Frezer Stoddart

Frezer Stoddart
ing. James Fraser Stoddart
Doğum tarixi 24 may 1942(1942-05-24)[2][3][…] (82 yaş)
Doğum yeri
Elm sahələri Supramolekulyar kataliz[1], üzvi kimya[1], Stereokimya[1]
Elmi dərəcəsi
İş yerləri
Təhsili
Üzvlüyü
Mükafatları Cəngavər bakalavrı
Kimya üzrə "Nobel" mükafatı
stoddart.northwestern.edu
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Frezer Stoddart (24 may 1942[2][3][…], Edinburq) — Şotland və Amerika kimyaçısı, Şimal-Qərb Universitetinin professoru, Supramolekulyar kimya və nanotexnologiyalar sahəsində mütəxəssis, Jan-Pyer Savaj və Bernard Feringa ilə birlikdə 2016-cı il kimya üzrə Nobel mükafatçısı.[6][7][8]

Təhsil və erkən həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Frezer Stoddart 24 may 1942-ci ildə Şotlandiyanın Edinburq şəhərində Tom və Jean Stoddartın ailəsində anadan olub.[9] S. Frezer etiraf edir ki, uşaqlıq illərində tapmacalara və oyuncaqla tikinti tikməyə həvəsinin olması,  onun molekulyar quruluşa marağının əsasını məhz bunun təşkil etdiyinə inanırdı.[10] Frezer Stoddart utancaq,  sakit və gənc idi.[11]

İbtidai təhsilini Midlotian ştatının Carrington şəhərindəki yerli kənd məktəbində almışdır. Daha sonra Edinburqdakı Melville Kollecində təhsilini davam etdirdi.[12][13]

O, 1960-cı ildə Edinburq Universitetində təhsil almağa başladı, burada ilkin olaraq kimya, fizika və riyaziyyatı mükəmməl öyrəndi. O, 1964-cü ildə kimya üzrə bakalavr dərəcəsi, daha sonra 1966-cı ildə[14] Edinburq Universitetinin Edmund Lengli Hirst və DMV Andersonun[15] rəhbərliyi altında akasiyalarda təbii qatranların tədqiqi mövzusunda tədqiqatlarına görə doktorluq dərəcəsi aldı.[16]

Karyerası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1967-ci ildə Milli Tədqiqat Şurasının elmi işçisi kimi Kuins Universitetinə (Kanada) getdi. 1970-ci ildə o, kimya üzrə müəllim kimi akademik heyətə qoşulmazdan əvvəl Imperial Chemical Industries (ICI) şirkətindən elmi işçi kimi Şeffild Universitetinə köçdü. 1978-ci ilin əvvəlində o, Los-Ancelesdəki Kaliforniya Universitetinin (UCLA) Kimya və Biokimya Departamentində Elmi Tədqiqat Şurasında baş elmi işçi kimi dəvət olundu. Daha sonra 1978-ci ildə Runcorndakı ICI Korporativ Laboratoriyasına köçürüldü.

O, ilk dəfə İngiltərədə mexaniki olaraq əlaqəli molekulları araşdırmağa başladı və nəticədə molekulyar maşınlara çevrildi.[17] Üç illik işinin sonunda o, Şeffildə[18] qayıtdı və burada 1982-ci ildə dosent vəzifəsinə yüksəldi. O, 1980-ci ildə Edinburq Universitetində[19] molekuldan kənar stereokimya sahəsində tədqiqatına görə fəlsəfə doktoru dərəcəsi almışdır. 1990-cı ildə Birmingem Universitetinin Üzvi kimya kafedrasına keçdi və orada Kimya fakültəsinin rəhbəri oldu (1993–1997il), buna qədər isə Koliforniya Universitetinə köçməzdən əvvəl 1997-ci ildə Nobel mükafatı laureatı Donald Kramdan sonra Sola Vinşteyni kimya professoru kimi orada əvəz etdi.[20][21] 2002-ci ilin iyul ayında o, Kaliforniya Nanosistemlər İnstitutunun (CNSI) birgə direktoru vəzifəsini icra etdi. 2003-cü ilin may ayından 2007-ci ilin avqust ayına kimi Fred Kavli adına olan Nanosistem Elmləri Departamentinin rəhbəri və CNSI-nin direktoru vəzifəsində çalışıb.[22]

2008-ci ildə Mexanostereokimya Qrupunu qurdu və Şimal-Qərb Universitetində Kimya üzrə Qəyyumlar Şurasının professoru təyin edildi.[23] 2010-cu ildə Şimal-Qərb Universitetində İnteqrasiya edilmiş Sistemlər Kimyası Mərkəzinin (CCIS) direktoru oldu.[24] 2021-ci ildə o, hidrogenin saxlanması və daşınması ilə bağlı problemlərin həllinə həsr olunmuş H2MOF startapının həmtəsisçisi oldu.[25] 2023-cü ildə HonqKonq Universitetində Kimya Departamentinin professoru kimi işə başlayıb.[26]

