Zoótropu

Retruque modernu d'un zoótropo victoriano.

Zoótropo, de los étimos griegos ζωός (zoós), un axetivu que significa "vivu" (equí nel sentíu de "activu") y τροπή (tropé), un sustantivu que designaba tanto la revolución del sol o'l puntu nel que se vuelve, y el "solsticiu" (d'ende'l puntu de fuga). Denomináu n'inglés zoetrope o daedalum, máquina estroboscópica creada en 1834 por William George Horner, compuesta por un tambor circular con unes cortes, al traviés de los cualos mira l'espectador por que los dibuxos dispuestos en tires sobre'l tambor, al xirar, dean la ilusión de movimientu. Inspirar nel fenaquistiscopio pero, a diferencia d'este, dexaba que diverses persones contemplar coles mesmes. El so creador dio-y el nome orixinal de "daedaleum", faciendo referencia al arquiteutu griegu Dédalu, creador del llaberintu de Creta y supuestu inventor de les imáxenes humanu y animal dotaes de movimientu. Aun así popularizóse sol nome de zoótropo o tambor máxicu, rueda de la vida o rueda del diañu.

Foi un xuguete bien popular na dómina y unu de les meyores escontra l'apaición del cine que se crearon na primer metá del sieglu XIX. Fueron famosos y una inspiración pa la creación de lo que güei conocemos como cine yá que ye'l mesmu principiu, una socesión d'imáxenes que cunten una hestoria.

Posibles invenciones primerices

Un bol de cerámica d'unos 5017 años, topáu n'Irán, podría ser consideráu'l predecesor del zoótropo. Yera un bol decoráu con una serie d'imáxenes d'una cabra saltando escontra un árbol y comiendo fueyes. Les imáxenes formen una secuencia y paecen tar distribuyíes de forma que si'l bol xirara rápido, podría vese el movimientu. Inda nun se sabe si l'artista que lu creó tenía dalguna intención de crear l'animación.

Evolución del zoótropo

Los primeres zoótropos, creaos a mediaos del sieglu XIX, yeren activaos poles manes de los usuarios, que faíen rodar el tambor pa crear la ilusión del movimientu. Darréu, a principios del sieglu XX, creáronse los zoótropos de cuerda. Estos nuevos modelos disponíen d'una manija asitiada na parte llateral del oxetu qu'activaba un mecanismu de cuerda col fin de crear la ilusión de proyeición cinematográfica de forma automatizada. Finalmente, la rápida evolución teunolóxica del mundu del cine dexó estos oxetos obsoletos.^[1]

Zootropo llinial

Un zoótropo llinial consiste nuna pantalla opaca con pequeñes rendijas verticales, detrás de cada cual atópase una imaxe xeneralmente allumada. La imaxe en movimientu reparar al mirar al traviés d'estes rendijas mientres s'avanza a lo llargo del dispositivu.

Los zoótropos lliniales tienen grandes diferencies en comparanza colos zoótropos cilíndricos, por cuenta de la so distinta composición xeométrica. Los primeres pueden tener animaciones arbitrariamente llargues, y pueden dar la sensación de que l'anchu de les imáxenes ye mayor de lo que ye na realidá.

Zootropos nel metro

Estaos Xuníos

En setiembre de 1980, el cineasta independiente Bill Brand instaló un zoótropo llinial na estación de metro en desusu de Myrtle Avenue en Nueva York, a la que llamó "Masstransiscope". Consiste nun muriu con 228 rendijas, detrás de cada cual atópase un panel pintáu a mano, que dexa a los pasaxeros de los trenes ver una imaxe en movimientu. En 2008 foi restauráu, yá que s'atopaba dempués de casi 30 años en mala traza.^[2] Dende esi momentu, numberosos artistes y anunciantes empezaron a usar los túneles del metro pa crear estes imáxenes de movimientu. Joshua Spodek, graduáu n'astrofísica, plantegó y dirixó'l desenvolvimientu d'una clase de zoótropo llinial que llogró ésitu comercial per primer vegada nun sieglu. El so diseñu debutó en setiembre de 2001 nun túnel de la rede de metro d'Atlanta, amosando un anunciu a los pasaxeros de los trenes que pasaben por esi llugar. El dispositivu ta allumáu internamente, y mide cerca de 300 metros, amosando una animación d'unos 20 segundos. El so diseñu apaeció llueu, con fines tanto comerciales como artísticos, en distintes redes de metro de Norteamérica, Asia y Europa.^[3]

N'abril de 2006 el metro de Washington instaló zoótropos lliniales con publicidá ente les estaciones de Metro central y Gallery Place.^[4] Un anunciu similar a estos foi instaláu na rede de l'Autoridá Portuaria Trans-Hudson en Nueva Jersey, ente les estaciones World Trade Center y Exchange Place.

Práuticamente coles mesmes, el sistema del Distritu de Tresporte Rápidu del Área de la Badea en San Francisco instaló un anunciu col mesmu sistema ente les estaciones del Cai y Montgomery que podía ser vistu polos viaxeros que viaxaben en cada direición. Estos anuncios son inda visibles, anque nun son anovaos frecuentemente: de normal un anunciu permanez per dellos meses antes de ser reemplazáu.

