Kinkacu

Kinkacu
Elmi təsnifat
XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır.
???:
Kinkacu
Beynəlxalq elmi adı

Kinkacu[3] və ya poto[4] (lat. Potos flavus) — "Procyonidae" ailəsinə aid tropik meşə məməlisi və "Potos" cinsinin tək nümayəndəsidir. Kinkacular ağaclarda yaşayan heyvanlar olmaqla, digər ağaclarda yaşayan məməli qruplarından (məsələn, primatlar və bəzi mustelidlər) fərqlənir.

Etimologiyası

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Kinkacu adı fransız dilindəki "quincajou" sözündən götürülmüşdür, bu isə alqonkin dillərində dilində canavar deməkdir.[5][6] Kinkacuya "bal ayğırı", "gecə meymunu" və "gecə səyyahı" kimi digər adlar da verilir. Surinamda "nachtaap", "rolbeer" və "rolstaartbeer" kimi yerli adlarla da tanınır. Portuqal, ispan və yerli dillərdə isə "jupará", "huasa", "cuchi cuchi", "leoncillo", "marta", "perro de monte" və "yapará" kimi adlarla tanınır.[7][8]

Yayılması

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Kinkacu, Meksika, Mərkəzi və Cənubi Amerikada, xüsusən Andlardan şərqdə və Braziliyanın cənub-şərqindəki Atlantik Meşələrində yaşayır. Bu məməli, əsasən meşəlik ərazilərdə, o cümlədən tropik və subtropik dağ meşələrində, quru meşələrdə rast gəlinir. Kinkacular gecə fəaliyyət göstərən heyvanlar olub, həyatları boyunca ağaclarda yaşamağa uyğunlaşmışdır. Onlar ən aktiv olduqları vaxtı, adətən saat 19:00-dan gecə yarısına qədər keçirirlər.

Taksanomiya

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Kinkacu "Potos" cinsinin tək nümayəndəsidir. İlk dəfə 1774-cü ildə Skreber tərəfindən "Lemur flavus Penn" adı ilə təsvir edilmişdir. 1902-ci ildə Tomas bu qarışıqlığı düzəldərək kinkacunu "Potos flavus" adı ilə tanıtdı. 1795-ci ildə "Saint-Hilaire" və "Cuvier" tərəfindən "Potos" cinsi yaradıldı və bu cinsin növü olan "Viverra caudivolvula" (sonradan "Potos flavus" ilə sinonimləşdirildi) təsvir edildi. Kinkacu 1977-ci ildə "Cercoleptidae" ailəsinə aid edilmiş, lakin sonradan bu təsnifat ləğv olunmuşdur.[9][10][11] Onun növləri aşağıdakılardır:[12]

Xüsusiyyətləri

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Kinkacunun yuvarlaq başı, böyük gözləri, qısa və iti burunları, eləcə də uzun, mexaniki olaraq çevrilə bilən quyruqları vardır. Dişi kinkacular, erkəklərdən daha kiçikdir. Onlar yüksək əlləri ilə yeməyi tutur və uzun, qarmaqlı dillərini istifadə edərək meyvələri yeyirlər. Kinkacunun quyruğu, "beşinci əl" kimi istifadə edilərək ağaclara rahatlıqla dırmaşmağa imkan verir. Bədən ölçüsü 82–133 sm, quyruq uzunluğu isə 39–57 sm arasında dəyişir. Kinkacular təbii mühitdə 23 il yaşaya bilər, insan nəzarətində isə ən uzun yaşama müddəti 42 ilə qədər olub.[13][14][15]

Qidalanma

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Kinkacu, əsasən meyvə yeyən heyvandır və qidalarının təxminən 90%-i meyvələrdən ibarətdir, xüsusən incə meyvələrə üstünlük verirlər. Onlar meyvələri qabaq əlləri ilə tutur və sonra dilini istifadə edərək şirəli çəyirdəkləri çıxarırlar. Həmçinin, çiçəkləri və nektarı yeyir və bu zaman bəzən çiçək tozlanmasında da rol oynayırlar. Kinkacular, bəzi hallarda böcəklər və hətta quş yumurtalarını da yeyə bilərlər.[16][17]

Sosial həyat

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Kinkacular, əsasən təkbaşına ov edir, lakin bəzən olinqolarla birləşərək daha böyük qruplar halında da hərəkət edə bilərlər. Qrup içində bir-birini qucaqlayaraq və ya bir-birini təmizləyərək sosial münasibət qururlar. Onlar tez-tez rəqiblərini və ya olinqoları ərzaq tapmaq üçün itələyir və bu zaman böyüklər, digərinə üstünlüklərini nümayiş etdirirlər.[18]

