Məskunlaşma kolonializmi
Məskunlaşma kolonializmi və ya məskunlaşma müstəmləkəçiliyi,[1] məskunlaşdırma müstəmləkəçiliyi[2] — kolonialistlərin mövcud cəmiyyəti daimi olaraq kolonialistlərin cəmiyyəti ilə əvəz etmək üçün əraziyə hücum və işğal etməsi ilə baş tutan kolonializm növü.[3][4][5]
Məskunlaşma kolonializmi adətən imperiya hakimiyyəti tərəfindən təşkil edilən və ya dəstəklənən, məskunlaşma kolonializmi vasitəsilə ərazi ilə əlaqə və ya nəzarəti saxlayan ekzogen hökmranlığın bir formasıdır.[6] Məskunlaşma kolonializmi istismar kolonializmi ilə ziddiyyət təşkil edir. Bu tip kolonializm əhalisini ucuz və ya pulsuz işçi qüvvəsi kimi, təbii sərvətlərini isə xammal kimi istismar etmək üçün əraziləri fəth etmək kimi iqtisadi siyasətdən ibarətdir. Bu istiqamətdə məskunlaşma kolonializmi nadir hallarda baş verən tam evakuasiya və ya məskunlaşma dekolonizasiyası istisna olmaqla qeyri-müəyyən müddətə davam edir.[7]
Məskunlaşma kolonializmi XVI–XX əsrlərdə Avropa güclərinin kolonial imperiyalarında xüsusilə qabarıq idi. Burların[8] Cənubi Afrikada məskunlaşması, britaniyalı,[9] fransız, portuqal[10] və ispanların[11] Amerikada genişlənməsi, eləcə də Kanar adalarının Kastiliya tərəfindən məskunlaşdırılması məskunlaşma kolonializminin klassik nümunələridir.[12][13]
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2024-03-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-13.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2024-03-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-13.
- ↑ Carey, Jane; Silverstein, Ben. "Thinking with and beyond settler colonial studies: new histories after the postcolonial". Postcolonial Studies. 23 (1). 2 January 2020: 1–20. doi:10.1080/13688790.2020.1719569. hdl:1885/204080.
The key phrases Wolfe coined here – that invasion is a ‘structure not an event’; that settler colonial structures have a ‘logic of elimination’ of Indigenous peoples; that ‘settlers come to stay’ and that they ‘destroy to replace’ – have been taken up as the defining precepts of the field and are now cited by countless scholars across numerous disciplines.
- ↑ Cavanagh, Edward; Veracini, Lorenzo. Introduction // The Routledge Handbook of the History of Settler Colonialism (ingilis). Taylor & Francis. 2016. səh. 29. ISBN 978-1-134-82847-0.
[Settler colonialism is] a system defined by unequal relationships (like colonialism) where an exogenous collective aims to locally and permanently replace indigenous ones (unlike colonialism), settler colonialism has no geographical, cultural or chronological bounds... It can happen at any time, and everyone is a settler if they are part of a collective and sovereign displacement that moves to stay, that moves to establish a permanent homeland by way of displacement.
- ↑ McKay, Dwanna L.; Vinyeta, Kirsten; Norgaard, Kari Marie. "Theorizing race and settler colonialism within U.S. sociology". Sociology Compass (ingilis). 14 (9). September 2020. doi:10.1111/soc4.12821. ISSN 1751-9020. 2023-12-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-13.
Settler-colonialism describes the logic and operation of power when colonizers arrive and settle on lands already inhabited by another group. Importantly, settler colonialism operates through a logic of elimination, seeking to eradicate the original inhabitants through violence and other genocidal acts and to replace the existing spiritual, epistemological, political, social, and ecological systems with those of the settler society
- ↑ LeFevre, Tate. "Settler Colonialism". oxfordbibliographies.com. Tate A. LeFevre. 12 October 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 October 2017.
Though often conflated with colonialism more generally, settler colonialism is a distinct imperial formation. Both colonialism and settler colonialism are premised on exogenous domination, but only settler colonialism seeks to replace the original population of the colonized territory with a new society of settlers (usually from the colonial metropole).
