Başınağacı

Başınağacı
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superasteridlər Klad: Asteridlər Klad: Kampanulidlər Dəstə: Fırçaotuçiçəklilər Fəsilə: Adoksakimilər Cins: Başınağacı
Beynəlxalq elmi adı
Viburnum L., 1753[1][2]
Şəkil axtarışı ITIS   35249 NCBI   4204 EOL   37657 FW   53304

Başınağacı (lat. Viburnum) — bitkilər aləminin fırçaotuçiçəklilər dəstəsinin adoksakimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.

Azərbaycanda yabanı halda 3 növü yayılıb, təbabətdə adi başınağacı (lat. Viburnum opulus) istifadə edilir.

Adi başınağacı – yaşıltəhər, qonur – boz rəngdə qabıqlı gövdəyə malik koldur. Qarşı-qarşıya düzülmüş, yumurtaşəkilli, kənarı iri dişli yarpaqları vardır. Çiçəkləri ağdır, çətir formada yerləşir. Al qırmızı rəngli yumurtavari – girdə formada bir çəyirdəkli yeməli meyvələri var. Bitki may – iyun aylarında çiçəkləyir, meyvələri avqust – sentyabrda yetişir.

Başınağacı Azərbaycanda Böyük və Kiçik Qafaqzın meşəliklərində və Talışda – ovalıqdan başlayaraq orta dağ qurşağına kimi geniş yayılıb. Ona daha çox meşələrdə, çayların kənarında və kolluqlarda rast gəlinir. Bundan əlavə – bağlarda, parklarda bəzək bitkisi kimi də becərilir.

Başınağacının meyvələrindən daha çox istifadə edilir. Meyvələrini tamam yetişəndə toplayır, onlardan həm təzə-tər, həm də xüsusi quruducularda qurudub istifadə edirlər.

Meyvələrinin tərkibində çoxlu miqdarda şəkər – (32 %-ə qədər), aşı maddələri (3 %), ursol və xlorogen turşuları, üzvi turşular (3-4 %), C və K vitaminləri vardır.

Elmi təbabətdə başınağacının qabıqlarından sulu dəmləmə, bişirmə və duru ekstrakt formada preparatlar hazırlayıb, daxili qanaxmalarda, eləcə də uşaqlıq və mədə-bağırsaq qanaxmalarında qankəsici dərman kimi işlədilir.

Sinonimləri

Heterotipik sinonimləri

• Actinotinus Oliv.
• Iraupalos Raf.
• Lentago Raf.
• Microtinus Oerst.
• Opulus Mill.
• Oreinotinus Oerst.
• Solenolantana (Nakai) Nakai
• Solenotinus Spach
• Thyrsosma Raf.
• Tinus Mill.
• Tynus J.Presl

