Almaniya doqu

Almaniya doqu
Mənşəyi
Ölkə
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Almaniya doqu (alm. Deutsche Dogge‎) — almaniyamənşəli iri ölçülü mastif it cinsi. Tarixən alman zadəganlarının mühafizə iti kimi istifadə edilmişdir. Almaniya doqu dünyanın ən böyük it cinslərindən biridir. Dünyanın ən uzun iti kimi Ginnes Rekordlar Kitabına düşmüş Zevs adlı Almaniya doqu 111,8 sm hündürlüyə malik idi.[1][2][3]

Tarixi

[redaktə | vikimətni redaktə et]

XVI əsrdə Avropanın bir çox ölkələrinin zadəganları İngiltərə və İrlandiyadan müxtəlif ölçülü və fenotipli, mastif və qreyhaund tipli güclü itlər idxal etmişdilər. Almaniyada bu itlər əvvəlcə İngiltərə iti adlanırdı. Daha sonra bu söz "doq" olaraq dəyişdirildi. XVII əsrdən etibarən bu itlər alman zadəganlarının saraylarında müstəqil şəkildə yetişdirilmişdir. Bu itlər ayı, qaban və maral ovlarında istifadə olunurdu. Xüsusi seçilmiş itlər zadəganların yataq otaqlarında gecələyərək onları sui-qəsd cəhdlərindən qoruyurdu. Ovçuluq metodlarının dəyişməsi ilə bu cinslərin əksəriyyəti yox oldu.[4][5][6][7] 1878-ci ildə Berlində yaradılan bir komitə "Englische Dogge" adını "Deutsche Dogge" (Alman mastifi) olaraq dəyişdirdi. XIX əsrdə bu cins İngiltərə və digər ingilisdilli ölkələrdə "Alman qaban iti" (German Boarhound) kimi tanınırdı. Fransa və Almaniya arasındakı siyasi gərginliklər səbəbilə cinsə fransız adı olan "Grand Danois" (Almaniya doquimarkalı) adı verildi və bu ad ingilis dilinə "Great Dane" kimi tərcümə olundu. Almaniyada isə bu cins hələ də "Deutsche Dogge" adlanır.[8][9][10]

Xüsusiyyətləri

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Almaniya doqu böyük ölçüsü və zərif görkəmi ilə seçilir. Bu səbəbdən tez-tez "itlərin Apollonu" adlandırılır. Erkək itlərin boyu 76 sm, dişilərdə isə 71 sm-dir. Böyük Britaniya və Yeni Zelandiya İtçilik Klubları erkək itlər üçün minimum çəkini 54 kq, dişi itlər üçün isə 45 kq təyin edir. ABŞ İtçilik Klubu bu tələbi aradan qaldırmışdır. Bu itlər təbii olaraq sallanan üçbucaq formalı qulaqlara malikdir. Tarixən ova uyğunlaşdırmaq üçün qulaqları kəsilsə də, bu praktika artıq bir çox Avropa ölkəsində qadağan edilib.[11][12]

Sağlamlıq

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Almaniya doqu cinsinin ən ciddi sağlamlıq problemi mədə burulmasıdır (GDV), bu vəziyyət tez-tez ölümcül olur. Bundan əlavə, ürək xəstəlikləri, Wobbler Sindromu və omba displaziyası bu cinsdə geniş yayılmışdır. Orta ömür uzunluğu təxminən 8–10 ildir.[13][14][15]

Xasiyyət

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Qorxuducu görünüşlərinə baxmayaraq, Almaniya doqu dünyanın ən mehriban it cinslərindən biridir. Uşaqlara qarşı son dərəcə nəzakətli davranır və sahiblərini razı salmaq üçün hər şey edirlər. Ailələrinə çox bağlıdırlar və tək qalmaqdan nifrət edirlər. Uzun müddət tək qaldıqda dağıdıcı davranış göstərə bilərlər. Sosial təbiətlərinə görə, digər ev heyvanları və uşaqlarla mükəmməl anlaşırlar. Ölçülərinə baxmayaraq, çox vaxt özlərini qucaq iti hesab edir və sahibləri ilə yaxın təmasda olmağa çalışırlar.[16]

Almaniya doqları yalnız nəhəng cinslər üçün xüsusi hazırlanmış yüksək keyfiyyətli qida ilə qidalanmalıdır. Mədə burulması riskini azaltmaq üçün gündə bir neçə kiçik porsiya yemək vermək, yavaş yeməyə məcbur edən xüsusi yemək qablarından istifadə etmək və yeməkdən əvvəl və sonra fiziki aktivliyi məhdudlaşdırmaq lazımdır.[17]

