Artrit

Artrit
XBT-10-KM M19.90
XBT-9 710, 711, 712, 713, 714, 715, 716, 717, 718, 719
DiseasesDB 15237
MedlinePlus 001243
MeSH D001168
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Artrit (lat. arthrītis – "ağrı oynaqları") — oynaqlarda yaranan xəstəliklərin kollektiv adı.[1] Simptomlara adətən oynaq ağrısı və hərəkətsizliyi aiddir. Digər simptomlara yoluxmuş oynaqlarda qızartı, qızdırma, şişmə və hərəkətlilik intervalının azalması aiddir.[2] Bəzi artrit növlərində digər orqanlar da təsir görür.[3][4]

Təxminən 100 növ artrit mövcuddur.[4][5] Onlardan ən yayılmışı osteoartrit (degenerativ oynaq xəstəliyi) və revmatik artritdir. Osteoartrit adətən yaşlılıqla əlaqələndirilir və barmaq, diz və budlara təsir göstərir. Revmatik artrit adətən əl və ayaqlara təsir göstərən avtoimmun pozğunluqdur. Digər növlərə podaqra, qırmızı qurd eşənəyi, fibromialgiya və septik artrit aiddir.[3][6] Onların hamısı revmatik xəstəlikdir.[1]

Etiologiya

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Revmatik artritin səbəbi naməlumdur. Hal-hazırda revmatik artrit haqqında ən çox yayılmış immunogenetik nəzəriyyəyə görə, xəstəlik immunitet sistemində yaranmış genetik qüsur səbəbilə yaranır.[7]

ABŞ həkimi Donald Unger 1998-ci ildə oynaqları şaqqıldatmağın artritə səbəb olmadığı sübut edən bir araşdırma nəşr etmişdir.[8] O, 2009-cu ildə bu araşdırmasına görə tibb sahəsində Şnobel mükafatına layiq görülmüşdür.[9]

Terminologiya

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Termin "artr-" (q.yun. ἄρθρον, artron— «oynaq») sözündən və "-it" (q.yun. -ῖτις, -itis— «bir şeyə mənsub olmaq») şəkilçisindən əmələ gəlib.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 "Arthritis and Rheumatic Diseases". NIAMS (ingilis). October 2014. 4 October 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: June 15, 2020.
  2. ↑ "Arthritis Types". CDC (ingilis). June 22, 2016. September 14, 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: June 15, 2020.
  3. ↑ 1 2 "Living With Arthritis: Health Information Basics for You and Your Family". NIAMS (endate=July 2014). October 4, 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: June 15, 2020.
  4. ↑ 1 2 "Arthritis Basics". CDC (ingilis). May 9, 2016. September 17, 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: June 15, 2020.
  5. ↑ Athanasiou, Kyriacos A.; Darling, Eric M.; Hu, Jerry C.; DuRaine, Grayson D.; Reddi, A. Hari. Articular Cartilage (ingilis). CRC Press. 2013. səh. 105. ISBN 9781439853252. 2016-12-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: June 15, 2020.
  6. ↑ "Arthritis". CDC (ingilis). July 22, 2015. September 22, 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: June 15, 2020.
  7. ↑ Справочник практического врача, Москва, "Медицина"
  8. ↑ L. Unger, Donald. "Does knuckle cracking lead to arthritis of the fingers?". Arthritis & Rheumatism (ingilis) (41). 1998: 949—950. doi:10.1002/1529-0131(199805)41:5<949::AID-ART36>3.0.CO;2-3. 2021-05-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-06-15. (#redundant_parameters)
  9. ↑ "The Ig Nobel Prize Winners" (ingilis). Improbable Research. May 21, 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: June 15, 2020.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]