Viola

El violín (a la izquierda) ye llixeramente más pequeñu que la viola (a la derecha).
Tocante a esti soníu Exemplu del soníu d'una viola

La viola ye un instrumentu musical de cuerda, similar tocantes a materiales y construcción al violín pero de mayor tamañu y soníu más grave. El so tesitura asitiar ente los graves y medios del violín y los agudos del violoncello. Violar ye considerada como'l contraltu o'l tenor dramáticu de la familia de les cuerdes.

Les cuerdes de violar tán afinaes n'intervalos de quintes: do, sol, re, la (siendo'l do la cuerda más grave).

Al intérprete d'esti instrumentu denominar «viola» (tamién «violista», magar esta última forma nun ta recoyida nel Diccionariu de RAE).[1][2]

Antecedentes de la viola

[editar | editar la fonte]

L'apaición de violar como heredera direuta de la viella de cuerda (la viella yera como un violín que les sos cuerdes poner en vibración per mediu d'un tecláu; l'arcu ye reemplazáu por una cuerda pulida y estregada con colofonia) supón una meyora importante na historia de los instrumentos d'arcu.

Nacida nel sieglu XIV, el so cultivu empieza yá a tomar valor artísticu a partir del sieglu XV. En 1543, Silvestro Ganassi dal Fontego publicó'l primer métodu, sol nome de Regola rubertina.

Viola d'amor.

Teniendo en cuenta que naquella dómina la mayoría de instrumentos teníen trés o cuatro variantes correspondientes a la estensión de les voces humanes (sopranu, contraltu, tenor y baxu), ye dicir los cuatro voces tradicionales del coru mistu, violar nun escapó a dicha costume y por ello creóse la viola quintón (la más aguda, esto ye sopranu). El nome de quintón provién de los sos cinco cuerdes en llugar de los seis que teníen les demás violes. La viola a spalla ('viola de costazu'), la viola da braccio ('viola de brazu', que ye la más asemeyada a l'actual) y la viola da gamba ('viola de pierna', de tesitura y manera d'execución similar al violonchelu).

De la viola da braccio surdió la viola d'amore ('viola d'amor'). La diferencia ente elles consiste namái en qu'a la segunda añadiéronse-y unes cuerdes de latón que, folgando nel ponticu debaxo de les de tripa, cimblaben por simpatía, ampliando con esti procedimientu la sonoridá del instrumentu, amás de da-y tamién un timbre especial gracies a esta vibración común y a la sonoridá metálica de les cuerdes inferiores.

Nestos instrumentos acelera la tresformamientu que dende sieglos anteriores venía faciéndose pasu ente pasu. En llugar de la llamada rosa» (abertura practicada na metá de la tabla harmónica o caxa de resonancia al igual que'l llaúd, la vihuela, la guitarra, etc. esto ye los instrumentos que les sos cuerdes se pellizcan o puntean), apaecen unes pequeñes abertures conocíes col nome d'oyíos o efes y en forma de C puestes una enfrente d'otra y en sentíu inversu. Tamién apaecen unes cortes llaterales curvados pa facilitar el movimientu del arcu. Estes cortes aportaron a en dellos casos bien pronunciaos. Como'l clavecín, violar utilizóse tamién nos templos pa doblar les voces humanes, particularmente les de tesitura grave.

Wolf, nel so llibru Historia de la Música (Editorial Labor), sorraya l'apurra inglés nel terrén de la música para viola:

Introducíu dichu instrumentu naquel país probablemente cola música vocal italiana, sirve de primeres, como asocedía n'Italia, pa sofitar les voces del conxuntu n'obres vocales relixoses o profanes. Publícanse madrigales que lleven la indicación apt for viols and voices. Col madrigal introducióse de xuru tamién la viola na sociedá. En nenguna casa de la bona burguesía faltaba'l conxuntu de violes, que constaba casi siempres de seis instrumentos: contraltos, tenores y baxos, asitiaos na antoxana a disposición de les visites que s'aguardaben. Yá se dixo que consideraba formase parte d'una bona educación el saber encargase a la primer vista d'un papel vocal nel conxuntu del madrigal; yera dafechu imprescindible de toa educación refinao y estremao un dominiu artísticu de violar que dexara en tou momentu collaborar satisfactoriamente nel conxuntu de cámara.
Johannes Wolf (1869-1947)

Otros tipos de violes

[editar | editar la fonte]

Conociéronse otros tipos de violes col nome de viola bastarda, viola di borbone, violone (n'español violón, nome d'un tipu de viola de gamba documentáu por Diego Ortiz), viola pomposa, etcétera.

