Konsentrasiya riski

Konsentrasiya riski (ing. Concentration risk) — maliyyə institutlarının və ya investisiya portfellərinin aktivlərinin müəyyən bir sektorda, coğrafi bölgədə, müştəri qrupunda və ya aktiv növündə həddindən artıq cəmləşməsi nəticəsində yaranan riski ifadə edir. Bu cür cəmləşmə, müəyyən bir hadisənin və ya vəziyyətin bütün aktivlərə birbaşa mənfi təsir etməsi ehtimalını artırır.^[1]

Konsentrasiya riski, düzgün idarə olunmadıqda, maliyyə təşkilatlarının davamlılığına ciddi təsir göstərə bilər.^[2] Bu risk, xüsusilə iqtisadi çətinliklər dövründə daha qabarıq şəkildə özünü büruzə verir. Risklərin effektiv idarə edilməsi, portfellərin sabitliyini qorumaq və maliyyə bazarlarında etibarı artırmaq üçün vacibdir.^[3]

Əsas növləri

Sektor riski

• Aktivlərin müəyyən bir iqtisadi sektorda (məsələn, neft-qaz, tikinti və s.) cəmlənməsi.
• Sektorun iqtisadi çətinlikləri və ya tənəzzülü zamanı bu aktivlərin dəyərinin kəskin azalması riski.
• Portfelin yalnız bir növ maliyyə alətində (məsələn, aksiyalar, istiqrazlar və ya birjada ticarət edilən fondlarda) cəmlənməsi.
• Bu aktivlərin bazar dəyərinin dəyişkənliyi portfelin ümumi gəlirliliyinə ciddi təsir edə bilər.

Coğrafi risk

• Aktivlərin müəyyən bir bölgədə və ya ölkədə cəmləşməsi.^[4]
• Məsələn, müəyyən bir ölkədəki iqtisadi böhran və ya təbii fəlakət həmin bölgədəki aktivlərə təsir göstərə bilər.
• Kreditlərin və ya investisiyaların az sayda müştəriyə və ya şirkətə yönəldilməsi.
• Bu müştərilərdən birinin öhdəliklərini yerinə yetirməməsi ümumi portfelə ciddi zərər vura bilər.^[5]

Yaranma səbəbləri

Portfelin müxtəlif sektorlara, regionlara və ya aktiv növlərinə kifayət qədər yayıla bilməməsi. Yüksək gəlir təklif edən aktivlərə daha çox sərmayə qoyulması nəticəsində riskin artması. Məsələn, yüksək inflyasiya və ya valyuta məzənnələrinin dəyişməsi səbəbindən müəyyən aktivlərə marağın artması. Maliyyə institutlarının müəyyən sektorlarda daha çox kredit təklif etməsi.^[6]

İstinadlar

1. "Concentrations of Credit, Comptroller's Handbook" (PDF). Office of the Comptroller of the Currency. October 2020. November 10, 2023 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: October 12, 2023. Each bank should identify, measure, monitor, and control risk by implementing an effective risk management system appropriate for the size and complexity of its operations. When examiners assess the effectiveness of a bank’s risk management system, they consider the bank’s policies, processes, personnel, and control systems.
2. "Concentration Risk". Visible Equity. December 6, 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
3. "Principles for the Management of Concentration Risk" (PDF). Malta Financial Services Authority. 2010.
4. "Risk mitigation techniques in credit portfolio management" Arxiv surəti 15 iyul 2024 tarixindən Wayback Machine saytında. International Association of Credit Portfolio Managers. 2022.
5. "Concentrate on Concentration Risk". FINRA. November 25, 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: October 12, 2023.
6. Mauguen, Audrey. "Using the Lorenz Curve to Characterize Risk Predictiveness and Etiologic Heterogeneity". Epidemiology. National Institute of Health. 27 (4). 2016: 531–537. doi:10.1097/EDE.0000000000000499. PMC 5495014. PMID 27096256.