Frezer Stoddart-35 il ərzində onun laboratoriyalarında 300-ə yaxın aspirant və doktorantlar yetişdirib.[27]

Şəxsi həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

F. Stoddart ABŞ və Böyük Britaniya vətəndaşıdır. F. Stoddart 1968-ci ildə  Norma Aqnes Şolan ilə evliənmişdi.[28][29][30] F. Stoddartın  həyat yoldaşı Şeffild, Birmingem və Kaliforniya, Los-Anceles universitetlərində tədqiqat işlərinin aparılmasında köməklik göstərib və burada A. Norma biokimya üzrə fəlsəfə doktoru dərəcəsi alıb.[31] Bu evlilikdən onlarən iki qızı var: Fiona və Alison. 2004-cü ildə Norma Aqnes xərçəngdən ölüb.[32]

Üzvlükləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mükafatları

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Frezer Stoddart 1992–2002-ci illər arasında ən çox istinad edilən 6-cı kimyaçı idi.[33] 100-dən yuxarı H indeksinə malikdir.[34]

  • 2004-cü il -Naqoya Qızıl Medalı
  • 2007-ci il -Kral Faysal Beynəlxalq Mükafatı
  • 2007-ci il -Albert Eynşteyn Mükafatı
  • 2008-ci il Devi medalı
  • 2008-ci il -Artur Koup Mükafatı
  • 2014-cü il -Yüzillik Mükafatı
  • 2016-cı il — Kimya üzrə Nobel Mükafatı

Sosial fəaliyyəti

[redaktə | mənbəni redaktə et]

