Braxiopodalar
| Braxiopodalar | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||
| Elmi təsnifat | ||||||
|
XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Braxiopodalar |
||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||
|
||||||
| ||||||
Braxiopodalar (Braxiopoda tipi) - dənizdə, nadir hallarda şor- və şirinsulu hövzələrdə məskunlaşan üçtəbəqəli tək yaşayan heyvanlar. Qabıq iki taydan ibarətdir. Onun simmetriya müstəvisi, ikitayqabıqlı mollukalardan fərqli olaraq, taylar arasından deyil, qabıqdan keçir. Qabığın uzunluğu 0,1-40 sm arasında dəyişir; orta ölçüləri 3-5 sm-dir. Fossil növlərin sayı 10000-dən artıqdır, müasirlərinin sayı 300-ə çatır. Braxiopodalar daxili boşluğu eninə arakəsmə (diafraqma) ilə iki qeyri-bərabər hissəyə bölünüb. Qabıq boşluğunun ön hissəsi mantiya qırışları ilə örtülümüşdir. Onun içərisində bəzən dayaq skeletini saxlayan iki spiral şəkilli kiprikli qol aparatı yerləşir. Diafraqmanın içərisində qolların əsasında qida həzmetmə traktının başlanğıcı olan yarıq şəkilli ağız dəliyi yerləşir. Braxiopodalar filtratorlar olub, qidanı su axını vasitəsilə ağız deşiyinə qəbul edirlər. Bədənin arxa hissəsində heyvanı substrata bağlayan ayaqlar çıxır; mantiya karbonat, nadir halda xitin və xitin-fosfat tərkibli qabıq yaradır. Qarın tayının təpəsi altında hamar üçbucaq formalı sahə (areya) vardır. Braxiopodalar qabığının başlıca xüsusiyyəti qol aparatının olmasıdır. Tayların qovuşduğu kənar hissədə iki oyuq olur, buraya bel tayının dişləri daxil olur və tayların kip birləşməsinə imkan verir. Diş + oyuq sistemi qıfıl adlanır. Braxiopodalar qıfıl və qol aparatlarının olub-olmamasından asılı olaraq iki sinifə ayrılıblar: qıfılsızlar - Inarticulata (kembri -antropogen) və qıfıllılar Articulata (kembri -antropogen). Braxiopodalar bentos heyvanlar olub əksəriyyəti ayaqcıqlar vasitəsilə dibə yapışır və ya sərbəst uzanır, bəzən qrunta soxulurlar. Paleozoy qıfıllı braxiopodlarının əksəriyyəti cənkəlliklər və saylar əmələ gətirmişlər, bəziləri isə rif əhəngdaşlarının yaranmasında iştirak etmişlər. Paleozoyun bölgüsündə braxiopodalar böyük stratiqrafik əhəmiyyəti vardır. Kembri – müasir.
Həmçinin bax
[redaktə | mənbəni redaktə et]Mənbə
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Geologiya terminlərinin izahlı lüğəti. Bakı: Nafta-Press. 2006. 679.