Aseptik meningit

Aseptik meningit
XBT-10 G03.0
XBT-9 322.0
DiseasesDB 945
MedlinePlus 000614
MeSH D008582

Aseptik meningit (ing. Aseptic meningitis) — beyin və onurğa beynini əhatə edən membranın serebrospinal maye testinin nəticəsi mənfi olan xəstələrdə beyin qişasının iltihabı. Aseptik meningitə viruslar, mikobakteriyalar, spiroketlər, göbələklər, dərmanlar və bədxassəli xəstəliklər səbəb olur.[1]

Həm meningit, həm də aseptik meningit üçün testlər əsasən eynidir. Bel ponksiyonu vasitəsilə serebrospinal maye nümunəsi götürülür və infeksiyanın olub olmadığını müəyyən etmək üçün leykositlərin hüceyrələrinin sayı üçün yoxlanılır və faktiki səbəbi görmək üçün əlavə testlər götürülür.

Etiologiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Etiologiyasına görə aseptik meningit 2 növ olur: yoluxucu və qeyri-infeksion. Bu günə qədər diaqnozun qoyulmasında bütün irəliləyişlərə baxmayaraq, dəqiq etiologiya yalnız 30-65% hallarda müəyyən edilə bilib.[2] Qalan etiologiyası naməlum hallar "idiopatik" kimi adlanır.[3]

Parotit infeksiyasının nümunəsi.

Yoluxucu səbəblər baxımından ən çox yayılmış agent virusdur, həmçinin bakteriyalar, göbələklər və parazitlər də daxildir.[4] Xəstəliklərin yarıdan çoxu enteroviruslar tərəfindən törədilir (məs. Koksaki virusu), sonra herpes simplex-2 virusu, Qərbi Nil və suçiçəyi virusları. Digər əlaqəli viruslara tənəffüs virusları (adenovirus, qrip virusu, rinovirus), kabakulak virusu, arbovirus, HİV və limfositik xoriomeningit daxildir.[5]

Bakterial, göbələk və parazitar infeksiyalar viruslu infeksiyalardan daha az rast gəlinir. Göbələk infeksiyalarına səbəb Candida, Cryptococcus neoformans, Histoplasma capsulatum, Coccidioides immitis və Blastomyces dermatitides ola bilər. Aseptik meningitə səbəb olan parazitlərə toksoplasma gondii, nagleria, neyrosistiserkoz, trişinoz və hartmannella daxildir.[6][7]

Aseptik meningitin qeyri-infeksion səbəblərinin etiologiyasını üç əsas qrupa bölmək olar:

  1. Beyin qişalarını əhatə edən sistem xəstəlikləri (məs. sarkoidoz, Behçet xəstəliyi, Şeqren sindromu, sistemik Qırmızı qurdeşənəyi, eritematoz və poliangiit ilə qranulomatoz).
  2. Tibbi aseptik meningit (ən çox qeyri-steroid iltihabəleyhinə dərmanlar (QSİƏP), antibiotiklər (sulfamidlər, penisilinlər), venadaxili immunoqlobulin və monoklonal anticisimlər qəbul edərkən baş verir).
  3. Neoplastik meningit (xərçəng metastazları və ya lenfoma/leykemiya ilə əlaqəli ola bilər).

Qızılca, parotit, məxmərək,[8] suçiçəyi, sarı qızdırma, quduzluq, göy öskürək və qripə qarşı peyvəndlər kimi bəzi peyvəndlərə ikincili aseptik meningit də təsvir edilmişdir.[9] Bəziləri hətta meningokok peyvəndi ilə peyvənd olunduqdan sonra bunu təsvir edirlər.[10]

Epidemiologiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ümumiyyətlə, məlumat düzgün verilmədiyi üçün illik xəstəliyin statistikası naməlumdur.[7] Bu xəstəlik hər yaşda baş verə bilər, lakin uşaqlarda böyüklərdən daha çox rast gəlinir.[4] Kişi və qadın nisbəti 2-in 1-dir. Aseptik meningit mülayim iqlimlərdə, yay aylarında daha çox rast gəlinir.[11]

Müalicəsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Meningitin ən çox ehtimal olunan səbəbinin erkən müəyyən edilməsi müalicənin mümkün qədər tez başlaması üçün vacibdir. Xəstənin vəziyyəti ilkin olaraq stabilləşdirilməlidir. 48 saat ərzində venadaxili mayenin effektivliyi sübut edilmişdir.[12] Bakterial meningitdən şübhələnilirsə dərhal empirik antibiotik terapiyası tövsiyə olunur.[12] Ancaq müalicə gecikdirilirsə və ya xəstənin vəziyyəti ağırlaşırsa ilk növbədə mikrob əleyhinə preparatlardan istifadə olunmalıdır. Suçiçəyi xəstəliyinə şübhə varsa, empirik müalicəyə venadaxili asiklovir əlavə edilməlidir.[12]

Steroidlər vasitəsilə iltihab reaksiyasını azaltmaq üçün əlavə terapiya kimi istifadə olunur. Sübutlar deksametazonun antibiotiklərdən 10-20 dəqiqə əvvəl və ya onlarla birlikdə istifadəsini dəstəkləyir.[12] Onların təsirlərini (qısamüddətli nevroloji təsirlər və eşitmə itkisi) azaldığı göstərilmişdir, lakin bu bakterial meningit üçün daha doğrudur.[13]

Aseptik meningit diaqnozu qoyulduqdan sonra yaşlılar, immuniteti zəif olan şəxslər istisna olmaqla, xəstələr tez evə buraxılır.

