Leninqori

Leninqori
Ленингор
ახალგორი
42°07′28″ şm. e. 44°28′59″ ş. u.HGYO
Ölkə
Tarixi və coğrafiyası
Sahəsi
  • 7 km²
Mərkəzin hündürlüyü 788 m
Əhalisi
Əhalisi
  • 1.033 nəf. (2015)[1]
Rəsmi dili
Digər
akhalgori.com
Leninqori xəritədə
Leninqori
Leninqori
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Leninqori[2] və ya Leninqor [3] (Oset. Ленингор[4]; gürcü ლენინგორი - [Leninqori]; 1934-cü ilə qədər Axalqor, Axalqori[5] , 1934-cü ildən 1991-ci ilə qədər SSRİ-də Leninqori[6] ) / Axalqori[7] [8] [9] [10](gürc. ახალგორი [Axalqori] [11] [12]) Cənubi Qafqazda şəhər tipli qəsəbə olub, Ksani çayının (Kür çayının bir qolu) sahilində, Alevski silsiləsinin qərb yamacında, dəniz səviyyəsindən 800 m yüksəkdə yerləşir.[13]

Əslində kəndi idarə edən qismən tanınmış Cənubi Osetiyanın inzibati-ərazi bölgüsünə görə, Leninqor bölgəsinin inzibati mərkəzidir, Gürcüstanın inzibati-ərazi bölgüsünə görə Mtsxeta-Mtianeti bölgəsinin Axalqori bələdiyyəsinin mərkəzidir.

Adlandırılması

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Axalqori (gürc. ახალგორი) qəsəbəsinin ilkin adı axali ("yeni") və qori ("təpə, dağ") sözlərindən yaranmışdır.[14] Rus dilində hər ikisinin gürcü dilindən transkripsiyası Axalqori[15] və uyğunlaşdırılmış toponim Axalqor [16] [17] [18][19]istifadə edilmişdir. 1934-cü ildə[20] kənd V. İ. Leninin şərəfinə Leninqor [21] [22] və ya Leninqori [23] adlandırıldı (gürcü ლენინგორი, oset. Leninqor). Leninqor Rayon Xalq Deputatları Sovetinin 4 sentyabr 1990-cı il tarixli 18-ci sessiyasının qərarı ilə tarixi ad Axalqori (gürcü ახახი, Oset. Axalgur) kəndə qaytarıldı, bu qərar muxtar vilayət hakimiyyəti tərəfindən Gürcüstan SSR-in "Cənubi Osetiya Muxtar Vilayəti haqqında" qanuna zidd olaraq qınandı.[24] Bir neçə gün sonra 1990-cı il sentyabrın 20-də elan edilmiş Cənubi Osetiya Sovet Respublikasında köhnə ad istifadə olunmağa başlandı, ancaq Osetiya transkripsiyası Leninqor olduğu halda, Axalqori isə Gürcüstanda rəsmi ad oldu.

Tarix

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1912-ci il üçün "Qafqaz təqviminə" görə, Axalqori, 590 nəfər əhalisi olan Rusiya imperiyasının Tiflis quberniyasının Duşeti rayonunun erməni kəndi olmuşdur. [25] 20-ci əsrin əvvəllərində kənd Ksan dərəsinin ən yaxın kəndlərindən olan osetinlər tərəfindən məskunlaşmışdı. Sovet dövründə kənd şəhər tipli bir yaşayış məntəqəsinə və rayon mərkəzinə çevrildi.

1992-2008-ci illərdə kənd və Leninqor bölgəsinin böyük hissəsi Gürcüstanın nəzarəti altında oldu. 1990-cı illərdən etibarən Gürcüstan hakimiyyəti Leninqorun adını Axalqori kəndi adlandırdı, kütləvi və məcburi olaraq Osetiya əhalisinin kənddən və yaxın yaşayış məntəqələrindən axını baş verdi. Sovet dövründə kənd iqtisadi, mədəni, sosial baxımdan inkişaf etməyə başladı, kənddə lazımi bütün sosial obyektlər, o cümlədən istirahət parkı, foto studiyası, mətbəə, çörəkxana və digər müəssisələr mövcud idi.

2008-ci il avqust müharibəsindən sonra kəndin və bütün bölgənin ərazisi Cənubi Osetiya Respublikası tərəfindən idarə olunur. Leninqor şəhərinin və bütün rayonun əhalisinin xüsusi pasportlarla Gürcüstana və oradan başqa ölkələrə getmək imkanı var. 2015-ci ildə Cənubi Osetiya Respublikasının Prezidenti Leonid Tibilov Tsxinval-Leninqor magistral yolunun rəsmi açılışını etdi. 8 Avqust 2017-ci il tarixində 2008-ci il müharibəsindən sonra ilk dəfə burada və yaxın kəndlərdə matəm günü qeyd olundu.[26]

İqtisadiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Sovetdən əvvəlki dövrdə əsasən əl sənayesi inkişaf etmişdi.[27] 1983-cü ildə Leninqoridə zavodlar fəaliyyət göstərirdi - ağac emalı zavodu, yağ-pendir fabriki, meyvə şirələri və limonad zavodları, toxuculuq fabrikinin bir filialı fəaliyyət göstərirdi. SSRİ dağılandan sonra əksər müəssisələr bağlandı və ya özəlləşdirildi.

