Valdepiélagos | |||||
---|---|---|---|---|---|
| |||||
Alministración | |||||
País | España | ||||
Autonomía | Comunidá de Madrid | ||||
Comarca agrícola (es) | Comarca agrícola de la Campiña (es) | ||||
Tipu d'entidá | conceyu d'España | ||||
Alcalde de Valdepiélagos | Juan Pablo Herradas Calleja | ||||
Nome oficial | Valdepiélagos (es)[1] | ||||
Códigu postal |
28170 | ||||
Xeografía | |||||
Coordenaes | 40°45′38″N 3°27′52″W / 40.7606°N 3.4644°O | ||||
Superficie | 17.59 km² | ||||
Altitú | 744 m | ||||
Llenda con | Uceda, El Casar y Talamanca de Jarama | ||||
Demografía | |||||
Población |
623 hab. (2023) - 2 homes (2019) - 0 muyeres (2019) | ||||
Porcentaxe | 100% de Comarca agrícola de la Campiña (es) | ||||
Densidá | 35,42 hab/km² | ||||
Más información | |||||
Estaya horaria | UTC+01:00 | ||||
valdepielagos.es | |||||
Valdepiélagos ye un conceyu español de la Comunidá de Madrid. Tien una superficie de 17,59 km² con una población de más de 600 habitantes y una densidá de 25,07 hab/km². El 3 de mayu de 1801 adquirió'l títulu de Villa.
1847 | 1887 | 1900 | 1920 | 1975 | 1991 | 1996 | 2001 | 2004 | 2007 | 2008 | 2011 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
314 | 324 | 341 | 391 | 292 | 319 | 327 | 306 | 377 | 416 | 441 | 570 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(Fonte: INE [Consultar]) |
La etimoloxía de Valdepiélagos nun ye dafechu precisa, pero los etimólogos ya historiadores refundiaron dos versiones avera del nome d'esta llocalidá:
La Villa de Valdepiélagos asitiar nel lladral Nordeste de la Comunidá Autónoma de Madrid, atestando al Este y al norte cola provincia de Guadalaxara y al sur y oeste col conceyu de Talamanca de Jarama. Tocantes a les comunicaciones, dos carreteres comarcales traviesen el conceyu: la M-120 proveniente nun sentíu de Mesones y de Talamanca de Jarama nel otru, y la M-125, proveniente d'El Cubillo. Si quier aportase a Valdepiélagos pueden tomase l'A-1 con direición Burgos y salir pola salida 50 pa tomar la Nacional N-320 direición Guadalaxara, o puede tomase esta postrera carretera si venir dende la citada provincia castellanu-manchega.
L'allugamientu de Valdepiélagos a 744 metros d'altor mediu sobre'l nivel del mar y el so llocalización nel mediu de la Península provoquen un duru clima continental que xenera branos calorosos con temperatures medies de 24°C y máximes que devasen los 35°C, ya iviernos crudos con 5°C de media, nos que'l fríu non falto anque la nieve nun suela abondar. Tocantes a la primavera y la seronda, les temperatures son más nidies y suelen constituyir, xunto al iviernu, les dómines de precipitaciones, que la so media ronda añalmente los 530 llitros per metru cuadráu.
La vexetación de Valdepiélagos ye diversa pero bien carauterística de la zona continental ya interior del país:
La economía de Valdepiélagos encontar nes siguientes pilastres:
Pa entender la hestoria de Valdepiélagos hai que remontase hasta los escuros y difusos tiempos de los sieglos X y XI, concretamente hasta 1085, momentu nel que'l reinu de Toledo ye arrebatáu al poder islámicu per Castiella, fechu qu'escarecería d'especial de relevancia si nun s'hubieren atopáu, como únicos restos arqueolóxicos hasta la fecha y a tenor de l'afirmación que caltién l'historiador Quintano Ripollès, unes monedes con inscripciones corániques nel términu del conceyu en cuestión mientres dalguna esporádica prospección. Sía que non, unes monedes nun basten pa poder determinar que'l pueblu de Valdepiélagos fundárase o esistiera como tal entós daquella (como sí puede afirmase cola vecina población de Talamanca de Jarama por aciu numberoses pruebes históriques qu'apunten direutamente a la so fundación mora), pero sí son abondos p'acotar la esistencia d'asentamientos musulmanes, de mayor o menor valumbu y duración, que s'establecieron nesta paraxa mientres les décades próximes a la fin del primer mileniu, y que cola so presencia suponen los primeres moradores del llugar de los que se tien una constancia tanxible.
Sicasí, el nome de Valdepiélagos, como tal, nun va ser rexistráu nun documentu oficial hasta'l 15 de marzu de 1335, concretamente nun privilexu dau por Alfonsu XI de Llión a Gonzalo Ruiz de la Vega, el so vasallu, como compensa polos servicios que lu emprestara al rei y nel que-y faía mercé de:
[...] los dineros que la so maxestá había y tenía d'haber en tolos llugares de Valdepiélagos y de toes otres coses que-y pertenecíen haber en dichos llugares por que fueren del dichu Gonzalo Ruiz y de los que vinieren pol so xuro d'heredá[...]
