Mamayev kurqan

Mamayev kurqanı "Ana vətən çağırır!" monumenti

Mamayev kurqan (rus. Мамаев курган) — 1942-ci ilin sentyabrında başlayan və 1943-cü ilin yanvarında sona çatan Stalinqrad döyüşü zamanı şiddətli döyüşlərin baş verdiyi Volqoqrad şəhərinin mərkəzi bölgəsindəki Volqa çayının sağ sahilindəki yüksəklik. Bu gün Mamayev kurqan, əsasən əsas monumenti "Ana vətən çağırır!"[rus.] olan "Stalinqrad döyüşünün qəhrəmanlarına" həsr olunmuş abidə-ansamblı ilə tanınır. Mamayev kurqanında Stalinqradın 35 mindən çox müdafiəçisinin cəsədinin dincəldiyi bir neçə kütləvi və fərdi məzarlar var.

Bu, Volqoqradın simvoludur, Stalinqrad döyüşünün və şəhərin müdafiəsi zamanı şəhid olan on minlərlə əsgərin xatirəsinə hörmətdir. Kompleks 1959–1967-ci illərdə yaradılıb. Layihənin müəllifi Yevgeni Viktoroviç Vuçetiçdir.[1]

2014-cü ildən bəri, UNESCO-nun Dünya İrsi Siyahısına daxil edilmək üçün namizəddir.[2]

Adın mənşəyi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

"Mamaev kurqan" adı Qızıl Orda dövründən bəri uzun müddətdir ki bilinir.[3][4][5] Əvvəllər onun təpəsində gözətçilər dayanırdılar. "Xalq etimalogiyasına" görə,[6] forpost tümən Mamay tərəfindən qurulmuşdur.[3] Volqa / İdilin sağ sahilindən bir qədər aralıda, Volqoqrad və Həştərxan bölgələrində Qızıl Ordanın 2 qədim paytaxtı (Saray-Batu və Saray-Berke) var.

Mamayın adının verdildiyi kurqandakı bir məzarda, qızıl zirehlə basdırıldığı barədə bir əfsanə var. Bu, keçmişdə kurqan üzərində aparılan çoxsaylı qazıntılar ilə dolayısına təsdiqlənir. Ancaq məzarın özü hələ də tapılmamışdır.

"Stalinqrad Döyüşünün Qəhrəmanlarına" abidə-ansamblı

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Qəhrəmanlar meydanı

Əsas kompozisiyalar:

  • Giriş kompozisiyası-qorelyef "Nəsillərin Yaddaşı"
  • Qovaq xiyabanı
  • Ölənədək vuruşanlar meydanı
  • Xarabalıq divarlar
  • Qəhrəmanlar meydanı
  • Monumental relyef
  • "Bütün Müqəddəslər" kilsəsinin arxasındakı postamentdəki tank qülləsi
  • Döyüş şöhrəti zalı
  • Kədər Meydanı
  • Əsas abidə "Ana Vətən çağırır!"
  • Hərbi xatirə qəbiristanlığı
  • Mamayev kurqanın ətəyindəki xatirə parkı

Həmçinin kurqanın ərazisində günümüzə qədər gəlib çatmışdır:

  • Alman uzunmüddətli atəş nöqtəsi
  • Həyat bulağı
  • Böyük Vətən müharibəsi dövründən qalma tank şassisinin yarısı

Vətən

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bu heykəltaraşlıq Mamayev kurqanın kompozisiya əsasını təşkil edir. Turistlər üçün ziyarət mərkəzi tarixi kompleksin yuxarı hissəsində dayanır. Vətən fiquru şəhərin demək olar ki, hər yerindən görünür. Layihənin müəllifləri heykəltaraş Vuçetiç və mühəndis Nikitindir. Heykəlin hündürlüyü 85 metrdir, postament olmadan, dünyanın ən hündür heykəlidir. Hündürlüyü 87 metrdir. Heykəl stresli dəmir-betondan hazırlanıb. İstehsal zamanı 5500 ton beton və 2400 ton dəmir konstruksiyadan istifadə edilmişdir. Heykəl qaldırılmış əllərində qılınc tutan bir qadını təmsil edir. Bu, Vətəni oğullarını döyüşə çağırdığını simvollaşdırır.

