Blyu-leysi

Blyu-leysi
Mənşəyi
Ölkə
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Blyu-leysi (ing. blue lacy)[1] — XIX əsrin ortalarında ABŞ-nin Texas ştatında yaranmış işçi it cinsi. İlk dəfə 2001-ci ildə Texas Senatı tərəfindən tanınan bu cins, 436 saylı Senat Qərarında "əsl Texas cinsi" kimi təsvir edilmişdir.[2] 2005-ci ilin iyun ayında Texasın qubernatoru Rik Perri Blyu-leysi cinsini "Texasın Rəsmi Dövlət İt Cinsi" elan edən qanunu imzalamışdır.[3] Əsasən Texasda rast gəlinən bu cins daha geniş tanınması ilə ABŞ-nin digər bölgələrində, Kanadada və hətta Avropada da damazlıq populyasiyalarına sahib olmuşdur.

Görünüşü

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Blyu-leysi itləri güclü, sürətli və yüngül bədən quruluşuna malikdir, bu da onları həm çevik, həm də dayanıqlı edir. Bu cinsin boyu 43–56 sm arasında dəyişir və çəkisi dişilərdə 11–20 kq, erkəklərdə isə 16–25 kq arasında olur. Blyu-leysi itlərinin üç əsas rəng çeşidi mövcuddur. Birinci rəng çeşidi "mavi" adlanır və bu itlərin kürkü açıq gümüşdən tünd kömür rənginə qədər müxtəlif çalarlarda ola bilər. İkinci rəng çeşidi "qırmızı"dır və açıq kremdən pasa qədər müxtəlif tonlarda görünür. Üçüncü rəng çeşidi isə "three" adlanır və mavi rəng üzərində qırmızı işarələr və sinədən qasığa qədər uzanan ağ naxışlarla xarakterizə olunur. Bu ağ naxışlar bəzən pəncələrdə də müşahidə edilir.[1]

Blyu-leysi itlərinin gözləri kəskin və ayıqdır, bu da onların diqqətli və çevik təbiətini əks etdirir. Gözlərinin rəngi parlaq sarıdan zəngin kəhrəbaya qədər müxtəlif çalarlarda ola bilər və bu, onlara unikal və təsirli görünüş bəxş edir. Blyu-leysi itlərinin kürkü qısa, hamar və sıxdır. Həddindən artıq uzun və ya kobud tüklər cins standartlarına uyğun deyil və diskvalifikasiya səbəbidir. Tükləri minimal baxım tələb etsə də, mütəmadi olaraq tökülür.[1]

Temperamenti

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Blyu-leysi itləri ağıllı, aktiv və intensivdir. Həm ovçu, həm də çoban itləri olaraq inkişaf etdirilən bu cins, mal-qaraya nəzarət etmək və böyük heyvanlarla işləməkdə yüksək bacarıq nümayiş etdirir. Gənc itlərin enerjisi kiçik uşaqlar üçün narahatlıq yarada bilər. Bu itlər asanlıqla öyrədilir və iş tapşırıqlarını yerinə yetirməkdə daha məhsuldar olurlar. Onların təbii instinktləri, xüsusilə mal-qaranı idarə etmək, qan izi izləmək və çöl donuzlarını ovlamaqda faydalıdır. Son illərdə, Blyu-leysi itləri həm də itirilmiş ov heyvanlarını tapmaq və xilasetmə əməliyyatlarında istifadə olunur.[4]

Sağlamlıq

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Blyu-leysi itləri ümumiyyətlə sağlam cins hesab olunur. Nəsillər boyunca fermerlərin və ovçuların ehtiyaclarına uyğunlaşdırılan bu cins Texasın sərt iqlim şəraitinə, çətin iş mühitinə və həm isti, həm də soyuq havalara tab gətirəcək möhkəmlikdədir.[4]

Tarixi

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Blyu-leysi iti 1858-ci ildə Kentukki ştatından Texasın Burnet qraflığına köçən Leysi qardaşlarının (Evin, Frank, Harri və Corc) şərəfinə adlandırılmışdır. Bu itlərin tazılar, ətirli itlər və koyotlarla qarışığı olduğu düşünülür. Leysi ailəsi həmçinin, Texas tarixində əhəmiyyətli rol oynamışdır; onlar Ostin şəhərindəki Texas Kapitol binasının tikintisi üçün Qranit dağından çəhrayı qranit bağışlamışdır.[5][6][7]

15 mart 2005-ci ildə nümayəndə Xuakin Kastro Blyu-leysi itini Texasın rəsmi dövlət iti elan edən qanun layihəsini təqdim etmişdir. Bu təklif 15 may 2005-ci ildə Nümayəndələr Palatasında qəbul edilmiş, 25 may 2005-ci ildə Senat tərəfindən təsdiqlənmiş və 18 iyun 2005-ci ildə qubernator Rik Perri tərəfindən imzalanmışdır. Beləliklə, Blyu-leysi Texasın rəsmi simvolu kimi tanınmışdır.[8][9]

İstinadlar

[redaktə | vikimətni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 "The Official Lacy Dog Standard". LacyBreed.com. Adkins, TX: National Lacy Dog Association. 2008. July 13, 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: March 15, 2009.
  2. ↑ From State of Texas, Senate Resolution No. 436, cited in National Kennel Club. "Senate Resolution No. 436". National Kennel Club. İstifadə tarixi: February 2, 2022.
  3. ↑ From State of Texas cited in United States Government. "State Government". USA.gov. İstifadə tarixi: February 2, 2022.
  4. ↑ 1 2 "Lacys at Work". NationalLacyDog.org. National Lacy Dog Association. 2008. July 31, 2009 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: July 8, 2009.
  5. ↑ "Texas Blue Lacys are the Official State Dog of Texas". LacyDog.com. San Antonio, TX: Texas Lacy Game Dog Association. 2008. April 6, 2009 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: March 15, 2009.
  6. ↑ Texas Department of Agriculture. Texas Family Land Heritage Registry, Volume 20, 2005, p.24.
  7. ↑ Harris, Sam E. "Hog Dogs! Llano County, Texas, Ranchmen, Who Profit From Wild Range Hogs, Depend on Acorns and their Hog Dogs". NationalLacyDog.org. op. cit. January–February 1956. İstifadə tarixi: March 15, 2009.
  8. ↑ From State of Texas, House Concurrent Resolution No. 108, cited in Texas State Legislature. "H.C.R. No. 108". capitol.texas.gov. İstifadə tarixi: February 2, 2022.
  9. ↑ From Texas State Dog Breed, cited in States Symbols USA. "Blue Lacy Texas State Dog Breed". statesymbolsusa.org. İstifadə tarixi: February 2, 2022.