2016-cı ildə o, Nobel mükafatı laureatlarının Greenpeace, Birləşmiş Millətlər Təşkilatı və bütün dünya hökumətlərini geni dəyişdirilmiş orqanizmlərlə (GMO) mübarizəni dayandırmağa çağıran açıq məktubu imzaladı.[35][36][37]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 5 6 Stoddart, J. F. // Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
  2. ↑ 1 2 Rogers K. J Fraser Stoddart // Encyclopædia Britannica (ing.).
  3. ↑ 1 2 James Fraser Stoddart // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
  4. ↑ 1 2 Montenegro A. ORCID Public Data File 2023. 2023. doi:10.23640/07243.24204912.V1
  5. ↑ 1 2 Fellows Directory (brit. ing.).
  6. ↑ Нобелевскую премию по химии присудили за синтез молекулярных машин. INTERFAX. RU (5 октября 2016). Дата обращения: 6 октября 2016. Архивировано 6 октября 2016 года.
  7. ↑ Нобелевскую премию по химии дали за "самые маленькие машины". РБК (5 октября 2016). Дата обращения: 6 октября 2016. Архивировано 5 октября 2016 года.
  8. ↑ Федорова О. Невидимые машины завоёвывают мир // Наука и жизнь. — 2016. — № 12. — С. 2–7. — ISSN 0028–1263. — URL: http://www.nkj.ru/archive/articles/30093/ Архивная копия от 8 января 2017 на Wayback Machine
  9. ↑ Capecelatro, Alex N. (2007). "От Auld Reekie до City of Angels и все Meccano между ними: Взгляд на жизнь и разум сэра Фрейзера Стоддарта" (PDF). UCLA USJ. 20. Архивировано из оригинала (PDF) 31 марта 2016 года. Получено 27 мая 2016 года.
  10. ↑ Capecelatro, Alex N. (2007)."От Старого Рики до Города Ангелов и всего конструктора между ними: Взгляд на жизнь и разум сэра Фрейзера Стоддарта"(PDF). UCLA USJ.20. Архивировано изоригинала(PDF)31 марта 2016 г.. Получено 27 мая 2016 г.
  11. ↑ "Сэр Дж. Фрейзер Стоддарт – Факты". NobelPrize.org. Получено 18 ноября 2018 г.
  12. ↑ Capecelatro, Alex N. (2007)."От Старого Рики до Города Ангелов и всего конструктора между ними: Взгляд на жизнь и разум сэра Фрейзера Стоддарта"(PDF). UCLA USJ.20. Архивировано изоригинала(PDF)31 марта 2016 г.. Получено 27 мая 2016 г.
  13. ↑ "It's all Kids Stuff" . FP News, Журнал и Ежегодный Обзор Клуба Стюарта и Мелвилла FP . Клуб бывших учеников Дэниела Стюарта и Мелвилла. Декабрь 2014 г. С. 13–14 . Получено 29 июля 2015 г.
  14. ↑ Стоддарт, Джеймс Фрейзер (1967). Исследования растительных камедей группы Acacia (диссертация на степень доктора философии). Эдинбургский университет.
  15. ↑ "Джеймс Фрейзер Стоддарт: резюме, полная версия"(PDF).stoddart.northwestern.edu. Архивировано изоригинала(PDF)5 октября 2016 г.
  16. ↑ "2005 – Профессор Дж. Фрейзер Стоддарт". Эдинбургский университет. Получено 26 мая 2016 г.
  17. ↑ "Сэр Дж. Фрейзер Стоддарт – Факты". NobelPrize.org. Получено 18 ноября 2018 г..
  18. ↑ Маркус, Дженнифер (4 января 2007 г.)."Дж. Фрейзер Стоддарт из Калифорнийского университета в Лос-Анджелесе добавляет рыцаря-бакалавра в свой список почетных званий". UCLA Newsroom. Архивировано изоригинала18 февраля 2019 г.. Получено 27 мая 2016 г.
  19. ↑ Стоддарт, Джеймс Фрейзер (1980). Некоторые приключения в стереохимии (диссертация доктора наук). Эдинбургский университет. hdl : 1842/14487 . OCLC 605975820 . Значок открытого доступа
  20. ↑ "Фрейзер Стоддарт награжден Международной премией имени короля Фейсала за науку 2007 года". Калифорнийский институт наносистем. 17 января 2007 г. Архивировано изоригинала10 февраля 2007 г.
  21. ↑ Вольперт, Стюарт (6 ноября 2003 г.)."Химик из Калифорнийского университета в Лос-Анджелесе Фрейзер Стоддарт назначен директором Калифорнийского института наносистем". UCLA Newsroom. Архивировано изоригинала6 октября 2016 г.. Получено 26 мая 2016 г.
  22. ↑ Вольперт, Стюарт (6 ноября 2003 г.)."Химик из Калифорнийского университета в Лос-Анджелесе Фрейзер Стоддарт назначен директором Калифорнийского института наносистем". UCLA Newsroom. Архивировано изоригинала6 октября 2016 г.. Получено 26 мая 2016 г.
  23. ↑ "Сэр Фрейзер Стоддарт удостоен Нобелевской премии по химии" . news.northwestern.edu .
  24. ↑ "Джеймс Фрейзер Стоддарт: Curriculum Vitae, Полная версия" (PDF). stoddart.northwestern.edu. Архивировано из оригинала (PDF) 5 октября 2016 г.
  25. ↑ "Наши основатели" . H2MOF . Получено 4 июля 2024 г.
  26. ↑ "Нобелевский лауреат, профессор сэр Фрейзер Стоддарт присоединяется к HKU в качестве заведующего кафедрой химии — Все новости — Медиа — HKU" .
  27. ↑ "It's all Kids Stuff" . FP News, Журнал и Ежегодный Обзор Клуба Стюарта и Мелвилла FP . Клуб бывших учеников Дэниела Стюарта и Мелвилла. Декабрь 2014 г. С. 13–14 . Получено 29 июля 2015 г.
  28. ↑ "СТОДДАРТ, сэр (Джеймс) Фрейзер" . Кто есть кто . Том 1997 (онлайн-Oxford University Press). Оксфорд: A & C Black. (Требуется подписка или членство в публичной библиотеке Великобритании .)
  29. ↑ "Выпускник представляет новую премию для аспирантов". Эдинбургский университет. Архивировано изоригинала1 июля 2016 г.. Получено 27 мая 2016 г.
  30. ↑ "Норма Стоддарт (некролог)". The Scotsman. 16 февраля 2004 г.. Получено 27 мая 2016 г..
  31. ↑ "Некролог – Норма Агнес Стоддарт" . Los Angeles Times . 14 января 2004 . Получено 18 ноября 2018 .
  32. ↑ "Сэр Дж. Фрейзер Стоддарт – Факты". NobelPrize.org. Получено 18 ноября 2018 г.
  33. ↑ in-cites Архивировано 21 ноября 2008 года.
  34. ↑ Источник. Дата обращения: 12 января 2016. Архивировано 4 марта 2016 года.
  35. ↑ James Stoddart | Royal Society. Дата обращения: 12 января 2016. Архивировано 15 августа 2016 года.
  36. ↑ 107 Nobel laureates sign letter blasting Greenpeace over GMOs. Дата обращения: 6 ноября 2016. Архивировано 29 июня 2016 года.
  37. ↑ Laureates Letter Supporting Precision Agriculture (GMOs). Дата обращения: 6 ноября 2016. Архивировано 7 июля 2016 года.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]