Georq Persi Badqer

Georq Persi Badqer
Doğum tarixi	aprel 1815[1]
Vəfat tarixi	21 fevral 1888(1888-02-21)[2] (72 yaşında)
Vəfat yeri	London, İngiltərə, Böyük Britaniya və İrlandiya Birləşmiş Krallığı
Dəfn yeri	Kensal-Qrin qəbiristanlığı^[d]
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Georq Persi Badqer (ing. George Percy Badger; aprel 1815^[1] – 21 fevral 1888^[2], London) —ingilis şərqşünası.

Həyatı

Description of Malta and Gozo, 1838

Georq Persi Badqer 1815-ci ildə Londonun şimal-şərqindəki Chelmsfordda doğulmuşdu. Ailəsi, uşaqlığı və yetişmə tərzi haqqında yetərli bilgi yoxdur. İngilis ordusunda çavuş olan atası, ehtimalən vəzifəylə getdiyi Maltada öldüyündə Badqer on doqquz yaşındaydı. Burada sıxıntı içində və qeyda dəyər bir rəsmi təhsil almadan yetişdi. Xarici dil öyrənməyə qarşı böyük bir qabiliyəti olduğundan qısa zamanda Malta dilini və xalq ərəbcəsinin məhəlli bir ləhcəsi olan bu dilə hakimiyəti sayəsində digər Orta Şərq ləhcələrini öyrəndi.

Georq Persi Badqer 1835–1836-cı illərdə gerçəkləşdirdiyi ilk Orta Şərq ziyarəti çərçəvəsində getdiği Beyrutda Ərəb dilində çalışmalarını davam etdirdi. Maltaya dönüşündə qatıldığı Anglikan Kilisəsi Misyonerlik Təşkilatının (Anglican Church Missionary Society) Vallettadakı nəşriyyatın Ərəb dili bölümündə mütərcim və mətbəəçi olaraq təhsil gördü. Burada, aralarında modern Ərəb dili və ədəbiyatının öncülərindən olan Livanlı məşhur yazıçı Faris əş-Şidyakın da olduğu elm adamları və səyyah vaizlərdən mütəşəkkil bir qrupa qatıldı. Badqer, özəlliklə Faris əş-Şidyakdan, başda lüğətinin hazırlanmasında olmaq üzərə çox faydalandı.

Georq Persi Badqer 1841-ci ildə Maltadan ayrılarak rahiblik etmək üzərə İngiltərəyə getdiysə də, 1842–1862-ci illər arasındakı dönəmin böyük bir qismini çeşidli vəzifəylərlə yenə Orta Şərqdə keçirdi. Şimal İraqdaki Nəsturi kilisəsinə etdiyi ziyarətin izlənimlərini dilə gətirən əsərini 1852-də yayımladı (Thə Nəstorians and their Rituals).

Georq Persi Badqer 1845-ci ildə təyin edildiyi Bombey Piskoposluğuna bağlı papazlık görəvini 1862-ci ilə qədər sürdürdü. Vaxtının çoxunu keçirdiği Ədəndə, 1854-cü ildən etibarən də məhəlli İngilis idarəsinin Cənubi Yəməndəki Ərəb qəbilələriylə olan ilişkilərində təqib edəcəyi diplomatik və politik yaxınlaşımın bilinməsində önəmli bir rol oynadı. Buradakı məsul şəxslərdən böyük bir sayğı görən Badqer, bunların başında gələn Sir Ceyms Outram tərəfindən Ərəbistan və Xuzistana qarşı düzənlənən bir əsgəri səfərə daxil edildi.

Georq Persi Badqer 1860-cı ildə Omana göndərilən komissiyada vəzifə aldı. Bu vəzifəsi sırasında ona Oman sultanı Seyyid Süveyni tərəfindən, Humeyd bin Məhəmməd bin Rüzeykın (ö. 1274/1857), 1861–1866-cı illər arası Oman tarixi üzərinə hazırladığı "əl-Fəthui-mübin ii sirətis-sadəü1-Bu Saidiyyin" adlı əsərinin bir yazma nüsxəsi hədiyə edildi. Badqer ingilis dilinə çevirdiyi bu əsəri uzun bir müqəddimə, dibnotlar və bəzi əlavələrlə 1870-ci ilə qədər gətirərək "Hisiory of the Imams and Seyyids of Oman" adıyla nəşr etdirdi.^[3] Sonrakı araşdırmalarda bu nəşrin əsərin əskik bir nüsxəsinə dayandığı və bəzi tərcümə yanlışları ehtiva etdiyi bildirmişsə də, Badqerin etdiyi açıqlamalar və əlavələrlə bu qaynağın dəyərini olduqca artdırdığı qəbul edilir.

