Konstantinopol Erməni Yeparxiyası

Konstantinopol Erməni Yeparxiyası
Konstantinopol Erməni Yeparxiyası
Yaranma tarixi	1461
Mərkəzi	Konstantinopol Müqəddəs Məryəm Kafedralı;
	turkiyeermenileripatrikligi.org
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Konstantinopol Erməni Yeparxiyası 1461-ci ildə Fateh Mehmed tərəfindən Osmanlı imperiyasında yaşayan ermənilərin mənəvi və dünyəvi işlərini idarə etmək üçün nəzərdə tutulmuş olan təşkilatdır. O, hazırda Apostol Kilsəsinə (Qriqorian) mənsub olan Türkiyə ermənilərinin dini lideridir.^[1] Patriarxlığın qərargahı İstanbulun Qumqapı rayonunda yerləşən Surp Asdvadzadzin Yeparxiya Kilsəsidir.^[2]

Tarixi

Konstantinopolun süqutundan əvvəl II Mehmed yoxlama məqsədi ilə Bursaya gəlir və Bursa ermənilərinin yepiskopu olan Hovaqmi ziyarət etmək istəyir. Sultan Mehmed qəfil Hovaqimin otağına girəndə Hovaqim həyəcanlanır. Sultan ondan nə etdiyini soruşduqda, “Allahın kəlamını oxuyuram” deyə cavab verərərk əlindəki İncili ona göstərir. Sultan Mehmed Hovaqimdən İncildən təsadüfi bir səhifə açmağını və həmin səhifəni şərh etməsini xahiş edir. Hovaqimin təsadüfi açdığı səhifə isə Krallar haqqında bir bölmə olur. Hovaqim sultana deyir: “Sultanım, siz daha böyük yerləri ələ keçirdib bütün dünyanın sultanı olacaqsınız”. Sultan ondan Bu bütün dünyaya Konstantinopol da daxildirmi?” deyə soruşanda Hovaqim “Ey sultanım buna nə şübhə var? Bunun üçün heç kitab açmağa da ehtiyac yoxdur” deyir. Bundan sonra sultan, “And içirəm ki, Konstantinopolu alaramsa, sənin camaatını bu şəhərdə yerləşdirəcəyəm və səni də yeparx elan edəcəyəm” deyir.

Sultan Mehmed İstanbulu tutduqdan sonra sonra yunanlara alternativ bir kütləyə sahib olmaq və gələcəkdə yunanlar üsyan edərsə, bunun qarşısını almaq üçün erməniləri İstanbula yerləşdirir və hətta cinayət törətmiş olan erməniləri belə sürgün yeri kimi İstanbula yollayırlar. Sultan vəd verdiyi kimi, Bursalı Hovaqimi yeparx elan edir və Rumlardan aldığı Samatiyadak; Sulu monastırını yeparxiya kimi istifadə etmələri üçün ermənilərə verir. Kilsənin adı Surp Kirkor Lusuroviç olaraq dəyişdirilmiş və ermənilərin sıx yaşadığı regionlardakı bəzi yunan kilsələri də ermənilərin istifadəsinə verilir. Daha sonra isə Yeparxiya Qumqapıya köçürdülür.

Yanğınları ilə məşhur olan bu ərazidə yeparxiya dəfələrlə yansa da, 1850-ci illərdə baş vermiş olan son yanğınlardan sonra yararsız hala düşmüş və sultan II Mahmudun baş zərgəri və baş məsləhətçisi olan Kazaz Artin Əmirə Bezciyan tərəfindən Yeparxiya kilsəsi və Yeparxiya binası yenidən tikilmişdir.

Müasir Yeparxiya

2000-ci illərdə Yeparxiya binası tamamilə yararsız hala düşəndən sonra Mesrob Mutafyanın dövründə edilən ianələr hesabına yenidən bərpa edilmişdir. 2005-ci ildə binanın bərpası üçün ianə verənlər Yeparx Mutafyan tərəfindən "Yeparxiya xidmətlərinə görə" ordeni ilə təltif edilmişdirlər. Bu ordenlə təltif edilənlər:

Xosrov Akpolat
Hayq Aslanyan
Efrim Çantası
Misak Baqam
Luiz Bakar
Yervart Bozadjian
Apel Çelik
Jirayr Dağdevirenel
Kirkor Dosemejian
Hibel Qəzza
Dikran Gülmezgil
Apik Hayrebetyan
Boğos Hecimoğlu
Aram Camburyan
Sirvart Karamanuk
Zöhrab Marukyan
Hrant Moskofyan
Anto Parunakyan
Asadur Parunakyan
İrma Polat
Kevork Santalu
Bedros Şirinoğlu
Tanya Şirinoğlu
Cezo Daş
Mığırdıç Timurcuoğlu
Setrak Tokat
Mihran Ulikyan
Garbis Unan
Maksut Məhsulu
Bedri Yalın
Aret Yerqanyan

İstinadlar

↑ "Türkiyə erməniləri yeparxiyasının yaradılmasının 560-cı yubileyi qeyd edilmişdir". SAT-7 TÜRK HABER (Türkçe). 24 may 2021. 24 may 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 dekabr 2021.
↑ "Surp Asdvadzadzin Patriklik Kilisesi | 1. Bölge (Eski İstanbul) | Türkiye Ermenileri Patrikliği". www.turkiyeermenileripatrikligi.org. 20 mart 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 dekabr 2021.

[1] "Türkiyə erməniləri yeparxiyasının yaradılmasının 560-cı yubileyi qeyd edilmişdir". SAT-7 TÜRK HABER (Türkçe). 24 may 2021. 24 may 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 dekabr 2021.

[2] "Surp Asdvadzadzin Patriklik Kilisesi | 1. Bölge (Eski İstanbul) | Türkiye Ermenileri Patrikliği". www.turkiyeermenileripatrikligi.org. 20 mart 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 dekabr 2021.

[1]

[2]