Proqnozu

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Proqnozu xəstənin yaşından, həmçinin meningitin etiologiyasından asılıdır. Viruslu meningit adətən xoşxassəli olur və xəstələrin əksəriyyətində qalıq simptomları kimi yalnız yorğunluq, başgicəllənmə ilə tam sağalma adətən 5-14 gün ərzində baş verir.[4] Digər viruslar və qeyri-viruslu meningitlər, o cümlədən herpes virusları o qədər də zərərsiz deyil. Vərəmli meningit vaxtında aşkar edilib müalicə edilmədikdə ağır keçən və ölümlə nəticələnən təhlükəli xəstəlikdir.[6]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "UpToDate". www.uptodate.com. 2021-10-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-10.
  2. ↑ Irène Jarrin, Pierre Sellier, Amanda Lopes, Marjolaine Morgand, Tamara Makovec. Etiologies and Management of Aseptic Meningitis in Patients Admitted to an Internal Medicine Department // Medicine . 95 (2). 2016-01-15. e2372. doi:10.1097/MD.0000000000002372. ISSN 0025-7974.
  3. ↑ P. Tattevin, S. Tchamgoué, A. Belem, F. Bénézit, C. Pronier. Aseptic meningitis // Revue Neurologique . 175 (7—8). 2019-09. 475–480. doi:10.1016/j.neurol.2019.07.005. ISSN 0035-3787. 2022-02-10 tarixində arxivləşdirilib.
  4. ↑ 1 2 3 Rashmi Kumar. Aseptic meningitis: diagnosis and management // Indian Journal of Pediatrics . 72 (1). 2005-01. 57–63. doi:10.1007/BF02760582. ISSN 0973-7693. 2022-02-10 tarixində arxivləşdirilib.
  5. ↑ Su-Hyun Han, Hye-Yeon Choi, Jeong-Min Kim, Kwang-Ryul Park, Young Chul Youn. Etiology of aseptic meningitis and clinical characteristics in immune-competent adults // Journal of Medical Virology . 88 (1). 2016-01. 175–179. doi:10.1002/jmv.24316. ISSN 1096-9071. 2022-02-10 tarixində arxivləşdirilib.
  6. ↑ 1 2 Bhavarth Shukla, Elizabeth A. Aguilera, Lucrecia Salazar, Susan H. Wootton, Quanhathai Kaewpoowat. Aseptic Meningitis in Adults and Children: Diagnostic and management challenges // Journal of clinical virology : the official publication of the Pan American Society for Clinical Virology . 94. 2017-9. 110–114. doi:10.1016/j.jcv.2017.07.016. ISSN 1386-6532.
  7. ↑ 1 2 Hillary R. Mount, Sean D. Boyle. Aseptic and Bacterial Meningitis: Evaluation, Treatment, and Prevention // American Family Physician . 96 (5). 2017-09-01. 314–322. ISSN 1532-0650. 2022-02-10 tarixində arxivləşdirilib.
  8. ↑ Aline Jorquera L, Daniela Ugarte C, Carmen Avilés L, Luis Delpiano M. [Aseptic meningitis due to mumps vaccine. Case report and review of the literature] // Revista Chilena De Infectologia: Organo Oficial De La Sociedad Chilena De Infectologia . 37 (6). 2020-12. 769–774. doi:10.4067/S0716-10182020000600769. ISSN 0717-6341. 2022-02-10 tarixində arxivləşdirilib.
  9. ↑ I. Dourado, S. Cunha, M. G. Teixeira, C. P. Farrington, A. Melo. Outbreak of aseptic meningitis associated with mass vaccination with a urabe-containing measles-mumps-rubella vaccine: implications for immunization programs // American Journal of Epidemiology . 151 (5). 2000-03-01. 524–530. doi:10.1093/oxfordjournals.aje.a010239. ISSN 0002-9262. 2022-02-10 tarixində arxivləşdirilib.
  10. ↑ Andrew Riordan, Shamez N. Ladhani. Aseptic meningitis associated with routine infant immunisation visits that include the group B meningococcal vaccine, 4CMenB // Archives of Disease in Childhood . 104 (12). 2019-12. 1237–1238. doi:10.1136/archdischild-2019-316811. ISSN 1468-2044. 2022-02-10 tarixində arxivləşdirilib.
  11. ↑ Kyung-Yil Lee, David Burgner, Hyung-Shin Lee, Ja-Hyun Hong, Mi-Hee Lee. The changing epidemiology of pediatric aseptic meningitis in Daejeon, Korea from 1987 to 2003 // BMC Infectious Diseases . 5. 2005-11-02. 97. doi:10.1186/1471-2334-5-97. ISSN 1471-2334.
  12. ↑ 1 2 3 4 Katherine Putz, Karen Hayani, Fred Arthur Zar. Meningitis // Primary Care . 40 (3). 2013-09. 707–726. doi:10.1016/j.pop.2013.06.001. ISSN 1558-299X. 2022-02-10 tarixində arxivləşdirilib.
  13. ↑ Jillian Mongelluzzo, Zeinab Mohamad, Thomas R. Ten Have, Samir S. Shah. Corticosteroids and mortality in children with bacterial meningitis // JAMA . 299 (17). 2008-05-07. 2048–2055. doi:10.1001/jama.299.17.2048. ISSN 1538-3598. 2022-02-10 tarixində arxivləşdirilib.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]