"Ananın kədəri" heykəli

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Abidə Mamayev Kurqanda, Kədər meydanında yerləşir. Ananın əyilmiş qadın fiquru ölməkdə olan bir oğlunu qucağında tutur. On bir metrlik heykəl dəmir betondan hazırlanır. Müəllifin niyyətinə görə ana və oğulun fiqurları sonadək həkk olunmamışdır. Bu, möhkəmlik və həvəssiz həzin hissi yaradır. Abidənin yaxınlığında "Göz yaşı gölü" hovuzu var. Döyüşdə yaxınlarını itirən anaların və arvadların ağrısını simvollaşdırır.

"Ölümün qarşısında" heykəltaraşlığı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bu, Mamayev Kurqanında yerləşən əsas abidələrdən biridir. Suyun altından qaya kimi qalxan yuvarlaq bir hovuzun mərkəzində dayanır. 16,2 metr hündürlüyündə azad edən döyüşçü bir əlində əl bombası, digər əlində avtomatik tüfəng tutur. Kişi tamamilə oyulmuş deyil, yalnız bədənin yuxarı hissəsi. Üz cizgiləri 62-ci Ordunun komandiri V. I. Çuikova bənzəyir. Heykəl elə yerləşdirilib ki, arxası uzaqda dayanan Vətəni əhatə etsin.

Yüksək qorelyef "Nəsillərin yaddaşı"

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bu, Mamayev Kurganın Giriş Meydanının mərkəzi elementidir. Çox fiqurlu qorelyef daş divardır. Üzərində kişilərin, qadınların və uşaqların fiqurları oyulmuşdur. Hamısı əllərində çiçəklər və bayraqlarla çələnglər daşıyırlar. Beləliklə, insanlar Stalinqrad döyüşündə şəhid olan əsgərlərin xatirəsini ehtiramla yad edirlər. Yüksək relyef nəsillərin xatirəsini simvolizə edir, feat haqqında heç vaxt unutmayacaqlar.[1]

Xarabalıq divarları və Döyüş şöhrəti zalını ziyarət edərkən, abidə kompleksini ziyarət edənləri səsli kompozisiyalar müşayiət edir.[7] "Mamayev kurqan"ın səsləndirilməsi üzərində: Memar Yevgeni Viktoroviç Vuçetiç,[8] diktor Yuri Borisoviç Levitan,[9] səsrejisoru Aleksandr İvanoviç Geraksin[7] və rejissor Viktor Kadiyeviç Maqatayev[10] işləyiblər.

Fəxri qarovul

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mamayev kurqanında, Cənubi Hərbi Dairəsinin 20-ci ayrı qvardiyası motoatıcı briqadasının Fəxri Qarovul rotasının fəxri qarovulçusu hər gün keşik çəkir.[11]

Faktlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Gələcək nəsillərə müraciət kapsulunun qoyulduğu yerdə xatirə lövhəsi
  • Mamayev kurqanda abidə üzərindəki — postamenti üzərində "Ölümünədək dirən!" yazılmış, əlində avtomat və əl qumbarası olan döyüşçüdə, həmin ərazidə dəfn edilmiş, memorialın baş hərbi məsləhətçisi olan Sovet İttifaqı marşalı Vasili İvanoviç Çuykovun[12] portret xüsusiyyətləri vardır.
  • Qələbənin 25-ci ildönümündə Mamayev kurqanda bir kapsul qoyulmuşdur. Kapsulda müharibə iştirakçılarının gələcək nəsillərə müraciəti saxlanılır və 2045-ci il mayın 9-da Qələbənin 100 illiyində açılması nəzərdə tutulub.[13]
  • Mamayev kurqanın üzərində ucalan "Ana Vətən çağırır!" heykəli dünyanın ən böyük (o dövrdə) skulptur-heykəli kimi Ginnesin Rekordlar Kitabına düşmüşdür. 2018-ci ilə qədər bu, dünyanın ən yüksək dini olmayan skulptur-heykəli idi.[14] Boyu 52 metr, qolunun uzunluğu 20 metr, qılıncın uzunluğu 29 metrdir. Heykəlin ümumi hündürlüyü 85 metrdir[15] (müqayisə üçün: Nyu-Yorkdakı Azadlıq heykəlinin hündürlüyü 46 m; Rio de Janeirodakı İsa Məsihin heykəli 38 m-dir). Heykəl 8000 ton, qılınc 14 ton ağırlığındadır.
  • Təxmini hesablamalara görə, Mamayev kurqanında ən az 34 min əsgər dəfn edilmişdir.[16]
  • Hərbi Şöhrət salonunda Yurlov ad. Dövlət Akademik Xor Kopellasının ifasında Robert Şumanın "Düşüncələr"[13] əsəri səslənir.
  • Abidə inşa edilərkən kurqanın hündürlüyü 8 metr artırılmışdır.

