Teneré
 | Esti artículu o seición necesita referencies qu'apaezan nuna publicación acreitada, como revistes especializaes, monografíes, prensa diaria o páxines d'Internet fiables. |
| Teneré | |
|---|---|
| Ténéré (fr) | |
 | |
| Situación | |
 | |
| Tipu | ermu |
| Parte de | Desiertu d'El Sáḥara |
| Coordenaes | 17°35′N 10°55′E / 17.58°N 10.92°E |
  Teneré Teneré (Níxer) | |
| Datos | |
| Altitú media | 430 m |
| Superficie | 400 000 km² |
 | |
El desiertu del Teneré ye una rexón de desiertu alcontrada na parte centromeridional d'El Sáḥara, nel departamentu d'Arlit, rexón d'Agadez, en Níxer. Les enormes dunes salines de Temet y el máxicu escenariu fixeron del Teneré unu de los desiertos más bellos. La pallabra tuareg teneré significa ermu, y traducida al árabe, sahara. La ciudá más importante del Teneré ye Agadez, a la solombra de los montes d'Air.
El desiertu tamién ye conocíu pol árbol de Ténéré, una acacia que foi considerada l'árbol más solitariu del mundu. Sorprendentemente, en 1973, un camión libiu valtóla y foi reemplazada por una escultura metálica, depositándose l'orixinal nel Muséu Nacional de Níxer.
Demarcación
[editar | editar la fonte]Esta vasta llanura de sable de 400.000 km² estiéndese dende'l nordeste de Níxer hasta l'oeste de Chad. Les sos llendes tán nos montes d'Air al oeste, los montes Ahaggar nel norte, la meseta de Djado nel nordeste, los montes de Tibesti nel este y la cuenca del llagu Chad nel sur.
La mayor parte del desiertu atópase sobre'l llechu del llagu Chad, cuando esti yera como un pequeñu mar interior, formando una enorme llanura meridional, sicasí, nel norte, el Teneré forma una amplia llámina de sable qu'algama les llombes del Tassili Ahaggar, a lo llargo de la frontera con Arxelia.
Pol sureste, el desiertu ta llindáu polos cantiles de Kaouar, un escarpe de casi 150 km nel nordeste de Níxer a que los sos pies allúguense una serie d'oasis, ente los que destaca'l de Bilma y el so impresionante erg de dunes xigantesques.
Una parte de la rexón foi declarada Patrimoniu de la Humanidá pola Unesco nel añu 1991, conxuntamente colos montes d'Air, col nome de Reserves naturales del Air y el Teneré. Toma una estensión de 7.736.000 ha. En 1992 foi incluyida na [[Llista del Patrimoniu de la Humanidá en peligru d'estinción.
Prehistoria
[editar | editar la fonte]Al igual qu'El Sáḥara, como un tou más complexu, l'agora conocíu como desiertu del Teneré varió'l so clima a reblincones dende la prehistoria hasta los nuesos díes. Asina como a Europa conócense-y siquier cuatro dómines glaciares, estes paecen coincidir con periodos húmedos nes llatitúes qu'agora entiende El Sáḥara. Concretamente'l Teneré, unu de los desiertos más grebos que se conocen güei, ocupa la cuenca de lo qu'en tiempos foi un gran llagu ricu en pesca. Los sos cantos taben habitaos por pueblos pescadores que los sos instrumentos pueden atopase güei na superficie na midida na que yeren de piedra o güesu: arpones, gabitos, puntes espinoses.
Les pintures del Tassili (Tassili n'Ajjer), que paecen representar les costumes de los habitantes d'esta parte d'El Sáḥara de 15.000 a 6.000 años atrás, demuestren que civilizaciones de cazadores y pastores convivieron y espolletaron nun hábitat nel que nun faltaben ríos, animales y los montes qu'agora se movieron más al sur.
El Teneré tuvo habitáu por seres humanos dende'l Paleolíticu, hai siquier 60.000 años. Hai ente 10.000 y 8.000 años vivió nesta rexón la cultura kiffian, que los sos restos más antiguos atópense en Gobero. Siguió-yos la cultura teneriense, que permaneció hasta hai 5.000 años nel Teneré, mientres un periodu conocíu como Neolíticu subpluvial, una fase húmeda del Holocenu que duró dende l'añu 7500 e.C. hasta aproximao'l 3000 e.C. y que foi unu de los periodos verdes d'El Sáḥara que dexaron la ganadería en llugares güei inhóspitos. D'aquellos asentamientos quedaron restos arqueolóxicos en forma de puntes de flecha y hachos de piedra, piedres de xiles y daqué d'arte rupestre.
Arte rupestre
[editar | editar la fonte]L'arte rupestre d'El Sáḥara central y oriental debe la so fama principalmente a los frescos de Tassili n'Ajjer, pero tamién ye bien ricu y abondosu en Ahaggar, Fezzan, Tibesti, Bourkou y Ennedi, según nos montes d'Air, au s'atoparon ricos xacimientos que s'estienden hasta'l Teneré.
