Müqəddəs viteks

Müqəddəs viteks
Müqəddəs viteks
Elmi təsnifat
	Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superasteridlər Klad: Asteridlər Klad: Lamidlər Dəstə: Dalamazçiçəklilər Fəsilə: Dalamazkimilər Yarımfəsilə: Viticoideae Cins: Viteks Növ: Müqəddəs viteks
Beynəlxalq elmi adı
	Vitex agnus-castus L., 1753;
ITIS	32221
NCBI	54477
EOL	579727

Müqəddəs viteks (lat. Vitex agnus-castus) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin dalamazkimilər fəsiləsinin viteks cinsinə aid bitki növü.

Təbii yayılması

Şimali Afrika, Avropa, Asiyanın mülayim iqlim zonası və subtropikləri, Ön Asiya, Cənubi Qafqaz, orta Asiyada yayılmışdır.

Botaniki təsviri

Hündürlüyü 4–8 m olan ağacvari koldur. Bitki sıx, yapışıq tükcüklərdən ibarət boz keçəldir. Budaqları qonur, dörd hissəli, kəskin qoxuludur. Yarpaqları iri, uzun saplaqlarda (4 sm), üzbəüz yerləşmiş, barmaqvari mürəkkəb, 5-7 xırda yarpaqlıdır, yalançı zoğları yoxdur. Çiçəkləri çoxsaylı, açıq bənövşəyi, iki dodaqlı, sıx süpürgəvari sünbülvari çiçək quruplarında budaqların uclarında yığılmışdır. Kasacığı beş hissəli, bitişik yarpaqlı, boruvari formalı, uzunluğu 9 mm-dir. Dörd erkəkciyi çiçək tacının üzərindən yuxarı çıxır. Çiçək tacının rəngi zəif mavidir. Meyvəsi qara, dörd yuvalı, şarşəkilli, diametri 3–4 mm olan quru çəyirdəkdir. İyundan oktyabradək çiçəkləyir, oktyabr-noyabrda meyvə verir.

Ekologiyası

Torpağa tələbkar deyil, daşlı, qumlu, gillicəli torpaqlarda bitir, duza davamlıdır. Dəniz səviyyəsindən 400 m hündürlükdə, su mənbələrinin sahillərində, dağ yamaclarında bitir.

Azərbaycanda yayılması

Böyük və Kiçik Qafqazda, Kür-Araz ovalığında, Talışda və Naxçıvan MR-da təbii halda rast gəlinir.

İstifadəsi

Həm dеkоrativ, həm də balvеrən bitkidir. Bütün hissələrində alkоlоidlər, aşı maddələri, vitaminlər, mikrоеlеmеntlər, еfir yağları vardır. Bitkinin budaq və mеyvələrinin dəmlənməsi müхtəlif dəri хəstəliklərində istifadə edilir.

Sinonimləri

Heterotipik sinonimləri

Agnus-castus alba Carrière
Agnus-castus macrostachya Carrière
Agnus-castus robusta (Lebas) Carrière
Agnus-castus vulgaris Carrière
Agnus-castus vulgaris var. alba (Weston) Carrière
Vitex agnus Stokes
Vitex agnus var. integerrima Stokes
Vitex agnus-castus f. alba (Weston) Rehder
Vitex agnus-castus var. alba Weston
Vitex agnus-castus f. albiflora Moldenke
Vitex agnus-castus var. angustifolia Aiton
Vitex agnus-castus f. caerulea (Rehder) Moldenke
Vitex agnus-castus var. caerulea Rehder
Vitex agnus-castus subsp. haussknechtii Bornm.
Vitex agnus-castus f. laciniosa (Ces.) Moldenke
Vitex agnus-castus var. laciniosa Ces.
Vitex agnus-castus var. latifolia (Mill.) G.Don
Vitex agnus-castus f. latifolia (Mill.) Rehder
Vitex agnus-castus var. latifolia Aiton
Vitex agnus-castus var. pseudonegundo Hausskn.
Vitex agnus-castus f. rosea Rehder
Vitex agnus-castus var. serrata Moldenke
Vitex haussknechtii (Bornm.) Prain
Vitex hybrida Moldenke
Vitex integra Medik.
Vitex latifolia Mill.
Vitex lupinifolia Salisb.
Vitex negundo var. macrophylla Moldenke
Vitex pseudonegundo (Hausskn.) Hand.-Mazz.
Vitex robusta Lebas
Vitex verticillata Lam.

İstinadlar

↑ Linnæi C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 2. S. 638.

Həmçinin bax

[_cdd45001653eff14-1] Linnæi C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 2. S. 638.

[1]