A Xaç

Ulduz
A Xaç
Müşahidə məlumatları (Dövr J2000.0)
Birbaşa çıxma	12^s 26^d 35,90^s
Meyl	12^s 26^d 35,90^s
Məsafə	320 işıq ili
Görünən ulduz ölçüsü (V)	0,76[1]
Bürc	Cənub Xaçı
Astrometriya
Radial sürət (Rv)	−11,2 km/san
Parallaks (π)	10,13 mas
Mütləq böyüklük (V)	−3,77
Xüsusiyyətləri
Ulduz təsnifatı	B0.5IV + B1V
Fiziki xüsusiyyətləri
Radius	4,76 R☉
İşıqlandırma gücü	25.000 L☉
Orbit elementləri
Digər təyinatlar α Cru
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Alfa Xaç (α Crucis, qısaldılmış Alfa Cru, α Cru) — Xaç bürcü və Cənub Xaçı olaraq tanınan ulduzlar qrupunun bir hissəsi olub Günəşdən 321 işıq ili məsafədə yerləşir.^[2][3]

Xaç bürcünün ən parlaq ulduzunun ulduz ölçüsü 0.76-dır və o gecə səmadakı 13-cü ən parlaq ulduzdur. ${\displaystyle \alpha ^{1}}$ α Sentavrdan azca cənubda olub cənub göyünün ən parlaq ulduzudur.^[4]

α Xaç adi gözlə tək bir ulduz kimi görünür ancaq əslində bir neçə ulduzdan ibarət çox ulduzlu bir sistemdir. İki komponent vizual olaraq ayırt edilə bilər: ${\displaystyle \alpha ^{1}}$ Xaç və ${\displaystyle \alpha ^{2}}$ Xaç; Alternativ olaraq, "α Xaç A" və " α Xaç B" adlanır. Hər ikisi B tipli ulduzlardır və Günəşdən daha böyük və parlaqdırlar. ${\displaystyle \alpha ^{1}}$ Xaç özü, α Xaç Aa (bu ulduz Akruks adlanır^[5]) və α Xaç Ab ulduzlarından ibarət spektroskopik qoşa sistemdir. Bu iki komponentli ulduz sisteminin periodu 76 gündür və bir birindən bir astronomik vahid (a.v.) məsafə ilə ayrılır.^[6]

İki komponent, ${\displaystyle \alpha ^{1}}$ Xaç və ${\displaystyle \alpha ^{2}}$ Xaç, 4 arcsaniyə ilə ayrılır. ${\displaystyle \alpha ^{1}}$-in ulduz ölçüsü 1.40-dır və ${\displaystyle \alpha ^{2}}$-nin ulduz ölçüsü 2.09-dür, həm ilkin B tipli ulduzlardır, həm də səth temperaturu təxminən 28.000 və 26.000 K-dir. İşıqlıqları Günəş işıqlığının 25,000 və 16,000 qatıdır. ${\displaystyle \alpha ^{1}}$ Xaç və ${\displaystyle \alpha ^{2}}$ Xaç belə bir uzun müddətdə orbitdə hərəkət etməsinə baxmayaraq bu hərəkət çox nadir hallarda görünür. Onların 430 a.v. minimum ayrılmasından period təxminən 1,500 il hesab edilir.^[7]

${\displaystyle \alpha ^{1}}$ özü, spektroskopik qoşa ulduzdur və komponentlərinin kütləsi təxminən 14 və 10 Günəş kütləsi tərtibindədir. ${\displaystyle \alpha ^{2}}$ -nin kütlə yığınları və ${\displaystyle \alpha ^{1}}$ -in daha parlaq komponentı, bu ulduzların bir gün ifratnəhəng olaraq patlayacağına işarə edir. ${\displaystyle \alpha ^{1}}$-in görünməz olaraq qeydə alınan komponenti yaşaya və böyük bir ağ cırtdan ola bilər.^[8]