Si nos internamos nel desiertu, escontra'l centru y sur de la llanura desértica y arenosa, apenes s'atopen restos de los antiguos pobladores, sacantes en Gobero, y les pintures rupestres son escasísimes pa una estensión tan grande, magar que pocu aparente. Nos años setenta afayáronse los cuatro xacimientos más significativos que conteníen arte rupestre, y en 1997 afayóse'l más llamativu.
- Xirafes de Dabous: descubiertes en 1997 por David Coulson nun espolón predresu nes estribaciones de los montes d'Air, ye un petroglifu con dos xirafes de seis metros d'altor y 8.000 años d'antigüedá. Pela redolada atopáronse cientos de grabaos d'animales nes roques.
- Termit Oeste:atópase nel macizu de Termit, cerca del estremu suroeste, so un lladral predresu que da llugar a un cuévanu llenu de cueves que sirvía d'abellugu a les caravanes de los tubu de la rexón, que paraben equí nel so camín escontra Fachi, Bilma o Tasker. Sobre una arenisca rosa, dura y granosa, atópense más d'ochenta grabaos ente bóvidos, oryx, gaceles, xirafes, figures humanes, elefantes, avestruces, caballos y dromedarios sobre varios paneles, el más grande de los mesmos tien 5,40 x 3 m d'estensión.
- Dibella (Yerirom): tópase a 255 km al nordeste de Termit Oeste, cerca del pequeñu oasis de Dibella, remanente de dellos llagos que s'atopaben al abellugu de un cantil de 150 m d'altor y qu'agora xacen so un llechu de sable. Alredor del oasis hai dellos castros predresos. Nel lladral d'una llomba d'arenisca del cretácicu llamada Yerirom afayáronse les pintures rupestres en 1972, una docena de figures sobre tres paneles de menos d'un metru cuadráu en total. Pueden apreciase dellos bóvidos y persones de pequeñu tamañu.
- Guedeza Keita: atópase a 11 km al sureste de Dibella, nel ángulu sureste del monte del mesmu nome. Apenes contién los grabaos d'un bóvidu y una xirafa de 36 y 55 cm d'altor.
- Do Dimmi: atópase a 45 km al nordeste de Termit Oeste, nuna zona con pequeños pandos d'arenisca y bien rica en muertes post-neolíticos. Un pequeñu espolón d'arenisca resistente creó un pequeñu abrigu nel qu'hai representaos bóvidos, antílopes, xirafes, rumiantes indeterminaos, figures humanes, elefantes y tortugues de forma bastante esquemática.
Clima
[editar | editar la fonte]Clima desérticu, temperatures altes tol añu, grandes oscilaciones térmiques, agües escases ya irregulares. El Teneré atópase nuna zona dominada polos vientos alisios de nordeste, que namái reculen en plenu branu énte la meyora de los monzones del golfu de Guinea.
Les precipitaciones, que'l so permediu añal ye inferior a los 25 mm, dependen de la penetración del monzón. Pueden ser nules, pero tamién pueden provocar la crecida de los uadis mientres delles selmanes ente xunu y setiembre. Namái nos macizos montascosos, especialmente'l Air, pueden algamar los 75 mm añales.
Les temperatures bazcuyen ente los 10 °C y los 29 °C del mes más frescu, xineru, y los 25 °C a 44 °C del mes más templáu, xunu. Puede llegar a xelar, y les máximes pueden superar los 50 °C.
Numberosos indicadores dexaron reconstruyir el clima del Holocenu al oeste del desiertu, y comprobóse qu'onde anguaño la cobertoria vexetal ye inesistente, había sabanes de yerbes, carbes, delles especies arbórees y llagos que permanecíen tol añu. Les precipitaciones, nel so momentu de mayor bayura, ente los años 6300 y 5000 e.C. aproximao, que ye cuando los llagos taben nel so máximu nivel, yeren comparables a les del Sahel, en redol a los 350 mm añales o más. La composición de los sedimentos indica a los paleoecólogos que nesta zona pudo formase daqué paecíu a un delta del Okavango a pequeña escala.
Intereses
[editar | editar la fonte]En 1979 el motociclista francés Thierry Sabine perdióse nel desiertu del Teneré mientres dos díes. Esa esperiencia foi la grana pa la creación del Rally París-Dakar que'l mesmu Sabine impulsó.
Dempués de la tráxica muerte de Sabine en 1986 espardiéronse les sos cenices pol Teneré y amás púnxose una placa que lu homenaxea.
Ver tamién
[editar | editar la fonte]Bibliografía
[editar | editar la fonte]- "África. Dende la Prehistoria hasta los Estaos Actuales". Pierre Bertaux. Hestoria Universal Sieglu XXI. Primer Edición en Castellán 1972
- http://adsabs.harvard.edu/abs/2007AGUFMGC31A0114S (Holocene Paleoecology of the Western Tenere Desert, Niger, Africa; The Smithsonian/NASA Astrophysics Data System)
Referencies
[editar | editar la fonte]Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Teneré.- Ficha del llugar na UNESCO, (n'inglés) y (en francés).
- Lonely Planet. «Aïr Mountains & Ténéré Desert» (inglés). lonelyplanet.com. Consultáu'l 27 de febreru de 2010.
- cabeces redondes-del-tassili-%C2%BFdioses-con-escafandres/ Les Cabeces redondes” del Tassili. ¿Dioses con escafandres? (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).