Növləri

• Viburnum acerifolium L.
• Viburnum acutifolium Benth.
• Viburnum alabamense (McAtee) Sorrie
• Viburnum albopedunculatum Gilli
• Viburnum amplificatum J.Kern
• Viburnum amplifolium Rehder
• Viburnum anabaptista Graebn.
• Viburnum annamensis Fukuoka
• Viburnum antioquiense Killip & A.C.Sm.
• Viburnum arboreum Britton
• Viburnum atrocyaneum C.B.Clarke
• Viburnum australe C.V.Morton
• Viburnum awabuki K.Koch
• Viburnum ayavacense Kunth
• Viburnum beccarii Gamble
• Viburnum betulifolium Batalin
• Viburnum blandum C.V.Morton
• Viburnum boninsimense (Makino) Koidz. ex Nakai
• Viburnum brachyandrum Nakai
• Viburnum brachybotryum Hemsl.
• Viburnum bracteatum Rehder
• Viburnum brevitubum (P.S.Hsu) P.S.Hsu
• Viburnum buddleifolium C.H.Wright
• Viburnum burejaeticum Regel & Herder
• Viburnum carlesii Hemsl.
• Viburnum carolinianum Ashe
• Viburnum cassinoides L.
• Viburnum caudatum Greenm.
• Viburnum chingii P.S.Hsu
• Viburnum chinshanense Graebn.
• Viburnum chunii P.S.Hsu
• Viburnum ciliatum Greenm.
• Viburnum cinnamomifolium Rehder
• Viburnum clemensiae J.Kern
• Viburnum colebrookeanum Wall. ex DC.
• Viburnum congestum Rehder
• Viburnum coriaceum Blume
• Viburnum cornutidens Merr.
• Viburnum corylifolium Hook.f. & Thomson
• Viburnum corymbiflorum P.S.Hsu & S.C.Hsu
• Viburnum corymbosum Urb.
• Viburnum costaricanum (Oerst.) Hemsl.
• Viburnum cotinifolium D.Don
• Viburnum cubense Urb.
• Viburnum cylindricum Buch.-Ham. ex D.Don
• Viburnum dalzielii W.W.Sm.
• Viburnum dasyanthum Rehder
• Viburnum davidii Franch.
• Viburnum deamii (Rehder) Bush
• Viburnum dentatum L.
• Viburnum dilatatum Thunb.
• Viburnum discolor Benth.
• Viburnum disjunctum C.V.Morton
• Viburnum divaricatum Benth.
• Viburnum edule (Michx.) Raf.
• Viburnum elatum Benth.
• Viburnum ellipticum Hook.
• Viburnum erosum Thunb.
• Viburnum erubescens Wall. ex DC.
• Viburnum euryphyllum Standl. & Steyerm.
• Viburnum fansipanense J.M.H.Shaw, Wynn-Jones & V.D.Nguyen
• Viburnum farreri Stearn
• Viburnum fengyangshanense Z.H.Chen, P.L.Chiu & L.X.Ye
• Viburnum floccosum Killip & A.C.Sm.
• Viburnum foetidum Wall.
• Viburnum fordiae Hance
• Viburnum formosanum (Hance) Hayata
• Viburnum fragile Killip & A.C.Sm.
• Viburnum furcatum Blume ex Maxim.
• Viburnum garrettii Craib
• Viburnum glaberrimum Merr.
• Viburnum glabratum Kunth
• Viburnum glomeratum Maxim.
• Viburnum goudotii Killip & A.C.Sm.
• Viburnum grandiflorum Wall. ex DC.
• Viburnum griffithianum (Kurz) C.B.Clarke
• Viburnum hainanense Merr. & Chun
• Viburnum hallii (Oerst.) Killip & A.C.Sm.
• Viburnum hanceanum Maxim.
• Viburnum harryanum Rehder
• Viburnum hartwegii Benth.
• Viburnum hayatae I.M.Turner
• Viburnum hebanthum Wight & Arn.
• Viburnum hengshanicum Tsiang
• Viburnum henryi Hemsl.
• Viburnum hispidulum J.Kern
• Viburnum × hizenense Hatus.
• Viburnum hoanglienense J.M.H.Shaw, Wynn-Jones & V.D.Nguyen
• Viburnum hondurense Standl.
• Viburnum hupehense Rehder
• Viburnum incarum Graebn.
• Viburnum inopinatum Craib
• Viburnum jamesonii (Oerst.) Killip & A.C.Sm.
• Viburnum japonicum (Thunb.) Spreng.
• Viburnum jelskii Zahlbr.
• Viburnum jucundum C.V.Morton
• Viburnum junghuhnii Miq.
• Viburnum kansuense Batalin
• Viburnum kerrii E.T.Geddes
• Viburnum × kiusianum Hatus.
• Viburnum koreanum Nakai
• Viburnum lancifolium P.S.Hsu
• Lantana başınağacı (Viburnum lantana L.)
• Viburnum lantanoides Michx.
• Viburnum lasiophyllum Benth.
• Viburnum laterale Rehder
