Con Vilmot

Con Vilmot
Doğum tarixi 1 (11) aprel 1647[1]
Vəfat tarixi 26 iyul (5 avqust) 1680[1] (33 yaşında)
Vəfat səbəbi sifilis
Fəaliyyəti şair, yazıçı, dramaturq
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

John Wilmot (1 aprel 1647 - 26 iyul 1680) İngilis şairi və Kral Çarlz II'nin Bərpa Məhkəməsinin məhkəmə işçisi idi. Bərpa Puritan dövrünün "mənəvi avtoritarizmə" qarşı reaksiya verdi. Rochester bu yeni dövrü təcəssüm etdirdi və o, tez-tez bir-birinə bağlı olmasına baxmayaraq, öz poeziyası kimi rakişli həyat tərzi ilə də tanındı. 33 yaşında zöhrəvi xəstəlik nəticəsində öldü.

Rochester, çağdaş Andrew Marvell tərəfindən "ən yaxşı İngilis satiriki" olaraq xarakterizə edildi və ümumiyyətlə Bərpa fikirləri arasında ən diqqətəlayiq şair və ən çox öyrənilən biri sayılır.[2] Onun poeziyası Viktoriya dövründə geniş senzuraya uğradı, lakin 1920-ci illərdən başlayaraq Graham Greene və Ezra Pound kimi qeyd olunan ədəbi şəxslərin yenidən qiymətləndirmələri ilə canlandı. Tənqidçi Vivian de Sola Pinto Rochester-in libertinizmini Hobbesian materializmi ilə əlaqələndirdi.

Yaşadığı müddətdə Rochester, Səbəb və İnsanlığa Qarşı Bir Satyr üçün ən yaxşı tanınıb və bu gün ən məşhur əsərləri arasında qalır.

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İlk illəri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Con Vilmot 1647-ci il Aprelin 1-i, səhər saat 11-də Oksfordşayr-da anadan olmuşdur. Roçester qraflığının əsasını qoymuş atası Henri Vilmot İngiltərə kralı I Karl və oğlu İngiltərə kralı II Karl-a yaxın kavaler olmuş və işlərin çoxluğundan balaca Vilmotun qayğısıyla məşğul ola bilməmişdir. Anası Enni də onun təlim-tərbiyəsini 20 yaşlarında olan Kembridc məzunu Frensis Qiffardın ixtiyarına vermişdir. Qiffard keşiş olduğundan 7 yaşlı Vilmota xristianlığa aid biliklər vermiş, sonuncu isə öz gələcək yaradıcılığında bütün bunlara ironiyalı bir metafor ilə istinad etmişdir. Vilmot Qiffardla çox yaxın olmuş, hətta iki il sonra Burford-dakı qrammatika məktəbi-ndə dərslərə başlayanda onunla otaq yoldaşı idi. Onun Qiffardla intim münasibətlərinin olması barədə faktlar mövcud olmasa da, yaradıcılığındakı homoerotika buna dair müəyyən şübhələr oyadır[3].

Vilmotun təhsilində tək Qriffardın rolu olmamışdır. O, öz mütaliəsində şotland botanisti Endryu Balfur-un xüsusi önəmini qeyd etmişdir. Vilmotun sonralar sosial və ədəbi çevrədən Tomas Hobbs, Con Drayden, Con Oldhem, Netaniel Li, Çarlz Blaunt kimi intellektuallarla dostluğu antik dövrə marağını daha da artırmışdır[3] .

Atası 1658-ci ildə vəfat edəndən sonra Con Roçester qrafı tituluna yiyələnir. 1660-cı ildə Roçester yeni yarandığına görə az tanınan və digər məktəblərlə müqayisədə zəif olan Oksfordun Vadhem kolleci-nə daxil olur. Həmin ilin Mart ayının 16-da parlamentin buraxılmasıyla, Kromvel hakimiyyəti sona çatdı. Şənliklər, kef məclisləri akademik nizam-intizamı pozmaqla gənc tələbələr arasında anarxiya yaratdı. 13 yaşlı Roçesterin əxlaqi anarxiyasında Vadhamdakı müəllimi Robert Uaythollun rolu olduğu güman edilir. Oksfordda hökm sürən eyş-işrət abu-havasında Roçester Uaythollun paltarlarını geyinib, öz həqiqi kimliyini gizləyərək, yaşına uyğun olmayan cinsi təcrübələrdən keçmiş, həmin ərəfələrdə ilk homoseksual meyllərini yaşamış və eyni zamanda bakirliyini itirmişdir[3].

