IP-telefoniya

IP-telefoniya üçün cahazlar.

IP-telefoniya (tələffüz: ay-pi telefoniya) — səsli zənglər, internet kimi internet protokolu (IP) şəbəkələri üzərindən səsli rabitə seanslarının çatdırılması üçün üsul və texnologiyalar qrupu. IP-telefonlar Ethernet şəbəkəsinə bağlanır və sonra IP-ünvan alırlar. IP-telefoniyada telefon danışıqları verilənlərin ötürülməsi şəbəkələri üzərindən aparıldığından şəhərlərarası və beynəlxalq danışıqlar xeyli ucuz başa gəlir.^[1][2]

Tarixi

Avaya IP Phone 1140E.

IP-telefoniyanı tətbiq etmək üçün ilk cəhd 1983-cü ildə ABŞ-nin Massaçusets ştatının Kembric Universiteti tərəfindən göstərilmişdir. Həmin layihədə kompüterlərin tərkibinə analoq səs siqnalına çevirərək paket şəklinə salan xüsusi avadanlıqların daxil edilməsi nəzərdə tutulmuşdur. Bu layihə çərçivəsində Bolt Berankand Newman şirkətinin ABŞ-nin qərb və şərq hissələrində yerləşən ofisləri arasında İnternet şəbəkəsindən istifadə etməklə səs siqnal veriliməsinin təşkil olunmasına baxmayaraq, rabitə zamanı paketlərin itkisi və gecikməsi nəticəsində fasilələr yaranaraq səsin keyfiyyətini həddindən artıq aşağı salmışdır.^[1][2]

Mütərəqqi texnologiya olan İP telefonun kəşfi İsrailin Vokatel şirkətinə məxsusdur. 1995-ci ildə Vokatel şirkəti siqnalların rəqəm formasına çevrilməsində mövcud elmi nailiyyətlərin tətbiqi ilə kodek, kompüter və İP protokolundan istifadə edərək İnternet şəbəkəsi ilə danışıq siqnallarının verilməsinə nail olmuşdur. 1995-ci ildən başlayaraq İP telefon üçün səsin sıxılması prosesində iki – GSM və TrueSpeech (DSP Group İnc. Şirkəti), daha sonra isə SİP (Session İnitiation Protocol) protokolu təkmilləşdirilmişdir.^[1][2]

Növləri

İnternet şəbəkəsində xüsusi internet protokolları (İnternet Protokol – İP) əsasında hazırlanmış yeni texnologiyalar tətbiq edilir. İP-protokolu təkcə İnternet şəbəkəsində deyil, digər şəbəkələrdə də (lokal, korporativ, regional və s.) istifadə olunur. Bu şəbəkələrdə informasiyalar müxtəlif şəkildə (qrafik, mətn, musiqi, rəqəm və s.) ötürülür. Beləliklə: Danışıq zamanı səs siqnalları (ifadə etdiyimiz sözlər) sıxılmış verilənlər paketinə çevrilir və bu verilənlər paketi İnternet vasitəsilə adresanta göndərilir. Ünvanına çatan verilənlər paketi yenidən orijinal səs siqnalına dekodlaşır. İP-telefoniya üç cür işləyir:^[1][2]

1. Kompüterdən kompüterə.
2. Kompüterdən telefona.
3. Telefondan telefona.

İnternet-telefoniyada ötürücü xətt kimi İnternet kanallarından, IP-Telefoniya-da İnternet kanallarından və ya informasiyanın ötürülməsi üçün xüsusi ayrılmış rəqəmsal kanallardan istifadə edilir. 2010-cu illərin ortalarından bəri Azərbaycanda telekommunikasiya şəbəkəsində də İP telefon rabitəsindən istifadə edilir.^[1][2]

Göstəricilər

Sisko (Cisco) IP-telefoniyası

Səs ötürülməsinin keyfiyyəti şəbəkə elementləri və istifadəçi agenti aparat və ya proqram təminatı tərəfindən izlənilə bilən bir neçə göstərici ilə xarakterizə olunur. Belə ölçülərə şəbəkə paketinin itməsi, paket titrəməsi, paket gecikməsi (gecikmə), yığımdan sonrakı gecikmə və əks-səda daxildir. Metriklər VoIP performans testi və monitorinqi ilə müəyyən edilir.^{[3][4][5][6][7][8]}

Eşitmə köməkçisi

IP-telefoniya xidməti ilə ABŞ-də istehsal olunan, idxal edilən və ya ABŞ-də istifadə edilməsi nəzərdə tutulan simli telefonlar 28 fevral 2020-ci il tarixindən sonra Federal Kommunikasiya Komissiyası tərəfindən müəyyən edilmiş eşitmə cihazı uyğunluğu tələblərinə cavab verməlidirlər.^[9]

Əməliyyat xərci

IP-telefoniya məlumat və səs arasında şəbəkə infrastrukturunu paylaşaraq rabitə xərclərini kəskin şəkildə azaltmışdır. Tək genişzolaqlı əlaqə çoxlu telefon zənglərini ötürmək imkanına malikdir.^[10][11]

Həmçinin bax

• IP Multimedia Subsystem

İstinadlar

1. "İnternet haqqında qısa mühazirə", AMEA-nın İnformasiya Texnologiyaları İnstitutu, Tədris və İnnovasiya mərkəzi.
2. İsmayıl Calallı (Sadıqov), “İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti”, 2017, “Bakı” nəşriyyatı, 996 s.
3. CableLabs, PacketCable Residential SIP Telephony Feature Definition, Technical Report, PKT-TR-RST-V03-071106 (2007)
4. "VoIP performance measurement using QoS parameters" (PDF). A.H.Muhamad Amin. August 14, 2016. June 28, 2023 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: September 11, 2023.
5. "Methodology for SIP Infrastructure Performance Testing" (PDF). Miroslav Voznak, Jan Rozhon. August 14, 2016. March 1, 2021 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: September 11, 2023.
6. "Voice over IP (VoIP) Performance Evaluation on VMware vSphere® 5" (PDF). VMware. August 14, 2016. April 23, 2023 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: September 11, 2023.
7. "Performance and Stress Testing of SIP Servers, Clients and IP Networks". StarTrinity. August 13, 2016. April 19, 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: September 11, 2023.
8. "Testing Voice over IP (VolP) Networks" (PDF). IXIA. August 14, 2016. October 6, 2016 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: September 11, 2023.
9. "Hearing Aid Compatibility for Wireline and Wireless Telephones". Federal Communications Commission (ingilis). October 30, 2014. July 9, 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: July 9, 2019.
10. FCC.gov Arxivləşdirilib 2011-05-03 at the Wayback Machine, What are some advantages of VoIP?
11. "network infrastructure: getting started with VoIP" (PDF). 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2023-09-11.

Xarici keçidlər