El sistema de metro de la ciudá de Nueva York allugó dos zoótropos lliniales nel so programa d'Arte pal tránsitu. Unu d'ellos, el "Bryant Park in Motion", instalar en 2010 na estación de metro de Bryant Park, y foi creáu por Spodek y estudiantes de la universidá neoyorquina Tisch School of Arts dientro del programa de telecomunicaciones interactivas.^[5] El segundu, el "Union Square in Motion", foi instaláu en 2011 por Spodek tamién y por estudiantes y ex-alumnos del programa "Arte, medios de comunicación y teunoloxía" na Parsons the New School for Desing na estación Union Square.^[6]

Otros llugares

El sistema de metro de Kiev, n'Ucraína, tamién dispunxo n'unu de los sos túneles d'un anunciu en 2008 basándose nel mesmu sistema pa la compañía telefónica Life, pero foi retiráu rápido.

En Ciudá de Méxicu, presentóse tamién un anunciu pal Honda Civic nos túneles del metro de la linea 2.

Zoótropo 3D

Los zoótropos 3D apliquen el mesmu principiu a figures tridimensionales. Esta variación foi suxerida por dellos inventores, incluyendo a Étienne-Jules Marey, quien en 1887 usó un gran zoótropo p'animar una serie de figures plástiques basaes nes sos fotografíes d'aves en vuelu tomaes col so fusil fotográficu.^[7] Los equivalentes modernos de normal escarecen del tambor con rendijas, para nel so llugar usar una lluz estroboscópica p'allumar les figures, produciendo un efeutu más claru y enfocáu ensin distorsión. Les figures montar nuna base que puede rotar sobre sí mesma, y la lluz allumar intermitentemente nuna mínima fracción d'un segundu, cada vez qu'una figura pasa por un mesmu puntu. Esti efeutu fai que paeza un únicu oxetu animáu. Al faer que la velocidá de rotación vaya llixeramente des-sincronizada de la velocidá de la intermitencia de la lluz, puede consiguise que paeza que los oxetos muévense más adulces, palantre o escontra tras, dependiendo de la velocidá de rotcidad de los flaxes de lluz.

Estudi Ghibli

El Muséu Ghibli en Tokiu, Xapón cunta con un zoótropo 3D de los personaxes de la película animada d'El mio vecín Totoro. El zoótropo ta acompañáu por una esplicación, y ye una parte d'una exhibición qu'esplica los principios de l'animación y los aparatos históricos.

Toy Story

Pixar creó un zoótropo 3D inspiráu nel de Ghibli pal so tour d'exhibición, que foi amosáu per primer vegada nel Museum of Modern Art y cuntaba con personaxes de Toy Story. Pixar creó dos zoótropos más, dambos con una vista de 320 graos. Unu foi instaláu en Disney California Adventure Park, en Disneyland Resort, hasta que foi treslladáu a The Walt Disney Studios en Burbank, California. L'otru ta instaláu nel parque Hong Kong Disneyland. El zoótropo orixinal de Toy Story inda s'enseña en tol mundu pol 25 aniversariu de Pixar.

"All Things Fall"

Esti zoótropo foi creáu pol artista británicu Mat Collishaw y ta inspiráu pol cuadru de Scarsellino, La Masacre de los Inocentes. El proyeutu, llamáu "All Things Fall" foi presentáu na exhibición de "Black Mirror" na Galleria Broghese de Roma. Ta fechu de fierro, aluminiu y resina; y encendíu por lluces LED y con un motor llétricu que-y da enerxía. Orixinariamente foi diseñada en tres dimensiones. Cada modelu de la figura foi impresa en 3D por una imprentadora ABS.

Peter Hudson

Ente 2002 y 2016, Peter Hudson y el creadores de Spin Art crearon múltiples zoótropos interactivos. Esto empezó con "Sisyphish" (2002), un zoótropo qu'utiliza la lluz p'animar figures humanes reales nadando nun gran discu rotatoriu. Sisyphish, dacuando llamáu Sablera Swimmers, dar a conocer nel eventu d'arte o cultura, Burning Man, nel Black Rock Desert.

El zoótropo creáu más apocayá llámase "Eternal Return", foi construyíu en dos años, y foi dau a conocer el 2014 nel Black Rock Desert. Los zoótropos de Peter Hudson tán allugaos en San Francisco y espuestos a diversos festivales y eventos especiales de los Estaos Xuníos.

Referencies

1. «Muséu del cine de Girona». Consultáu'l 30 d'ochobre de 2016.
2. "Masstransiscope by Bill Brand" Archiváu 2015-09-05 en Wayback Machine. Recuperáu 20 agostu de 2015.
3. "URBANPHOTO: Cities / People / Place » Tunnel Vision: Subway Zoetrope" Archiváu 2016-03-21 en Wayback Machine. URBANPHOTO: Cities / People / Place. Recuperáu'l 20 d'agostu de 2015.
4. "Metro begins testing new tunnel ads", NBC4, April 4, 2006
5. "Public Art". Joshua Spodek. Recuperáu'l 20 d'agostu de 2015.
6. "Union Square display just up and beautiful!". Joshua Spodek. Recuperáu'l 20 d'agostu de 2015.
7. Herbert, Stephen. (n.d.) From Daedaleum to Zoetrope, Part 2. Recuperáu'l 31 de mayu de 2014.

Enllaces esternos

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Zoótropu.