2008-ci ilin avqustunda Cənubi Osetiyada silahlı qarşıdurma başlamazdan əvvəl iş yerlərinin əsas mənbələri Lomisi pivə zavodu, ağac emalı və daş yonma zavodu mövcud idi.[28] Leninqor bölgəsinin Rusiya və Cənubi Osetiya qoşunları tərəfindən 2008-ci il avqustun ortalarında işğal edildikdən sonra, Gürcüstana əhalinin kütləvi axını oldu, bölgədəki iqtisadi fəaliyyətə mənfi təsir göstərdi. [29] [30] Vəziyyət nisbətən sabitləşdikdən sonra , ayrı-ayrı osetin və gürcü ailələri bölgəyə qayıtmağa başladılar.[31] [32] 2009-cu ildə, qeyri-rəsmi məlumatlara görə, Lomisi pivə zavodu yenidən işə başladı etiket olmadan pivə və limonadın istehsalı başladı.[33] Fevral 2010-cu ilin əvvəlində zavod "Aluton" adını aldı və rəsmi olaraq yenidən 3 növ pivə istehsal etməyə başladı "Aluton", "Jiqulevskoye" və "Karlov most"[34]. Lakin, zavod yalnız 2010-cu ilin aprelinə qədər işləmişdir və hazırda Cənubi Osetiya Prokurorluğu tərəfindən aparılan istintaqla əlaqədar fəaliyyət göstərmir.[35] [36] 2017-ci ilin payızında zavodun işi yenidən bərpa olundu.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ https://web.archive.org/web/20170807200552/http://ugosstat.ru/wp-content/uploads/2017/06/Itogi-perepisi-RYUO.pdf.
  2. ↑ Абхазия, Южная Осетия, Грузия, Армения, Азербайджан // Атлас мира / сост. и подгот. к изд. ПКО «Картография» в 2009 г. ; гл. ред. Г. В. Поздняк. — М. : ПКО «Картография» : Оникс, 2010. — С. 108. — ISBN 978-5-85120-295-7 (Картография). — ISBN 978-5-488-02609-4 (Оникс).
  3. ↑ Согласно юрисдикции частично признанной Республики Южная Осетия
  4. ↑ Официальное название согласно административно-территориальному делению Южной Осетии
  5. ↑ Ахалгори Arxivləşdirilib 2023-07-26 at the Wayback MachineBrokhauz və Efronun ensiklopedik lüğəti1890—1907.
  6. ↑ Ленингори Arxivləşdirilib 2023-07-26 at the Wayback MachineСловарь географических названий СССР / Arxivləşdirilib 2021-09-23 at the Wayback MachineГУГК, ЦНИИГАиК. — 2-е изд., перераб. и доп. — М. : Недра, 1983. — С. 142.
  7. ↑ Абхазия, Грузия, Южная Осетия // Атлас мира / сост. и подгот. к изд. ПКО «Картография» в 2000 г.; гл. ред. Г. В. Поздняк. — Испр. в 2003 и 2007 гг. — М.: ПКО «Картография»: Изд-во Оникс, 2010. — С. 160.
  8. ↑ Европейская часть России (юг) // Общая характеристика территории / сост. и подгот. к изд. ПКО «Картография» и Госцентром «Природа» в 2004 г. ; гл. ред. А. Н. Краюхин ; отв. ред.: Г. В. Поздняк, Н. Н. Полункина, Н. В. Смурова. — М. : Роскартография, 2004. — С. 160—161. — (Национальный атлас России : в 4 т. ; 2004—2008, т. 1). — ISBN 5-85120-217-3.
  9. ↑ Грузия, Армения, Азербайджан // Атлас мира / сост. и подгот. к изд. ПКО «Картография» в 2003 г. ; гл. ред.: Г. В. Поздняк, Н. Н. Полункина ; отв. ред. Н. В. Чудакова. — М. : Роскартография, 2003. — С. 111—112. — ISBN 585120195-9.
  10. ↑ Грузия, Армения, Азербайджан // Атлас мира / сост. и подгот. к изд. ПКО «Картография» в 1999 г. ; отв. ред.: Т. Г. Новикова, Т. М. Воробьёва. — 3-е изд., стер., отпеч. в 2002 г. с диапоз. 1999 г. — М. : Роскартография, 2002. — С. 118. — ISBN 5-85120-055-3.
  11. ↑ Официальное название согласно административно-территориальному делению Грузии
  12. ↑ Одно из названий населённого пункта до 1934 года, транслитерация с официального названия согласно административно-территориальному делению Грузии
  13. ↑ Грузинская Советская Энциклопедия, Главная редакция. Грузинская Советская Энциклопедия. — Тб.: Грузинская Советская Энциклопедия, Главная редакция, т.6 стр. 176, 1983.
  14. ↑ Поспелов Е. М. Имена городов: вчера и сегодня (1917 — 1992): Топонимический словарь. — М.: Русские словари, 1993. — 250 с. — 10 000 экз.
  15. ↑ Комиссия печатания государственных грамот и договоров, Александр Антонович Цагарели, Московский архив. Грамоты и другие исторические документы XVIII столетия, относящиеся к Грузии. — Санкт-Петербургъ: типография В. Киршбаума, 1891. — С. 38, 157, 217.