Fotoqalereya

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Rusiya Bankı 1993 sikkəsi
    Rusiya Bankı 1993 sikkəsi
  • Rusiya Bankı 2015 sikkəsi
    Rusiya Bankı 2015 sikkəsi
  • Dağılmış divarlar (fraqment)
    Dağılmış divarlar (fraqment)
  • Marşal Vasili Çuykovun məzarı
    Marşal Vasili Çuykovun məzarı
  • Əbədi məşəl
    Əbədi məşəl
  • Karaulun dəyişməsi
    Karaulun dəyişməsi
  • Ananın gecə iztirabı
    Ananın gecə iztirabı
  • Quş uçuşu səviyyəsindən mənzərəsi
    Quş uçuşu səviyyəsindən mənzərəsi
Panorama. Mamayev kurqandan Volqanın görünüşü

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 "Stalinqrad döyüşünün xatirəsinə həsr olunmuş abidələr". 2023-07-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-21.
  2. ↑ UNESCO World Heritage Centre. "Mamayev Kurgan Memorial Complex "To the Heroes of the Battle of Stalingrad" - UNESCO World Heritage Centre" (ingilis). whc.unesco.org. 2015-07-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-03-17.
  3. ↑ 1 2 Символы российских городов — Волгоград. Мамаев курган Arxivləşdirilib 2013-05-04 at the Wayback Machine (ссылка проверена 5 декабря 2010)
  4. ↑ Мамаев Курган на сайте о Волгограде Arxivləşdirilib 2011-01-29 at the Wayback Machine (ссылка проверена 28 ноября 2010)
  5. ↑ Фильм "Сталинградская битва" на Youtube, слушать 42–48-е секунды Arxivləşdirilib 2014-10-31 at the Wayback Machine. Был снят в 1948–49 годах, однако название "Мамаев Курган" в нём уже приводится — то есть оно было известно до строительства мемориала (ссылка проверена 28 ноября 2010)
  6. ↑ "Трубе, Лев Людвигович, Пономаренко Г. M. Наивная этимология и фольклор в топонимии". 2020-02-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-21.
  7. ↑ 1 2 Всё для Вас — Волгоград. "Голос руин: о чём поёт Мамаев курган". Всё для Вас — Волгоград. 16 июля 2013, 10:41. 2015-11-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-21.
  8. ↑ Евгений Волокитин. "Голос Мамаева кургана". Вести.ru. 22 июня 2013 06:36. 2014-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-21.
  9. ↑ Россия 1. "Как «озвучивали» Мамаев курган". Вести. Волгоград. 21.06.2013 20:00 Видео. 2015-11-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-21.
  10. ↑ Колесов Владимир, Ершова Лариса. Фильм "Страницы Сталинградской битвы" и его авторы // Санкт-Петербург, "Издательство Александра Сазанова" (Российский ритуально-духовный журнал "Реквием"). № 4 (105). 2014. 4—14.
  11. ↑ "Подробнее : Министерство обороны Российской Федерации". 2018-01-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-21.
  12. ↑ "Скульптура «Стоять насмерть» — фото". 2013-07-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-21.
  13. ↑ 1 2 В. Шанин, В. Агронский 7 чудес России и ещё 42 достопримечательности, которые нужно знать. — М.: Эксмо, 2011. — 224 с.
  14. ↑ Книга рекордов Гиннесса, 1988 : перевод с английского / С. С. Федотов, переводчик. — М.: Советская Россия, 1989
  15. ↑ "Новости в фотографиях: красивые фотографии звезд, фото моделей, авто, кино, знаменитости, мода". 2018-02-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-04-20.
  16. ↑ Елизавета Листова. Родина-Мать (flv) (#format_missing_url). strana.ru. (#accessdate_missing_url)

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Şəkillər və modellər