Nel Archivu Históricu Nacional tópase otru privilexu de Xuan II, dau en Valladolid el 22 de xunetu de 1420, que ye confirmáu pol anterior y que venceya a Valdepiélagos colos Lasso de la Vega (Doña Leonor de la Vega, fía de Garcilaso de la Vega y sobrina de Gonzalo Ruiz de la Vega) Pol citáu añu 1335, l'aldega de Valdepiélagos tenía como Señor al Arzobispu de Toledo, yá que yera un señoríu xurisdiccional eclesiásticu adscritu a la Comunidá y Tierra de Talamanca, de la que yera aldega. Esta situación permaneció asina hasta'l sieglu XVI, cuando Felipe II solicitó al Papa Gregorio XIII una bulda pa sacar dellos territorios de los señoríos eclesiásticos col propósitu de llograr fondos; en 1574 el señoríu de Talamanca pasa a manes del Marqués de Muñón, que se va convertir dende esi momentu en Señor de Valdepiélagos, sofitando esti títulu tan solo mientres diez años, pos en 1585 decide vendelo. García de Alvarado adquirir y mientres casi un sieglu permanez nesta familia, hasta que finalmente en 1969 los sos descendientes, Villamar y Aguilar, van vender de la mesma esta xurisdicción a doña Teresa Sarmiento de la Cerda y Mendoza, Duquesa de Béxar, onde quedó hasta qu'a principios del sieglu XIX fueron definitivamente abolíos los señoríos n'España. Sicasí y a pesar de ser aldega y cuntar con población propia, Valdepiélagos entá dependía del señor xurisdiccional y del correspondiente conseyu de la Villa de Talamanca. A midida que fueron trescurriendo los sieglos y la Villa vecina de Talamanca foi perdiendo poderíu, les aldegues que so la so pertenencia topábense fueron escapando de la so xurisdicción y mercando l'estatus de “Villa”. Como reflexen les Rellaciones Topográfiques mandaes faer por Felipe II hacia 1590, Valdepiélagos yera posesión de Talamanca xunto con otros dos aldegues:
[...] La dicha villa de Talamanca tien tres aldees que son Zarzuela, Valdepiélagos y Alalpardo, que toes tienen como 250 vecinos, y l'una ta dos llegües de Talamanca, que ye Alalpardo, y otru tantu Zarzuela, y Valdepiélagos media llegua. [...]
Tuvieron que pasar munchos años hasta que-y llegara a Valdepiélagos la so oportunidá de lliberar de “los costosos y fadios gastos y gravámenes que-y causaba la villa de Talamanca, por tener ésta xurisdicción ordinaria”. Sofitada en tou momentu pola so dueña, la duquesa de Bejar, que tenía potestá de nomar a los alcaldes mayor y ordinariu, l'aldega finalmente vio cumplíu'l so deséu'l 3 de mayu de 1801, cuando'l rei Carlos IV apurrió-y el tan allampáu títulu de Villa y llibrólu del xugu de Talamanca, como puede lleese na cédula qu'esi mesmu día salió d'Aranjuez:
[...] El rei (y nel so nome) don Juan Ignacio de Arizaleta, oficial de la mio secretaría de Gracia y Xusticia del mio Conseyu de la Cámara y del Estáu de Castiella. Sabéi, que por despachu del día de la fecha d'esta la mio cédula fixi mercé al llugar de Valdepiélagos de eximirle y saca-y de la xurisdicción de la villa de Talamanca, intendencia de Guadalaxara, faciéndola villa de por sí y sobre sí, con xurisdicción civil y criminal alta y baxa pixín mistu imperiu en primer instancia na forma ordinaria. [...]
El siguiente día 8 de mayu produciría la inhibición y l'esllinde del términu, el día 13 daríase-y posesión del villazgo y el 17 efectuaríense los padrones pal repartu de les contribuciones. Como signos esternos que simbolizaben la posesión de la xurisdicción propia, la estrenada Villa de Valdepiélagos entainar a asitiar la forca, p'axusticiar a los plebeyos; la picota pa exhibir les cabeza d'éstos axusticiaos; y el cuchiellu, qu'apurría la significación del derechu que tenía la villa pa gobernar, castigar y faer cumplir les lleis. Estos símbolos fueron afitaos nel Cuetu de la Devesa, mirando al mediudía, confrontados cola ilesia parroquial. El motivu de ponelos ellí, a la entrada de la población, aniciaba en que yera'l llugar aparente por que tol mundu contemplar y sirviera d'exemplu (la picota) y d'alvertencia (la forca y el cuchiellu) a propios y estraños. Cola instauración de les Cortes de Cádiz, en 1812, el conceyu va quedar incorporáu al territoriu nacional al ser abolíos los señoríos por dicha cámara, pasando dende esti momentu a pertenecer a la provincia de Guadalaxara. Cola reestructuración provincial llevada a cabu por Javier de Burgos, en 1833 Valdepiélagos va entrar a formar parte de la provincia de Madrid, calteniéndose asina hasta los nuesos díes.[2][3]
En Valdepiélagos esiste una Casa de Neños pública y un colexu unitariu tamién públicu.
En 1996, como resultáu de les esmoliciones d'un grupu de persones por embrivir l'impautu negativu que la vivienda exerz sobre'l Mediu Ambiente, naz La Ecoaldea, un proyeutu pioneru que la so filosofía mora na creación d'una trentena de cases verdaderamente ecolóxiques, cases que se supongan un ciclu ecolóxicu nel cual tou recíclase y nada se pierde.
Señor obispu/ pidímos-y por favor/ que nos iguar la ilesia/ qu'un rayu estrozar.