Violar pomposa foi inventada en 1720 por Johann Sebastian Bach y construyida pol luthier de Leipzig, Hoffmann. Yera de tamañu daqué mayor que l'actual viola y tenía cinco cuerdes que s'afinaben por esti orde, de grave a agudu: do, sol, re, la, el mio. Esti instrumentu podía suxetar al llombu por aciu una correa y sustituyía al violonchelu nes notes altes de la so tesitura. Pero a midida que la téunica del violonchelu foi perfeccionándose, violar pomposa ―por cierto incómoda y abondo malo de tocar―, foi cayendo en desusu hasta llegar a quedar totalmente escaecida años más tarde.

Violar moderna

[editar | editar la fonte]

Violar que s'utiliza anguaño nes orquestes nació ente los sieglos XVI y XVII col nome de viola da braccio. El so tamañu ye daqué mayor que'l violín. Sirve de ponte sonora ente este y el violonchelu, lo mesmo nel cuartetu de cuerda qu'en toa formación orquestal. El so timbre ye bien bellu anque con tinte dulcemente opacu. Sostener col brazu esquierdu en posición horizontal, al igual que'l violín y sofítase la so caxa harmónica de la mesma manera qu'esti, esto ye debaxo del cazu.

Tien cuatro cuerdes que s'afinen coles notes do, sol, re, la (de grave a agudu xubiendo n'intervalos de quinta). Pa la so llectura musical emplega la clave de do en tercer llinia y, cuando les notes son bien agudes, la clave de sol.

El so estensión ye de más de trés octaves. Como tolos instrumentos de cuerda estregada pol arcu, pueden utilizase harmónicos naturales y artificiales, por que'l so ámbitu sía mayor.

Papel de violar

[editar | editar la fonte]

Nel sieglu XVII el papel de violar llindar a reforzar la llinia del baxu o completar l'harmonía. Nel sieglu XVIII violar tien un papel más espuestu (por casu nel Sestu conciertu de Brandemburgu, de Bach).

Nesti sieglu Telemann compón el primer conciertu para viola en 1731 llamáu Koncert g - dur (conciertu en sol mayor). Nos cien años siguientes algámase la edá dorada de la historia de violar. Compónense 150 conciertos por dellos compositores como Stamitz, Hoffmeister, Benda, Zelter, Rolla...

Dellos compositores violistas que'l so repertoriu dexó'l desenvolvimientu de violar como instrumentu solista y virtuosu son, ente otros: Lionel Tertis (1876-1975); Paul Hindemith (1895-1963); Vadim Borísovski (1900-1972); William Primrose (1904-1982).

Evolución nel diseñu

[editar | editar la fonte]

Violar construyíes nel sieglu XVIII teníen unes dimensiones de 38 cm pa combinar el so usu col violín. Nesta dómina apaez la scordatura que se basaba n'afinar violar más altu de lo normal. A finales d'esti sieglu, empezar a construyir violes grandes anque yeren bien escases. Estes teníen un tamañu de 45 a 47 cm pero yeren inda de bien baxa calidá.

Anguaño, pa designar los tamaños de violar utilícense les pulgaes (1 pulgada = 2,54 cm). Hai violes dende 11' (27,9 cm) hasta 16,5' (41,9 cm). Dependiendo de la edá y altor de la persona ejecutante escuéyese un tamañu o otru.

Mientres el romanticismu compositores como Weber, Berlioz, Wagner y otros destinaron les sos composiciones a los salones aristocráticos onde lu viola actuaba como protagonista ya intérprete por cuenta de que la so tesitura débil llindada pol so tamañu nun-y dexaba faer frente a les orquestes cada vez mayores y a los auditorios.

