Fonasiya

	Dilçilik
	Dünya dilləri
	Nəzəri linqvistika
	Fonologiya Morfologiya Sintaksis Semantika Praqmatika Koqnitiv dilçilik Generativ linqvistika
	Deskriptiv linqvistika
	Antropoloji linqvistika Təkamül linqvistikası (müqayisəli-tarixi; dilçilik, etimologiya) Fonetika Sosiolinqvistika
	Tətbiqi dilçilik
	Kompüter dilçiliyi Kriminalistika Dilin mənimsənilməsi Dil qiymətləndirməsi Dil inkişafı Preskriptivizm Antropoloji linqvistika Neyrolinqvistika Psixolinqvistika Stilistika
	Digərləri
	Ədəbiyyat Oxuma Linqvistik tipologiya Linqvistikanın tarixi Dilçilərin siyahısı Dünya dilləri Həll olunmamış problemlər
	Portal:Linqvistika
	b; m; r;

Fonasiya — insanlarda və bəzi heyvanlarda səsin yaranma prosesidir. Bu proses qırtlaqda baş verir və səs tellərinin titrəməsi ilə həyata keçirilir. Səsin çıxarılması tənəffüs sistemindən gələn havanın səs telləri vasitəsilə modulyasiyası ilə təmin olunur. Fonasiya həm danışıq səslərinin, həm də vokal və qeyri-vokal səslərin yaranmasının əsas mexanizmidir.^[1]

Fonasiya prosesinin əsasları

Tənəffüs sistemi

Ekspirasiya zamanı hava qırtlağa doğru hərəkət edir. Səs yaratmaq üçün ağciyərlərdən çıxan hava əsas mənbədir. Səs telləri qırtlaqda yerləşən elastik quruluşlardır. Hava axını onların titrəməsinə səbəb olur. Titrəmə tezliyi səsin hündürlüyünü (tonunu) müəyyən edir. Rezonator sistemdə ağız, burun və udlaqdan ibarət boşluqlar səsə rezonans əlavə edərək onu gücləndirir və fərqli keyfiyyətlərlə zənginləşdirir.^[2]

Rezonator sistemi

Ağız, burun və udlaqdan ibarət boşluqlar səsə rezonans əlavə edərək onu gücləndirir və fərqli keyfiyyətlərlə zənginləşdirir.

Fonasiya növləri

Normal Fonasiya: Adi danışıq və ünsiyyət zamanı istifadə olunur. Pıçıltı: Səs telləri qismən açıq qalır və minimal vibrasiya edir. Qışqırıq: Havanın güclü axını ilə səs tellərinin intensiv vibrasiyası baş verir. Mahnı Fonasiyası: Səs tellərinin sabit və geniş diapazonda titrəməsi ilə musiqili səs yaranır.

Fonasiya və səsin xüsusiyyətləri

Fonasiya nəticəsində yaranan səs aşağıdakı xüsusiyyətlərə malikdir: Tezlik: Səs tellərinin titrəmə sürəti. Daha sürətli titrəmə incə ton, daha yavaş titrəmə isə qalın ton yaradır. İntensivlik: Hava axınının gücü ilə əlaqədardır. Güclü hava axını yüksək səs yaradır. Rezonans: Səsin fərqli ton və keyfiyyətlərə sahib olmasını təmin edir. Fonasiya təkcə danışıq üçün deyil, həm də emosional ifadələr (qışqırıq, gülüş) və vokal ifalar üçün mühüm rol oynayır. Səs tellərinin fəaliyyəti tənəffüs və sinir sistemləri tərəfindən idarə olunur. Bu proses həm də insanların fərqli səslərə və tonlara malik olmasını təmin edir.

Həmçinin bax

Fonetika

İstinadlar

↑ The human instrument. Principles of Voice Production, Prentice Hall (currently published by NCVS.org)
↑ Laver. Principles of Phonetics. 1994. 189 ff, 296 ff, 344 ff.

[1] The human instrument. Principles of Voice Production, Prentice Hall (currently published by NCVS.org)

[2] Laver. Principles of Phonetics. 1994. 189 ff, 296 ff, 344 ff.

[1]

[2]