Butstrep (maliyyə)

Maliyyədə butstrep (ing. bootstrapping) termini əsasən gələcəkdəki pul axınlarının və faiz dərəcələrinin qiymətləndirilməsində istifadə olunan bir texnikadır. Butstrep metodu ilə mürəkkəb faiz dərəcələrini tək dövr faiz dərəcələrinə parçalamaq mümkün olur ki, bu da gələcək pul axınlarının diskont edilməsi üçün zəruridir.[1]

Bu texnika xüsusilə faiz dərəcəsi əyrilərinin hesablanmasında geniş istifadə olunur. Faiz dərəcəsi əyrisi (ing. yield curve) müxtəlif vaxt intervalları üzrə faiz dərəcələrinin təyin edilməsində istifadə edilir və bu əyri gələcəkdəki faiz dərəcələrini proqnozlaşdırmağa kömək edir.[2]

Butstrep metodu

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Butstrep metodu faiz dərəcəsi əyrisini hesablamaq üçün addım-addım işlənən bir texnikadır və gələcək dövrlər üzrə sıfır kupon (ing. zero-coupon) dərəcələrinin hesablanmasını təmin edir. Faiz dərəcəsi əyrisini qurmaq üçün adətən müxtəlif müddətli istiqrazlar və ya gələcək pul axınları istifadə edilir.[3]

1-ci addım

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Məlumat toplama — əvvəlcə müxtəlif müddətli (məsələn, 6 aylıq, 1 illik, 2 illik və s.) istiqrazların kupon dərəcələrini və gələcək pul axınlarını tapmaq lazımdır.[4] Burada əsas məqsəd hər bir istiqrazın gələcək pul axınlarını istifadə edərək sıfır kupon dərəcəsini hesablamaqdır.

2-ci addım

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ən qısa müddətli istiqraz diskontasiyası — ən qısa müddətli istiqrazla başlayaraq (məsələn, 6 aylıq istiqraz) və onun sıfır kupon dərəcəsini tapmaq mümkündür. Bu, sadəcə istiqrazın gələcəkdə ödəyəcəyi pul məbləğini nominal dəyərinə uyğun diskontasiya etməklə hesablanır.

Bu dərəcə faiz dərəcəsi əyrisinin ilk nöqtəsidir.

3-cü addım

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Növbəti istiqrazlar üçün diskont dərəcələrini hesablamaq üçün əvvəlki dövr üçün tapılmış dərəcələrdən istifadə olunur. Məsələn, 1 illik istiqraz üçün:

  • İstiqrazın kupon dərəcəsini və gələcək pul axınlarını nəzərə almaq lazımdır.
  • Pul axınlarını diskontasiya etmək üçün əvvəlki dövrlər üçün hesabladığınız faiz dərəcələrindən istifadə etmək.
  • Son dövrdə, nominal dəyəri bərabərləşdirmək üçün cari faiz dərəcəsini həll etmək.[5]

Nümunə: 1 illik istiqrazın 6 aylıq və 12 aylıq pul axınlarını və qiymətini istifadə edərək sıfır kupon dərəcəsini tapmaq olar:

Bu tənlikdə, qiymət verilən istiqrazın indiki qiymətidir və yalnız 𝑟12𝑎𝑦𝑙ı𝑞 naməlum qalır, onu həll etməklə 12 aylıq sıfır kupon dərəcəsini tapa mümkündür.

4-cü addım

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bu prosesi digər istiqrazlar üçün də tətbiq edərək hər bir müddət üzrə sıfır kupon faiz dərəcəsini tapmaq və faiz dərəcəsi əyrisini tamamlamaq üçün addım-addım davam etmək lazımdır.

Misal
  • Əgər əlində 6 aylıq və 1 illik istiqrazlar varsa:
  • 6 aylıq faiz dərəcəsini diskontasiya ilə tapmaq.
  • Sonra 1 illik istiqrazın dərəcəsini tapmaq üçün 6 aylıq dərəcədən istifadə etmək.[6]

Beləliklə, butstrep metodu 4 addımla müxtəlif müddətlər üzrə faiz dərəcələrini taparaq əyrini yaradır.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Investopedia staff (2023). "What Is Bootstrapping?"[ölü keçid], Investopedia.
  2. ↑ Uri Ron (2000). "A Practical Guide to Swap Curve Construction" Arxiv surəti 27 yanvar 2020 tarixindən Wayback Machine saytında. Bank of Canada, Working Paper 2000-17
  3. ↑ Patrick S. Hagan, Graeme West (2008). "Methods for Constructing a Yield Curve" Arxiv surəti 29 mart 2018 tarixindən Wayback Machine saytında, Wilmott Magazine, pp. 70-81. May 2008.
  4. ↑ Kenneth J. Adams and Donald R. Van Deventer (1994)."Fitting Yield Curves and Forward Rate Curves With Maximum Smoothness". The Journal of Fixed Income, Summer 1994, 4 (1) 52-62
  5. ↑ William F. Sharpe; Gordon J. Alexander; Jeffery V. Bailey. Investments. Prentice Hall International. 1998. ISBN 0-13-011507-X.
  6. ↑ John C. Hull. Options, futures and other derivatives (seventh). Pearson Prentice Hall. 2009. ISBN 978-0-13-601586-4.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]