Gığı

Gığı
39°13′12″ şm. e. 46°09′20″ ş. u.HGYO
Ölkə  Ermənistan
Rayon Qafan rayonu
Tarixi və coğrafiyası
Sahəsi
  • 68,67 km²
Mərkəzin hündürlüyü 1.580 m
Saat qurşağı
Əhalisi
Əhalisi
  • 172 nəf. (2011)[1]
Rəsmi dili
Xəritəni göstər/gizlə
Gığı xəritədə
Gığı
Gığı
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Gığı — Yelizavetpol (Gəncə) quberniyasının Zəngəzur qəzasında, indiki Qafan rayonunda kənd.[2][3][4]

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Gığı kəndi rayon mərkəzindən 35 km şimal-qərbdə, Kığı çayının sahilində yerləşir. Burada azərbaycanlılarla bağlı X əsrə aid tarixi abidə indi də durur. Mənbədə Kiğı kimidir. 1988-ci ildə kəndin əhalisi Azərbaycana qovulmuşdur. Kığı kəngərlərin Sofulu tayfasının məskunlaşması nəticəsində yaranmış məntəqələrdən biridir. Ona görə də digər adı Kiçik Sofulu. Əsli Kiqi. XIX əsrdə Şimali Qafqazda Kuban əyalətində Kukovoy-Kurqan və Kükü-Oba-Daq, Batum əyalətinin Batum dairəsində Kukuti (kənd adı) Tiflis quberniyasında Kükü gölü, Naxçıvanda (Şahbuz r-nunda) Kükü kəndi, Quba qəzasında Kükü dağı, Zəngəzur qəzasında Kükülü dağı toponimləri ilə mə’naca eynidir. Abşeron yarımadasında (Qobustanda) bir palçıq vulkanı Gigidağ adlanır. 1728-ci ilə aid mənbədə İrəvan əyalətinin Qırxbulaq nahiyəsində Qıqıcan kəndi qeyd olunmuşdur[5][6]. Kıqı dağının adındandır.

Toponimi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Toponim türk mənşəli kiği — kiğili etnonimi[7] əsasında əmələ gəlmişdir. Etnotoponimdir. Quruluşca sadə toponimdir. Kəndin adı erməni dilinə kalka edilərək Geği kimi işlədilir.

Gığı dağı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yelizavetpol (Gəncə) quberniyasının Zəngəzur qəzasında, indiki Qafan rayonunda dağ. Hündürlüyü 3343 mdir. Oronim türk mənşəli kiği etnonimi[7] əsasında formalaşmışdır. Etnooronimdir.

Gığı çayı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yelizavetpol (Gəncə) quberniyasının Zəngəzur qəzasında, indiki Qafan rayonunda çay. Mənbəyini Qazangöl gölündən götürür.Hidronim kiği türk etnonimini[7] əks etdirir. Etnohidronimdir.

Gığı qalası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yelizavetpol (Gəncə) quberniyasının Zəngəzur qəzasında, indiki Qafan rayonunun Kığı kəndində qala. Qafan şəhərindən 28 km qərbdə, Gığı çayının sağ sahilində yerləşir. Qala uçub dağılsa da, qalıqları indi də durur[8].

Əhalisi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kənddə 1831-ci ildə 131 nəfər, 1873-cü ildə 191 nəfər, 1886-cı ildə 254 nəfər, 1897-ci ildə 215 nəfər, 1904-cu ildə 569 nəfər, 1914-cü ildə 190 nəfər azərbaycanlı yaşamışdır[9]. 1918-ci ilin martında azərbaycanlılar ermənilər tərəfindən deportasiya olunımuşdur. İndiki Ermənistanda sovet hakimiyyəti qurulandan sonra azərbaycanlılar öz kəndlərinə dönə bilmişdir. Burada 1922-ci ildə 335 nəfər, 1926-cı ildə 265 nəfər, 1931-ci ildə 380 nəfər[9], 1939-cu ildə 491 nəfər, 1959-cu ildə 570 nəfər, 1970-ci ildə 932 nəfər, 1979-cu ildə 1115 nəfər azərbaycanlı yaşamışdır[10]. 1988-ci ilin noyabr ayında azərbaycanlılar Ermənistan dövləti tərəfindən tamamilə tarixi-etnik torpaqlarından deportasiya olunmuşdur. İndi burada ermənilər yaşayır.