İstinadlar

[redaktə | vikimətni redaktə et]
  1. ↑ Becker, Frederick. The Great Dane: Embodying a Full Exposition of the History, Breeding Principles, Education, and Present State of the Breed. Read Books. 1905. ISBN 1-905124-85-6.
  2. ↑ "Great Dane Dog Breed Information". American Kennel Club (ingilis). İstifadə tarixi: 2022-04-16.
  3. ↑ Top 11 heaviest dog breeds
  4. ↑ Ludwig Beckmann (1895). Geschichte und Beschreibung der Rassen des Hundes, Volume 1, p. 6 (in German)
  5. ↑ The German standard term for "dog" is Hund; the term Dogge is only in use for dogs of the mastiff type.
  6. ↑ Ludwig Beckmann. Geschichte und Beschreibung der Rassen des Hundes, Volume 1, 1895, p. 7 (German)
  7. ↑ Johann Täntzer. "Von den Englischen Hunden" ["On the English dogs"]. In Jagdbuch oder der Dianen hohe und niedrige Jagdgeheimnisse [Hunting-book, or Diana's high and low hunting secrets], Copenhagen, 1682 (in German): "Jetziger Zeit werden solche Hunde jung an Herrenhöfen erzogen, und gar nicht aus England geholet." English translation: "Today such dogs are bred at noblemen's courts, and not at all obtained from England." Cited in Ludwig Beckmann (1895). Geschichte und Beschreibung der Rassen des Hundes [History and description of the breeds of dogs], Vol. 1, p. 7
  8. ↑ "FCI Breed Standard Great Dane 2012" (PDF). 6 October 2014 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 15 January 2015.
  9. ↑ S. William Haas (2003). Great Dane: A Comprehensive Guide to Owning and Caring for Your Dog (Series: Comprehensive Owner's Guide), Kennel Club Books, 2003, p. 13
  10. ↑ Sève, Jacques de; Buvée; Lottré; Tardieu, Pierre François; Baquoy, Jean-Charles; Moitte, Pierre-Étienne; Leclerc, Georges-Louis. Le Grande Danois // Illustrations de Histoire naturelle générale et particulière avec la description du cabinet du roy (fransız). 5. Paris: L'Imprimerie Royale. 1755. Pl. XXVI; p. 300. 22 February 2015 tarixində arxivləşdirilib – Gallica vasitəsilə.
  11. ↑ "Great Dane Breed Standard". American Kennel Club. 1999. 3 May 2005 tarixində arxivləşdirilib.
  12. ↑ Becker, The Great Dane – Embodying a Full Exposition of the History, Breeding Principles, Education, and Present State of the Breed (a Vintage Dog Books Breed Classic): Embodying a Full Exposition the History, Breeding Principles, Education, and Present State of the Breed Arxivləşdirilib 27 may 2016 at the Wayback Machine, Published by READ BOOKS, 2005, ISBN 1-905124-43-0.
  13. ↑ McMillan, Kirsten M.; Bielby, Jon; Williams, Carys L.; Upjohn, Melissa M.; Casey, Rachel A.; Christley, Robert M. "Longevity of companion dog breeds: those at risk from early death". Scientific Reports. Springer Science and Business Media LLC. 14 (1). 2024-02-01: 531. Bibcode:2024NatSR..14..531M. doi:10.1038/s41598-023-50458-w. ISSN 2045-2322. PMC 10834484 (#bad_pmc). PMID 38302530 (#bad_pmid).
  14. ↑ McMillan, K. M.; Bielby, J.; Williams, C.L. "Longevity of companion dog breeds: those at risk from early death". Scientific Reports. 14 (1). 2024: 531. Bibcode:2024NatSR..14..531M. doi:10.1038/s41598-023-50458-w. PMC 10834484 (#bad_pmc). PMID 38302530 (#bad_pmid).Supplementary Table 3
  15. ↑ Egenvall, A; Bonnett, Bn; Hedhammar, å; Olson, P. "Mortality in over 350,000 Insured Swedish Dogs from 1995–2000: II. Breed-Specific Age and Survival Patterns and Relative Risk for Causes of Death". Acta Veterinaria Scandinavica. 46 (3). 2005-09-30: 121–136. doi:10.1186/1751-0147-46-121. ISSN 1751-0147. PMC 1624818. PMID 16261925.
  16. ↑ Адинцова Ю. Немецкий дог // Собачий остров (журнал). № 3 (6). СПб: Благотворительный фонд «Верность». 2010. 10—13.
  17. ↑ "Продолжительность жизни и наиболее частые причины смерти немецкого дога". Автор — Ruth Stolzewski.