Daha soyuq və işıqlığı daha az işıqlığa malik B sinfi ulduzu olan HR 4729 (HD 108250) α Xaç üçlüsündən 90 arcsaniyə uzaqdadır və onun hərəkətinə təsir edir, güman edilir ki, bu qravitasiya qüvvəsi ilə əlaqədardır və bu səbəblə tez-tez fiziki olaraq əlaqəli olduğu hesab edilir.^[9][10] Bu ulduz bəzən α Xaç çoxlu sisteminin C komponenti olaraq kataloqunda iştirak edir, bu ulduz özü spektroskopik qoşa sistemdir, onun D komponenti olaraq sadalanan vizual olaraq solğun görünən bir qonşusu var.^[11]

2008-ci il oktyabrın 2-də Kassini-Hügens kosmik vasitəsi çoxlu ulduzun Saturunun diski tərəfindən örtülən 3 komponentini (A, B və C) aşkar etdi.^[12][13]

İstinadlar

1. https://aas.aanda.org/articles/aas/abs/1997/10/ds1218/ds1218.html.
2. van Leeuwen, F. (November 2007), "Validation of the new Hipparcos reduction", Astronomy and Astrophysics, 474 (2): 653–664, arXiv:0708.1752 , Bibcode:2007A&A…474..653V, doi:10.1051/0004–6361:20078357 Arxivləşdirilib 2023-07-24 at the Wayback Machine
3. Perryman, Michael (2010), "The Making of History's Greatest Star Map", The Making of History's Greatest Star Map:, Astronomers’ Universe, Heidelberg: Springer-Verlag, Bibcode:2010mhgs.book….. P, doi:10.1007/978-3-642-11602-5, ISBN 978-3-642-11601-8
4. Bordeleau, André G. (12 August 2013). "Federative Republic of Brazil: Constellations in the Breeze". Flags of the Night Sky Arxivləşdirilib 2018-10-18 at the Wayback Machine. New York: Springer. pp. 1–72. doi:10.1007/978-1-4614-0929-8_1. ISBN 978-1-4614-0928-1. Retrieved 18 October 2016.
5. "IAU Catalog of Star Names" Arxivləşdirilib 2018-07-07 at the Wayback Machine. Retrieved 21 November2016.
6. "Acrux". The Hundred Greatest Stars. 2002. p. 4. doi:10.1007/0-387-21625-1_2. ISBN 0-387-95436-8.
7. Tokovinin, A. A. (1997). "MSC — a catalogue of physical multiple stars". Astronomy and Astrophysics Supplement Series. 124 (1): 75–84. Bibcode:1997A&AS..124…75T. doi:10.1051/aas:1997181 Arxivləşdirilib 2023-07-24 at the Wayback Machine. ISSN 0365–0138 Arxivləşdirilib 2023-07-24 at the Wayback Machine
8. "Acrux". The Hundred Greatest Stars. 2002. p. 4. doi:10.1007/0-387-21625-1_2. ISBN 0-387-95436-8.
9. Shatsky, N.; Tokovinin, A. (2002). "The mass ratio distribution of B-type visual binaries in the Sco OB2 association". Astronomy and Astrophysics. 382: 92–103. arXiv:astro-ph/0109456 . Bibcode:2002A&A…382…92S. doi:10.1051/0004–6361:20011542.
10. Eggleton, Peter; Tokovinin, A. (2008). "A catalogue of multiplicity among bright stellar systems". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 389 (2): 869–879. arXiv:0806.2878 . Bibcode:2008MNRAS.389..869E. doi:10.1111/j.1365–2966.2008.13596.x.
11. Mason, Brian D.; Wycoff, Gary L.; Hartkopf, William I.; Douglass, Geoffrey G.; Worley, Charles E. (2001). "The 2001 US Naval Observatory Double Star CD-ROM. I. The Washington Double Star Catalog". The Astronomical Journal. 122 (6): 3466–3471. Bibcode:2001AJ….122.3466M. doi:10.1086/323920.
12. "Cassini raw image" Arxivləşdirilib 2017-07-31 at the Wayback Machine. NASA/JPL/Space Science Institute. Retrieved 2017–10–31.
13. Cassini "Kodak Moments" — Unmanned Spaceflight.com. Retrieved 2008–10–21