Gığı kəndinin görkəmli şəxsiyyətləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Quliyev Əsgər Nəsib oğlu — tarixçi
  • Quliyev Təhməz Nəsib oğlu — kimya elmləri doktoru, professor
  • Quliyev Aslan Paşa oğlu - fizika-riyaziyyat elmləri namizədi. alim
  • Dağıstan Yusifov — alim
  • Rövşən Nüsrətoğlu — yazıçı, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü.
  • Əhmədov Məşqulat Məstəli oğlu — tarixçi,
  • Əliyev İlqar Paşa oğlu — kimya üzrə flsəfə doktoru,
  • Aslanov Rizvan Oruc oğlu — jurnalist,
  • Babayev Ağabala Qulamalı oğlu — tarixçi,
  • Gəncəliyev Səvxan Xəlil oğlu — həkim,
  • Əhmdov Bəkir Məşqulat oğlu — həkim kardioloq,
  • Babayev Məcdun Ağabala oğlu — həkim,
  • Quliyev Vaqif Mərdan oğlu — həkim,
  • Astanov Seyidəli Nəcəfalı oğlu — hüquqşünas,
  • Piriyev Aydın Yunis oğlu — layihəçi

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Հայաստանի 2011 թ. մարդահամարի արդյունքները (erm.).
  2. ↑ İbrahim Bayramov, "Qərbi Azərbaycanın türk mənşəli toponimləri" Arxivləşdirilib 2015-07-21 at the Wayback Machine, Bakı, "Elm", 2002. ISBN 5-8066-1452-2
  3. ↑ Обозрение Российских владений за Кавказом. Спб., 1836.
  4. ↑ Пагирев Д.Д. Алфавитный указатель к пятиверстной карте Кавказа. Тифлис, 1913.
  5. ↑ Basbakanlik Arsivi. Qapu tahrir defterleri. № 808. 1728-ye tarihi. Revan ey-aleti Defteri.
  6. ↑ İrəvan əyalətinin icmal dəftəri. Bakı, 1996.
  7. ↑ 1 2 3 Зелинский С.П. Экономический быть государственных крестьян в Зангезурском уезде, Елисаветпольской губернии. — Материалы для изучения экономического быта государственных крестьян Кавказского края, т.IV, ч.I, Тифлис, 1886. s.24
  8. ↑ Ermənistan azərbaycanlılarının tarixi coğrafiyası, Bakı, "Gənclik", 1995. s.150
  9. ↑ 1 2 erm. Խորհրդային Հայաստանի բնակչությունը վերջին հարյուրամյակում (1831–1931) Arxivləşdirilib 2020-09-24 at the Wayback Machine. Հեղինակ: Զավեն Կորկոտյան. Յերեվան: Մելքոնյան ֆոնդի հրատ, 1932.; rus. Население Советской Армении за последние сто лет (1831–1931). Автор: Завен Коркотян. Ереван: Издательство "Мелконян фонд", 1932.; azərb. Son yüzildə Sovet Ermənistanının əhalisi (1831–1931). Müəllif: Zaven Korkotyan. İrəvan: "Melkonyan fond" nəşriyyatı, 1932. s.56–57, 134–135
  10. ↑ Hakopyan T.X., MəlikBaxşyan St.T., Barseğyan O.X. Ermənistan və ətraf vilayətlərin toponimlər lüğəti, (erməni dilində). I c., AD, İrəvan, "İrəvan Universiteti", 1986. s.829