Kanal səviyyəsi

Kanal səviyyəsi (Data link layer) — fiziki səviyyənin imkanlarından istifadə edərək əlaqə kanallarından bitləri göndərir və qəbul edir. Bir neçə funksiyası var ki, bunlara daxildir:

Şəbəkə səviyyəsinə yaxşı tanımlanmış servis interfeysi təmin edir.
Transmisya(daşınma) səhvləri ilə məşğul olur.
Data axınını tənzimləyir və belə ki, aşağı sürətli qəbul edicilər yüksəksürətli göndəricilər tərəfindən sıxışdırılmır.

Bu funksiyaları yerinə yetirmək üçün, kanal səviyyəsi şəbəkə səviyyəsindən paketləri alır və onları transmisiya üçün kadrlara enkapsulasiya edir. Hər kadrın tərkibinə kadr başlığı (header), paketi yerləşdirmək üçün yük sahəsi və kadr sonluğu (trailer) daxildir. Kadr idarəsi kanal səviyyəsinin gördüyü işin özəyidir.

Bu fəsildə məlumatların kanal səviyyəsinin və onun protokollarının ilə dəqiq əlaqəli olsa da, burada səhv nəzarəti və axın nəzarəti kimi öyrənəcəyimiz bir çox prinsip, nəqliyyatda və digər protokollarda da mövcuddur. Çünki etibarlılıq ümumi bir məqsəddir və bütün təbəqələrin birlikdə işlədiyi zaman əldə edilir. Əslində, bir çox şəbəkələrdə, bu funksiyalar əsasən üst qatlarda yerləşir, kanal səviyyəsi isə minimum işi yerinə yetirir və bu "kifayət qədər yaxşıdır". Ancaq tapıldığı yerdən asılı olmayaraq, prinsiplər olduqca çox eynidir. Onlar tez-tez data link təbəqəsində onların ən sadə və ən təmiz formalarında göründüyü üçün onları ətraflı araşdırmaq üçün yaxşı bir yerdə dayanır.

Şəbəkə səviyyəsinə göstərilən xidmətlər

Data link qatının funksiyası şəbəkə qatına xidmət göstərməkdir. Əsas xidməti şəbəkə qatından, mənbə maşınından, hədəf maşındakı şəbəkə qatına ötürməkdir. Mənbə maşınında bir müəssisə var, eyni şəbəkə qatında, birbaşa təyinat nöqtəsinə ötürülməsi üçün bir neçə bitləri çatdırmaq bir proses adlanır. Kanal qatının işi, bitləri hədəf maşınına ötürməkdir, beləliklə oradan şəbəkə qatına verilə bilər, aşağıdakı şəkildə göstərildiyi kimi.

Kanal təbəqəsi müxtəlif xidmətlər göstərmək üçün də nəzərdə tutula bilər. Təklif olunan faktiki xidmətlər protokoldan protokola görə dəyişir. Öz növbəsində nəzərə alacağımız üç məqbul imkan aşağıdakılardır:

Qəbul edilməmiş (tanınmayan) əlaqəsiz xidmət.
Qəbul edilmiş (təsdiqlənmiş) əlaqəsin xidmət.
Qəbul edilmiş əlaqəli xidmət.

Qəbul edilməmiş bağlantısız xidmət, mənbə maşınından təyinat maşınına, onu qəbul etmədən hədəf maşınına müstəqil kadrlar göndərməkdən ibarətdir. Ethernet, bu xidmət sinfini təmin edən kanal qatının yaxşı bir nümunəsidir. Burada da heç bir məntiqi əlaqə yoxdur.

Etibarlılıq baxımından növbəti addım qəbul edilən (təsdiqlənmiş) bağlantısız xidmətdir. Bu xidmət təklif edildikdə, istifadə edilən heç bir məntiqi əlaqə yoxdur, lakin göndərilən hər bir kadr fərdi şəkildə təsdiqlənir. Bu yolla, göndərən bir kadrın düzgün tam çatdırıldığını və ya itkinin olub olmadığını bilir. Müəyyən bir müddət içərisində çatdırılma olmadıqda, kadr yenidən göndərilə bilər. Bu xidmət simsiz sistemlər kimi etibarsız kanallar üzərində faydalıdır. 802.11 (WiFi) bu xidmət sinfinin yaxşı nümunəsidir.

Məlumat bağlantısı qatının şəbəkə qatına təmin edə biləcəyi ən inkişaf etmiş xidmət, əlaqəli xidmətdir. Bu xidmət ilə mənbə və təyinat maşınları arasında hər hansı məlumat ötürülməzdən əvvəl bir əlaqə yaradır. Bağlantı üzərinə göndərilən hər bir kadr nömrələnir və kanal qatı göndərilən hər bir kadrın həqiqətən alındığına zəmanət verir. Əlaqəli xidmət, beləliklə şəbəkə qat proseslərini etibarlı bir bit axını ilə təmin edir.

Uzunmüddətli, etibarsız kanallar, məsələn, peyk kanalı və ya uzun məsafəli telefon sxemləri bu xidmətə uyğundur. Burada əlaqəsiz xidmət istifadə edilməsi, itirildikdən sonra bir neçə dəfə göndərilən və qəbul edilən, buraxma zolağını boşa istifadə edəcək kadrlara səbəb ola bilər.

Əlaqəli xidmət istifadə edildikdə, köçürmələr üç ayrı mərhələdən keçir. Birinci mərhələdə, hər iki tərəfin hansı kadrların alındığını və hansıları alınmadıqlarını izləmək üçün lazım olan dəyişənləri və sayğacları başlatmaqla əlaqə qurulur. İkinci mərhələdə bir və ya bir neçə kadr ötürülür. Üçüncü və son mərhələdə, əlaqəni qorumaq üçün istifadə edilən dəyişənləri, buferləri və digər resursları azad edir.