Badqer Misirda ziyarətçi görünümündə keçirdiyi 1861–1862-ci ilin qışı boyunca, bölgədəki muhtəməl savaşları planlayan əski dostu General Outram üçün, ölkədəki əsgəri istehkamlarla o sıralarda inşa halında olan Süveyş kanalı haqqında kəşfiyyat çalışmaları apardı; kəşfiyyatçılara gərəkli bütün incəlikləri içərən çeşidli məruzələr hazırladı.

Georq Persi Badqer 1872-ci və 1878-ci ildə Zəngibara göndərilən diplomatik missiyonlarda iştirak etdi. Bu iki səyahət xaricində ömrünün 1862–1888-ci illər arasındaki son iyirmi altı ilini elmi araşdırmalarla keçirdi. Bu çalışmalarının ən önəmlisi "An Engiish-Ambic Ləxicon"/ "Kitabüz-Zahirətil-elmiyyə fi1-luğateyni1 İnkiliziyyə vəl-Arabiyyə" (London 1298/1881; Hanvard 1898; Beyrut 1967, 1968, 1980) adlı lüğət olub ingilis dilində söz və deyimlərin klassik Ərəb dilindəki və məhəlli ləhcələrdəki qarşılıqlarını böyük bir ustalıqla verməsi yönündən dəyərli bir əsərdir.

Georq Persi Badqer 1872–1881-ci illər arasındakı doqquz ilini təlifi və dizgisinin təshihiylə keçirdiyi, daha öncə bənzəri olmayan böylə bir əsəri hazırlamasının səbəbi, Maltada 1830-cu illərdə yürütdüyü nəşriyyat faaliyətləri çərçəvəsində təhsillə ilgili çeşidli əsərlərin ingiliscədən ərəbcəyə çəvirisini edərkən qarşılaşdığı tərcümə çətinlikləridir.

Əsərləri

• Dəscnption of Malta and Gozo (Malta 1838; Vallətta 1851; Maita 1858). İlk kitabı olub Maltanın mədəniyyəti, folkloru, coğrafyası, topografyası və tarixi üzərinə çocukluğundan bəri ədindiği ilmi birikiminə dayanarak yazdığı, bənzərlərinə kıyasla oldukça faydalı və ilgi çəkici bilgilərlə dolu popülər bir əsərdir. Daha sonra N. Zammifin ilavələriylə Historica} guidə to Malta and Gozo adı altında yənidən nəşrədilmiştir (Malta 1870, 1872, 1879).
• Kitabüi-Muhavərəti1-ünsiyyə (Malta 1840). İngiliscə öyrənən tələbələr üçün Əhməd Faris ilə birliktə hazırladığı bu əsər Ərəbça-Ingiliscə alıştırma¬larla bir kısmı Batı mədəniyyət və kültürünün üstünlüğünü təlkin ədən çeşidli diyalogları içərməktədir.
• Thə Nestorians and their Rituals. 1842–1844 və 1850-ci ildə Mesopotamyaya yaptığı misyonərlik gəzisinin izlənimlərini yansıtan, Suriyə Yakübiləri, Katolikləri və Kəldaniiərinin məvcut durumunu, Şimal Irak Nəsturiləri və Yəzidilərinin dini ilkələrini anlatan bir araştırma kitabıdır.
• A Visit to thə isthmus of Suəz Canal Works (London 1862i. Süveyş kanalı ilə ilgili gözləmlərini içərən bir əsərdir.

Badqerin bunlardan başqa yayımlanmış çeşidli tərcümə, ortak çalışma, ədis-yon, təbliğ və raporları da bulunmaktadır (digər əsərləri üçün baxın. Roper, s. 145–152).

İstinadlar

1. Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
2. George Percy Badger // SNAC (ing.). 2010.
3. Hisiory of the Imams and Seyyids of Oman, London, 1871; Nyu York, 1963.

Xarici keçidlər