Darréu hubo un periodu d'esperimentación per parte de los fabricantes de viola. Nel sieglu XIX el modelu de viola tenía alredor de 41 cm. Esti nuevu soníu y el contraste que tenía na orquesta inspiraron a munchos compositores como Anton Rubinstein, Max Reger, Béla Bartók, Benjamin Britten, etc.

Nota: Violar ye conocida en Francia col nome de alto y n'Alemaña col de bratsche (pronunciáu brache), que'l so orixe provién del italianu (viola da bracchio).

Importancia de violar

[editar | editar la fonte]

Violar ye conocida anguaño como un instrumentu de cuerda estregada daqué mayor que'l violín; sicasí, con esti nome conocer na Edá Media a tou cordófono d'arcu de delles pieces y foi esta la primer denominación utilizada pa definir a los instrumentos de cuerda estregada, tantu de brazu como de pierna.

Mientres el renacencia, la familia de violar orixinal estremar en dos rames: la viola da braccio y la viola da gamba. Violar de brazu quedaron apostraes a les tabiernes, onde tocaben músiques populares; ente que les violes da gamba yeren esclusives de les cortes más refinaes. Esti instrumentu acabó cayendo en desusu y el violín foi sustituyéndolo pola so brillantez. Los compositores preferíen dichu instrumentu pola so amplitú sonora y l'axilidá en cuenta de la delicadeza de violar da gamba.

Nel barrocu, el violín cobró la máxima importancia. Violar gána-y en calidez y resonancia, y ye casi tan afechisca y axilosa como'l violín.

El papel de violar ye fundamental na orquesta yá que da fondura y sofitu a l'harmonía, facer rica y aterciopelada. Nun tenemos d'escaecer tampoco la gran variedá d'obres compuestes pa violar solista o les sonates para viola acompañada.

Violar tien una reputación menor dientro de la cuerda pero tratar d'un prexuiciu arrastráu dende los oríxenes de la orquesta moderna (sieglu XIX), cuando yera asumida por violinistes en decadencia.

El so poder espresivu

[editar | editar la fonte]

Violar tien un notable poder espresivu. D'acentu más bien nidiu, recoyíu y daqué murniu, empréstase más a pasaxes de poco movimientu que descomanadamente rápidos. Ente les obres orquestales que tien asignada partes importantes figuren la Sinfonía concertante de Mozart y el poema sinfónicu de Richard Strauss Don Quixote, dambes con calter solista, arriendes d'otres munches que la so rellación resultaría descomanadamente refecha.

Grandes compositores, clásicos. románticos y modernos, apreciando les cualidaes por demás emotives d'esti instrumentu escribieron obres bien importantes como conciertos, sonates, suites, etc., que xustifiquen por sigo soles la presencia del concertista de viola nes sales d'audiciones. Violar ye un instrumentu de relevada importancia na orquesta actual yá que collabora en que'l soníu ente los instrumentos graves y los agudos nun sía tan destacáu, amás de tener un soníu realmente entemediu que permedia los soníos de cuerda de la orquesta.

Violistas relevantes

[editar | editar la fonte]

Seleición d'obres para viola

[editar | editar la fonte]

& Sonata para viola y pianu (Jose Pablo Moncayo).

  • Conciertu para Viola y Orquesta en Mi bemol Mayor (Carl Friedrich Zelter)

Referencies

[editar | editar la fonte]
  1. Manuel Seco, O. Andrés, G. Ramos: Diccionariu del español actual. Madrid: Aguilar, 1999.
  2. Violista Fundéu BBVA. Fecha d'accesu: 30 de xineru de 2017

Bibliografía

[editar | editar la fonte]

Enllaces esternos

[editar | editar la fonte]
  • Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Viola.
  • Viola.com, páxina web sobre violar (n'inglés)
  • Viola-in-music.com, páxina web sobre violar: información, descripción d'obres, videos, partitures gratuites, archivos midi, RSS (n'inglés)