Henry Wilmotun oğluna olan minnətdarlıq aktı olaraq, Charles II Rochester'ə illik 500 funt sterlinq təqaüd verdi. Noyabr 1661-ci ildə Charles Rochester'i üç illik Fransa və İtaliyaya edilən Böyük Tura göndərdi və həkim Andrew Balfour'u qubernator təyin etdi.[4] Bu, onu Avropa (xüsusən fransız) yazı və düşüncə tərzinə qeyri-adi dərəcədə təsir etdi.[5] 1664-cü ildə Rochester Londona qayıtdı və Milad Günündə Bərpa Məhkəməsində rəsmi debüt etdi.[6][7]

Yaradıcılığı

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Oksfordşirdə Adderbury- də Rochesterin malikanə evi

Frensis Qiffardın dini doktrinləri ilə birləşən şüuraltı cinsəllik Vilmotun yaradıcılığında kompleks gender kimliyini ortaya qoyur və ona eyni zamanda feminist və misoqinist əsərlər yaratmağa imkan verir.[3]

Rochesterin poetik işi forma, janr və məzmun baxımından çox dəyişir. O, "asanlıqla yazan cənablar dəstəsinin" bir hissəsi idi,[8] şeirlərini nəşrə deyil, əlyazmalarda hazırlamağa davam edirdi. Nəticə etibarilə, Rochesterin bəzi əsərləri, Ser Carr Scroope kimi müasirlərinin üslub parodiyalarına yalançı məhkəmə işləri satiraları kimi aktual narahatlıqlardan bəhs edir. O, həmçinin onun Impromptus seçilir[9] bir zəhlətökən epigram biri olan King Charles II :

Çarlz guya buna cavab verdi: "Düzdür, çünki sözlər özümdür, amma hərəkətlərim nazirlərimin əməlləridir".[10]

Vilmotun ilk yaradıcılıq illərində Ovid və Horatsi-nin təsirləri olmuşdur[3].

XX əsrdə Rochester'in üç əsas tənqidi nəşri, onun kanonunun identifikasiyası və təşkili üçün çox fərqli yanaşmalar etmişdir. David Viethin 1968-ci il nəşrində yazımları modernləşdirən və "Prentice Work", "Erkən Yetkinlik", "Faciəvi Yetkinlik" və "Acınacaqlılıq və Ölüm" kitablarının bölümlərinə rəhbərlik edən, ağır bir tərcümeyi-hal təşkilatı qəbul edilir. Keith Walker-in 1984-cü il buraxılışında, on yeddinci əsr auditoriyasının qəbul edəcəyi sənədlərə yaxınlaşmaq üçün köhnə yazımlara və təsadüflərə qayıdır. Harold Love'un 1999-cu ildə Oxford Universiteti Mətbuatı olan, indi də elmi standartı variorum tarixini vicdanla qeyd edir, ancaq özəldən xalqa sifariş edilən janr bölmələrində əsərlər təşkil edir. Təqaüd təqribən 75 orijinal Rochester şeirini təyin etdi.

Qəbul və təsir

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Məşhur mədəniyyətdə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 https://www.astro.com/astro-databank/Wilmot,_John.
  2. ↑ "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2013-07-29 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-03-14. (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters)
  3. ↑ 1 2 3 4 5 James William Johnson. A Profane Wit: The Life Of John Wilmot, Earl Of Rochester. University Rochester Press. 2004. səh. 35. ISBN 978-1-58046-170-2. 2021-01-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-03-14. (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters)
  4. ↑ Johnson, James William. A Profane Wit: The Life of John Wilmot, Earl of Rochester. University Rochester Press. 2004. səh. 56. ISBN 978-1-58046-170-2. 2021-01-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-03-14. (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters)
  5. ↑ Treglown, Jeremy. "Rochester and the second bottle." Times Literary Supplement [London, England] 10 Sept. 1993: 5. Times Literary Supplement Historical Archive. Web. 11 Dec. 2012.
  6. ↑ Paul Davis, redaktorSelected Poems: John Wilmot, Earl of Rochester. Oxford University Press. 2013. ISBN 978-0-19-164580-8. 2021-01-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-03-14. (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters)
  7. ↑ https://archive.org/details/letterswrittento00balf
  8. ↑ Alexander Pope, "First Epistle of the Second Book of Horace", line 108.
  9. ↑ Rochester composed at least 10 versions of Impromptus on Charles II luminarium.org Arxivləşdirilib 2022-04-03 at the Wayback Machine
  10. ↑ A thorough discourse concerning this epigram and the king's response can be found from the 19th to 21st paragraph of the Foreword of "The Tryal of William Penn and William Mead"