Ev heyvanı kimi

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Bəzən kinkacular ekzotik ev heyvanı olaraq saxlanılır. Onlar əyləncəli, sakit və zəif olsalar da, bəzən aqressiv ola bilərlər. Kinkacular ani hərəkətləri, səs-küyləri və gündüz vaxtında oyandırılmağı sevmirlər. Onlar təngnəfəs olduqda dərin dişləmələrə səbəb ola bilərlər. 2011-ci ildə ABŞ-də aparılan araşdırmada ev heyvanı olaraq saxlanılan kinkacuların "Baylisascaris procyonis" adlı qurdun daşıyıcıları olduğu bildirilmişdir, bu qurd isə insanın beyinində ciddi xəstəliklərə səbəb ola bilər.[19][20][21]

İstinadlar

[redaktə | vikimətni redaktə et]
  1. ↑ Integrated Taxonomic Information System (ing.). 2003.
  2. ↑ Mammal Species of the World (ing.): A Taxonomic and Geographic Reference. / D. E. Wilson, D. M. Reeder 3 Baltimore: JHU Press, 2005. 35, 2142 p. ISBN 978-0-8018-8221-0
  3. ↑ Жизнь животных. Том 7. Млекопитающие / под ред. В. Е. Соколова. — 2-е изд. — М.: Просвещение, 1989. — С. 293. — 558 с. — ISBN 5-09-001434-5
  4. ↑ Kinkacu // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] (3-е изд.). М.: Советская энциклопедия. гл. ред.: А. М. Прохоров. 1969–1978.
  5. ↑ Şablon:Cite Merriam-Webster
  6. ↑ Harper, Douglas. "kinkajou". Online Etymology Dictionary. İstifadə tarixi: 17 May 2020.
  7. ↑ Ford, L. S.; Hoffman, R. S. "Potos flavus". Mammalian Species (321). 1988: 1–9. doi:10.2307/3504086. JSTOR 3504086.
  8. ↑ Husson, A. M. Potos flavus flavus (Schreber, 1774) // The Mammals of Suriname. Leiden: E. J. Brill. 1978. 285–289. ISBN 978-90-04-05819-4.
  9. ↑ "Memoire sur une nouvelle division des Mammiferes, et sur les principes qui doivent servir de base dans cette sorte de travail" [Memoir on a new division of Mammals, and on the principles which must be used as a basis in this kind of work]. Magasin Encyclopedique (fransız): 164–190. 1795. 2024-11-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-12-25.
  10. ↑ Hernández-Camacho, J. "Notas para una monografia de Potos flavus (Mammalia: Carnivora) en Colombia" [Notes for a monograph of Potos flavus (Mammalia: Carnivora) in Colombia]. Caldasia (ispan). 11 (55). 1977: 147–181. JSTOR 43406060.
  11. ↑ Pennant, T. A Synopsis of Quadrupeds. Chester: J. Monk. 1771. səh. 138, plate 16.
  12. ↑ Şablon:MSW3 Carnivora
  13. ↑ Nowak, R. M. Kinkajou // Walker's Carnivores of the World. Baltimore: Johns Hopkins University Press. 2005. 138–139. ISBN 0-8018-8032-7.
  14. ↑ Eisenberg, J. F.; Redford, K. H. Genus Potos E. Geoffroy and F. G. Cuvier 1795 // Mammals of the Neotropics. 3: The Central Neotropics (Ecuador, Bolivia, Brazil). University of Chicago Press. 1989. 289–290. ISBN 978-0-226-19542-1.
  15. ↑ Kays, R.W. "The behavior and ecology of olingos (Bassaricyon gabbii) and their competition with kinkajous (Potos flavus) in central Panama" (PDF). Mammalia. 64 (1). 2000: 1–10. doi:10.1515/mamm.2000.64.1.1.[ölü keçid]
  16. ↑ Kays, Roland W. "Food preferences of kinkajous (Potos flavus): a frugivorous carnivore". Journal of Mammalogy. 80 (2). May 1999: 589–599. doi:10.2307/1383303. JSTOR 1383303.
  17. ↑ "Potos flavus (Kinkajou)". Animal Diversity Web. 2024-02-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-12-25.
  18. ↑ Kristin Petrie. Kinkajous. ABDO. 2010. səh. 6. ISBN 978-1-61613-911-7.
  19. ↑ Kazacos, K. R.; və b. "Raccoon Roundworms in Pet Kinkajous --- Three States, 1999 and 2010". MMWR. 60 (10). 2011-03-11: 302–305. PMID 21412211. 2023-07-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-12-25.
  20. ↑ The Jurassic Park of Exotic Species[ölü keçid], National Geographic, Monday, October 30, 2023
  21. ↑ "Kinkajou". Honolulu Zoo. 2012-04-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-05-12.