- ↑ . JSTOR Wolfe Patrick Wolfe.
- ↑ Fourie, J. "Settler Skills and Colonial Development: The Huguenot Wine-Makers in Eighteenth-Century Dutch South Africa". Economic History Review. 67 (4). 2014: 932–963. doi:10.1111/1468-0289.12033.
- ↑ Free, Melissa. "Settler Colonialism". Victorian Literature and Culture (ingilis). 46 (3–4). November 2018: 876–882. doi:10.1017/S1060150318001080. ISSN 1060-1503.
- ↑ Cartwright, Mark. "Portuguese Empire". World History Encyclopedia (ingilis). 2023-12-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-11-19.
- ↑ Taylor, Lucy; Lublin, Geraldine. "Settler colonial studies and Latin America". Settler Colonial Studies (ingilis). 11 (3). 2021-07-03: 259–270. doi:10.1080/2201473X.2021.1999155. ISSN 2201-473X. 2023-12-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-13.
- ↑ Adhikari, Mohamed. "Europe's First Settler Colonial Incursion into Africa: The Genocide of Aboriginal Canary Islanders". African Historical Review. 49 (1). 7 September 2017: 1–26. doi:10.1080/17532523.2017.1336863. 3 May 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 May 2022.
- ↑ Adhikari, Mohamed. Destroying to Replace: Settler Genocides of Indigenous Peoples. Indianapolis: Hackett Publishing Company. 25 July 2022. 1–32. ISBN 978-1647920548. 26 March 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 March 2024.
Əlavə ədəbiyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Adhikari, Mohamed (2021). Civilian-Driven Violence and the Genocide of Indigenous Peoples in Settler Societies. Routledge. ISBN 978-1-000-41177-5ISBN 978-1-000-41177-5.
- Cox, Alicia. "Settler Colonialism". Oxford Bibliographies. OUP. İstifadə tarixi: 21 January 2021.
- Dahl, Adam. Empire of the People: Settler Colonialism and the Foundations of Modern Democratic Thought (ingilis). University Press of Kansas. 2018. ISBN 978-0-7006-2607-6.
- Englert, Sai. Settler Colonialism: An Introduction (ingilis). Pluto Press. 2022. ISBN 978-0-7453-4490-4.
- Belich, James. Replenishing the earth : the settler revolution and the rise of the Anglo-world, 1783–1939. Oxford: Oxford University Press. 2009. səh. 573. ISBN 978-0-19-929727-6.
- Horne, Gerald. The Apocalypse of Settler Colonialism: The Roots of Slavery, White Supremacy, and Capitalism in Seventeenth-Century North America and the Caribbean. Monthly Review Press, 2018. 243p. ISBN 9781583676639ISBN 9781583676639
- Horne, Gerald. The Dawning of the Apocalypse: The Roots of Slavery, White Supremacy, Settler Colonialism, and Capitalism in the Long Sixteenth Century. Monthly Review Press, 2020. ISBN 978-1-58367-875-6ISBN 978-1-58367-875-6.
- Manjapra, Kris. Settlement // Colonialism in Global Perspective. Cambridge University Press. 2020. 43–70. ISBN 978-1-108-42526-1.
- Marx, Christoph (2017). Settler Colonies, EGO — European History Online, Mainz: Institute of European History, retrieved: March 17, 2021 (pdf).
- Mikdashi, Maya (2013). What is settler colonialism? American Indian Culture and Research Journal 37.2: 23–34.
- Schuessler, Jennifer. "What Is ‘Settler Colonialism’?" New York Times Jan 22, 2024.
- Settler Colonialism in the Twentieth Century (edited by Susan Pedersen and Caroline Elkins), Routledge, 2005.
- Veracini, Lorenzo. Settler Colonialism: A Theoretical Overview. Hampshire, UK: Palgrave MacMillan. 2010. 182. ISBN 9780230284906.
- Wolfe, Patrick, 'Traces of History: Elementary Structures of Race' (Verso 2016)
- Wolfe, Patrick. "Settler colonialism and the elimination of the native". Journal of Genocide Research. 8 (4). December 2006: 387–409. doi:10.1080/14623520601056240.