  16. ↑ Платон Игнатьевич Иосселиани. Описание древностей города Тифлиса. — Тифлис: типография главнаго управления наместника кавказскаго, 1866. — С. 234.
  17. ↑ Георгий Георгиевич Паичадзе. Русско-грузинские политические отношения в первой половине XVIII века. — Тбилиси: Сабчота Сакартвело, 1970. — С. 200.
  18. ↑ Академия наук Грузинской ССР. Юго-Осетинский научно-исследовательский институт. История Юго-Осетии в документах и материалах / И. Н. Цховребов. — Сталинир: Госиздат Юго-Осетии, 1960. — С. 247.
  19. ↑ Г. Тогошвили, Иван Никифировочи Цховребов - Академия наук Грузинской ССР. Юго-Осетинский научно-исследовательский институт. История Осетии в документах и материалах: с древнейших времён до конца XVIII века. — Сталинир: Госиздат Юго-Осетии. — С. 227. — 365 с.
  20. ↑ Грузинская Советская Энциклопедия, Главная редакция. Грузинская Советская Энциклопедия. — Тб.: Грузинская Советская Энциклопедия, Главная редакция, т.6 стр. 176, 1983.
  21. ↑ С. Ш. Габаев - Академия наук Грузинской ССР. Юго-Осетинский научно-исследовательский институт. Народное хозяйство Юго-Осетинской автономной области. — Сталинир. — Госиздат Юго-Осетии, 1959. — С. 21.
  22. ↑ Замира Дмитриевна Цховребова - Академия наук Грузинской ССР. Юго-осетинский научно-исследовательский институт. Топонимия Южной Осетии в письменных источниках. — Тбилиси: Мецниереба, 1979. — С. 58, 157, 159. — 183 с.
  23. ↑ Ленингори // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
  24. ↑ "Решение Исполкома Совета народных депутатов Юго-Осетинской автономной области о решениях внеочередной 18 сессии Ленингорского районного совета народных депутатов 20-го созыва от 4 сентября 1990 года". 2016-02-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-31.
  25. ↑ "Кавказский календарь. Тифлис 1912". 2022-09-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-31.
  26. ↑ Курта (Ленингорский район) [ölü keçid]
  27. ↑ Чибиров Л. А., Тогошвили Г. Д., Джиоев М. К., Пухаев К. П. История южных осетин: Учебное пособие. — Цхинвали: Ирыстон, 1990, С.117.
  28. ↑ "Ситуация в Ленингорском районе остается сложной//ИА «Рес», 04.12.2008". 2014-01-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-31.
  29. ↑ Специальный пресс-релиз Правозащитного центра «Мемориал» и центра «Демос». Гуманитарные последствия вооруженного конфликта на Южном Кавказе. «Буферная зона» после вывода оттуда российских войск. Версия от 31 октября 2008 г.[ölü keçid]
  30. ↑ Из Южной Осетии продолжается отток населения в Грузию Arxivləşdirilib 2021-11-22 at the Wayback Machine— Права человека в России, 27 ноября 2008
  31. ↑ "Часть ахалгорцев живёт в Ахалгори и после получения коттеджей//ИА Медианьюс, 08.01.2009". 2014-01-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-31.
  32. ↑ Несколько семей вернулись в Ахалгорский район//ИА Медианьюс, 24.02.2009[ölü keçid]
  33. ↑ "Оккупанты установили радары в Ахалгори//Мари Отарашвили, Информационно-аналитический портал Грузия Online, 20.06.2009". 2021-11-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-31.
  34. ↑ "В Ленингорском районе Южной Осетии после долгого простоя заработал пивоваренный завод «Алутон»//Дина Гассиева, Осетинское радио и телевидение, 16.02.2010". 2016-04-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-31.
  35. ↑ "Итоги рабочей поездки Вадима Бровцева в Ленингорский район//ИА «Рес», 05.08.2010". 2014-01-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-31.
  36. ↑ "Прокуратура Южной Осетии расследует дело РГУП ПК «Алутон»//ИА «Рес», 23.03.2011". 2014-01-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-10-31.

Şablon:Axalqori bələdiyyəsinin yaşayış məntəqələri