Devid Yum

Devid Yum
ing. David Hume
Doğum tarixi 26 aprel (7 may) 1711[1][2][…]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 25 avqust 1776(1776-08-25)[1][2][…] (65 yaşında)
Vəfat yeri
İstiqaməti empirizm, Naturalizm (fəlsəfə), Maarifçilik dövrü
Əsas maraqları fəlsəfə[4], metafizika, epistemologiya, Təfəkkür fəlsəfəsi, etika, siyasət, estetika, Din fəlsəfəsi, tarix[5], esse[5], iqtisadiyyat[5]
Təsirlənib Corc Berkli, Con Lokk, Frensis Hutçeson[d], İsaak Nyuton
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Devid Yum (ing. David Hume; 26 aprel (7 may) 1711[1][2][…], Edinburq[1][2][…] – 25 avqust 1776[1][2][…], Edinburq[1][3]) — məşhur şotland filosofu, empirizm və aqnostisizmin nümayəndəsi, ingilis maarifçiliyinin ən məşhur xadimlərindən biri.[6]

Həyatı

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Yum 1711-ci ildə Şotlandiyanın Edinburq şəhərində bir hüquqşünas ailəsində anadan olmuşdur.[7][8] O, Edinburq Universitetində mükəmməl təhsil almış, İngiltərənin Avropadakı diplomatik missiyalarında işləmişdir. Fəlsəfi fəaliyyətə Yum "İnsan təbiəti haqqında traktat"-ın ilk iki hissəsini nəşr etməklə 1739-cu ildə başlamışdır.[9] Bir ildən sonra traktatın ikinci hissəsi işıq üzü görmüşdür. Sonralar Yum bu ideyaların üzərində işləmiş və "İnsan idrakı haqqında" adı altında ayrıca bir kitab da nəşr etmişdir.[10] Bir çox əsərin, o cümlədən, 8 cildlik "İngiltərə tarixi"nin müəllifidir. D. Yumun həyatında ən parlaq və məhsuldar dövr onun Şotlandiyanın Milli Kitabxanasında çalışdığı dövrdür. Belə ki, az maaş almasına baxmayaraq kitabların içərisində olmaq ona bir sıra gələcək əsərləri üçün material toplamaq imkanı vermişdi.

Fəlsəfəsi

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Devid Yum empirizmin nümayəndəsidir və skeptik mövqeyi ilə seçilir.[11] Onun məşhur fikirlərindən biri budur ki, insan heç bir halda səbəblə nəticə arasında zəruri əlaqənin olduğunu sübut edə bilməz, bizdə hansısa səbəbin hansı nəticə doğuracağı və ya hansısa nəticənin səbəbinin nə olacağı barədə düşüncə vərdiş və assosiasiyanın nəticəsində yaranır.

"Yum aqnostisizmi" dedikdə, duyğuların əsasında nəyin dayanması məsələsinin atılması və ya idrak üçün əlçatmaz olması başa düşülür.

Azərbaycan fəlsəfi düşüncəsindəki yeri

[redaktə | vikimətni redaktə et]

D. Yum Azərbaycan oxucusuna M. F. Axundovun təqdimatında səbəbiyyət təliminin və marksizm fəlsəfəsinin təqdimatında aqnostisizmin görkəmli nümayəndəsi kimi bəllidir.

İstinadlar

[redaktə | vikimətni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 Hume, David (ing.). // Encyclopædia Britannica: a dictionary of arts, sciences, literature and general information / H. Chisholm 11 New York, Cambridge, England: University Press, 1911.
  2. ↑ 1 2 3 4 5 6 Stephen L. Hume, David (1711-1776) (DNB00) (ing.). // Dictionary of National Biography / L. Stephen, S. Lee London: Smith, Elder & Co., 1885.
  3. ↑ 1 2 Юм, Давид (rus.). // Энциклопедический словарь СПб: Брокгауз — Ефрон, 1904. Т. XLI. С. 374–380.
  4. ↑ Юм, Давид (rus.). // Малая советская энциклопедия / под ред. Н. Л. Мещеряков 2 Советская энциклопедия, 1936.
  5. ↑ 1 2 3 Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
  6. ↑ William Edward Morris, "David Hume" Arxivləşdirilib 1998-05-03 at the Wayback Machine, The Stanford Encyclopedia of Philosophy (21 may 2014), Edward N. Zalta (ed.)
  7. ↑ "David Hume, "My Own Life"". andromeda.rutgers.edu. 16 January 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 February 2015.
  8. ↑ "David Hume Biography". humesociety.org. 1 April 2018 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 August 2015.
  9. ↑ "Texts - My Own Life (1777)". davidhume.org. 13 August 2015 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 August 2015.
  10. ↑ "Texts - My Own Life (1777)". davidhume.org. 13 August 2015 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 August 2015.
  11. ↑ Mullen, Shirley. "David Hume and a Christian Perspective on History". Fides et Historia. XXXV. 2003: 49–60.

Xarici keçidlər

[redaktə | vikimətni redaktə et]