Androsentrizm (q.yun.ἀνήρ sözündən – hərf."kişi")[1] — şüurlu və ya başqa şəkildə kişinin dünyagörüşünün, mədəniyyətinin və tarixinin mərkəzinə kişi baxış bucağını yerləşdirmək və bununla da qadınlığı mədəni şəkildə marginallaşdırmaq təcrübəsi. Qadın baxış bucağını mərkəzə yerləşdirmək təcrübəsi ginosentrizmdir.
Androsentrizm seksizmin geniş yayılmış forması kimi təsvir edilmişdir.[2][3] Bununla belə, bu, kişi və ya kişi maraqlarına əsaslanan, ona vurğulanan və ya onun dominasiyası altına düşmüş bir hərəkat kimi də təsvir edilmişdir.[4]
XIX əsrə qədər Qərb ölkələrində qadınların ali təhsil alması faktiki olaraq qadağan edilmişdi.[5]Harvard Universiteti üç əsr yalnız tanınmış ailələrdən olan ağdərili kişiləri qəbul edirdi.[5] Bir çox universitetlər, məsələn, Oksford Universiteti qəbul etdikləri qadın bakalavrların sayını məhdudlaşdırmışdır.[6]
Gender sağlamlığı ilə bağlı məlumat boşluğu mövcuddur. Qadınlar sistematik olaraq tibbdə diskriminasiyaya məruz qalır və onlara yanlış diaqnoz qoyulur.[7] Erkən tibbi tədqiqatlar demək olar ki, yalnız kişi cəsədləri üzərində aparılmışdır.[8] Qadınlar "kiçik insanlar" hesab edilirdilər və onlar tədqiq olunmurdular.[9]
Devid Anderson və Mikol Hamilton tərəfindən aparılan tədqiqatlar 2001-ci ildə ən çox satılan uşaq kitabları və Kaldekott mükafatına layiq görülmüş yeddi illik kitabların daxil olduğu 200 kitabdan ibarət nümunədə qadın personajların az təmsil olunmasını sənədləşdirmişdir. Qadın əsas personajlardan təxminən iki dəfə çox kişi əsas personajlar var idi və kişi personajlar illüstrasiyalarda qadın personajlardan 53 faiz çox görünür. Süjet xətlərinin əksəriyyəti kişi personajlarına və onların həyat təcrübələrinə əsaslanırdı.[10]
İnternetdə bir çox avatar cinsiyyətindən asılı olmayaraq neytraldır (məsələn, gülən üz smayliki). Bununla belə, avatar insan olduqda və nəzərəçarpacaq dərəcədə cinsiyyət xüsusiyyətlərinə malik olduğu halda adətən kişi kimi görünür.[11][12]
Skeletlərin təsvirləri, hətta skeletin xarakteri qadın olması nəzərdə tutulsa belə, adətən qadın yox, kişi anatomiyasına malikdir.[13]
Kişilər androsentrik düşüncədən daha çox təsirlənir.[2] Bununla belə, hər yerdə mövcud olan ideologiya onun içindəki hər kəsin düşüncə tərzinə əhəmiyyətli təsir göstərir. 2022-ci ildə 3,815 nəfərə illüziyalı üzlər (insanların üzləri gördükləri obyektlər) olan 256 təsvirdən ibarət seçmənin göstərildiyi araşdırmada obyektlərin 90%-nin kişi olduğu müəyyən edilmişdir.[14]
↑Hamilton, Mykol C.; Anderson, David; Broaddus, Michelle; Young, Kate. "Gender stereotyping and under-representation of female characters in 200 popular children's picture books: a twenty-first century update". Sex Roles. 55 (11–12). December 2006: 757–765. doi:10.1007/s11199-006-9128-6.
↑Bailey, April H.; LaFrance, Marianne. "Anonymously male: Social media avatar icons are implicitly male and resistant to change". Journal of Psychosocial Research on Cyberspace. 10 (4). 2016: 8. doi:10.5817/CP2016-4-8.