Avoqadro sabiti

Avoqadro sabiti (Avoqadro ədədi)^[1] — fiziki kəmiyyət olaraq maddə miqdarı bir mol olan maddədə struktur vahidlərin (atom, molekul, ion və ya digər zərrəciklərin) sayını göstərir. Avoqadro sabiti təmiz ¹²C izotopundan ibarət ${\displaystyle 0.012\,\mathrm {kq} }$ karbondakı atomların sayı ilə təyin olunur və adətən N_A, bəzən isə L kimi işarə edirlər. Yuxarıdakı tərifdən istifadə edib Avoqadro sabitini karbonun ¹²C izotopunun ${\displaystyle m_{0{^{12}\mathrm {C} }}}$ kütləsi ilə ifadəsini yazmaq olar:

${\displaystyle N_{\mathrm {A} }={\frac {0.012\,\mathrm {kq} {\cdot }\mathrm {mol} ^{-1}}{m_{0{^{12}\mathrm {C} }}}}}$

BS-də Avoqadro sabitinin vahidi ${\displaystyle \mathrm {mol} ^{-1}}$ kimidir${\displaystyle \left(\left[N_{\mathrm {A} }\right]={\frac {1}{\mathrm {mol} }}\right)}$.

Avoqadro ədədinin 2014-cü ildə CODATA tərəfindən tövsiyə olunan qiyməti^[2] aşağıdakı kimidir :

${\displaystyle N_{\text{A}}=6.022140857(74){\cdot }10^{23}\,{\text{mol}}^{-1}}$ .

Dairəvi mötərizələrdəki ədəd kəmiyyətin qiymətinin axırıncı rəqəmlərdəki standart xətasını göstərir. Avoqadro sabiti fundamental fiziki sabitlərdən biridir və bir çox digər fiziki sabitlərin (Boltsman sabiti, Faradey sabiti və s.) təyin olunması üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Avoqadro sabitinin təyin olunmasının bir-brindən asılı olmayan müxtəlif üsulları mövcuddur. Bu kəmiyyətin təyin olunmasının ən yaxşı eksperimental üsulu mollarının sayı məlum olan mürəkkəb maddənin elektrolitik ayrılması üçün lazım olan elektrik yükünün ölçülməsi və elektronun yükünün ölçülməsinə əsaslanır.

Elmdə ümumi rolu

Avoqadro sabiti təbiətdə müşahidə olunan makroskopik və mikroskopik (atomik miqyasda) hadisələr arasında miqyas faktorudur. Beləliklə, bu sabit digər fiziki sabitlər arasında qarşılıqlı əlaqəni təmin edir. Məsələn, Avoqadro sabiti ${\displaystyle R}$ universal qaz sabiti ilə ${\displaystyle k_{\text{B}}}$ Bolsman sabiti arasında aşağıdakı əlaqə yaradır:

${\displaystyle R=k_{\mathrm {B} }N_{\text{A}}=8.3144598(48)\,{\frac {\mathrm {C} }{\mathrm {mol} {\cdot }\mathrm {K} }}}$

Digər nümunə kimi Avoqadro sabitinin F Faradey sabiti ilə e elementar yük arasında yaratdığı əlaqəni də göstərmək olar:

${\displaystyle F=N_{\mathrm {A} }e=96485.33289(59)\,{\frac {\mathrm {K} }{\mathrm {mol} }}}$

Avoqadro sabiti həmçinin atom kütlə vahidini (a.k.v.) BS-də kütlə vahidi olan kiloqramla əlaqələndirir:

${\displaystyle 1\ {\text{a.k.v.}}={\frac {10^{-3}\,\mathrm {kq} {\cdot }\mathrm {mol} ^{-1}}{N_{\mathrm {A} }}}=1.660539040(20){\cdot }10^{-27}\mathrm {kq} }$

İstinad

1. Авогадро әдәди // Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы: [10 ҹилддә]. I ҹилд: А—Балзак. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1976. С. 42.
2. "CODATA Value: Avogadro constant". 2015-06-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-04-25.

Ədəbiyyat

• http://femto.com.ua/articles/part_1/0018.html
• http://www.xumuk.ru/encyklopedia/11.html