• Viburnum lautum C.V.Morton
• Viburnum lehmannii Killip & A.C.Sm.
• Viburnum leiocarpum P.S.Hsu
• Viburnum lentago L.
• Viburnum lobophyllum Graebn.
• Viburnum loeseneri Graebn.
• Viburnum longipedunculatum (P.S.Hsu) P.S.Hsu
• Viburnum longiradiatum P.S.Hsu
• Viburnum lutescens Blume
• Viburnum luzonicum Rolfe
• Viburnum macdougallii Matuda
• Viburnum macrocephalum Fortune
• Viburnum mathewsii (Oerst.) Killip & A.C.Sm.
• Viburnum meiothyrsum Diels
• Viburnum melanocarpum P.S.Hsu
• Viburnum microcarpum Schltdl. & Cham.
• Viburnum microphyllum (Oerst.) Hemsl.
• Viburnum molinae Lundell
• Viburnum molle Michx.
• Viburnum mongolicum (Pall.) Rehder
• Viburnum mortonianum Standl. & Steyerm.
• Viburnum mullaha Buch.-Ham. ex D.Don
• Viburnum nervosum D.Don
• Viburnum nitidum Aiton
• Viburnum nudum L.
• Viburnum obovatum Walter
• Viburnum obtectum J.H.Vargas
• Viburnum obtusatum D.N.Gibson
• Viburnum odoratissimum Ker Gawl.
• Viburnum oliganthum Batalin
• Viburnum omeiense P.S.Hsu
• Adi başınağacı (Viburnum opulus L.)
• Şərq başınağacı (Viburnum orientale Pall.)
• Viburnum parvifolium Hayata
• Viburnum phlebotrichum Siebold & Zucc.
• Viburnum pichinchense Benth.
• Viburnum pilushanicum S.S.Ying
• Viburnum platyphyllum Merr.
• Viburnum plicatum Thunb.
• Viburnum propinquum Hemsl.
• Viburnum prunifolium L.
• Viburnum punctatum Buch.-Ham. ex D.Don
• Viburnum pyramidatum Rehder
• Viburnum queremalense Cuatrec.
• Viburnum rafinesqueanum Schult.
• Viburnum recognitum Fernald
• Qırışvariyarpaqlı başınağacı (Viburnum rhytidophyllum Hemsl.)
• Viburnum rufidulum Raf.
• Viburnum rugosum Pers.
• Viburnum sambucinum Reinw. ex Blume
• Viburnum sargentii Koehne
• Viburnum scabrellum (Torr. & A.Gray) Chapm.
• Viburnum schensianum Maxim.
• Viburnum seemenii Graebn.
• Viburnum sempervirens K.Koch
• Viburnum setigerum Hance
• Viburnum shweliense W.W.Sm.
• Viburnum sieboldii Miq.
• Viburnum spruceanum Rusby
• Viburnum squamulosum P.S.Hsu
• Viburnum stellatotomentosum (Oerst.) Hemsl.
• Viburnum stenocalyx (Oerst.) Hemsl.
• Viburnum stipitatum J.H.Vargas
• Viburnum subalpinum Hand.-Mazz.
• Viburnum subpubescens Lundell
• Viburnum subsessile Killip & A.C.Sm.
• Viburnum sulcatum (Oerst.) Hemsl.
• Viburnum suratense Killip & A.C.Sm.
• Viburnum suspensum Lindl.
• Viburnum sympodiale Graebn.
• Viburnum taitoense Hayata
• Viburnum taiwanianum Hayata
• Viburnum tashiroi Nakai
• Viburnum tengyuehense (W.W.Sm.) P.S.Hsu
• Viburnum ternatum Rehder
• Viburnum tiliifolium (Oerst.) Hemsl.
• Viburnum tinoides L.f.
• Həmişəyaşıl başınağacı (Viburnum tinus L.)
• Viburnum toronis Killip & A.C.Sm.
• Viburnum trabeculosum C.Y.Wu
• Viburnum treleasei Gand.
• Viburnum tricostatum C.E.C.Fisch.
• Viburnum tridentatum Killip & A.C.Sm.
• Viburnum trilobum Marshall
• Viburnum triphyllum Benth.
• Viburnum triplinerve Hand.-Mazz.
• Viburnum undulatum (Oerst.) Killip & A.C.Sm.
• Viburnum urbani Graebn.
• Viburnum urceolatum Siebold & Zucc.
• Viburnum utile Hemsl.
• Viburnum venosum Britton
• Viburnum venustum C.V.Morton
• Viburnum vernicosum Gibbs
• Viburnum villosum Sw.
• Viburnum wardii W.W.Sm.
• Viburnum weberbaueri Graebn.
• Viburnum witteanum Graebn.
• Viburnum wrightii Miq.
• Viburnum wurdackii T.R.Dudley
• Viburnum yunnanense Rehder

İstinadlar

1. Linney K. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium. 5 Stokholm: 1754. S. 129. doi:10.5962/BHL.TITLE.746
2. Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 267.

Həmçinin bax