Nana Akufo-Addo

Nana Addo Dankva Akufo-Addo
ing. Nana Addo Dankwa Akufo-Addo
Qana Respublikasının Prezidenti
7 yanvar 2017 – h.h
Əvvəlki	Con Mahama
Qərbi Afrika Dövlətləri İqtisadi Birliyinin sədri
2 iyun 2020 – h.h
Əvvəlki	Mahamadu İssufu
Xarici İşlər Naziri
1 aprel 2003 – 1 iyul 2007
Əvvəlki	Hakman Ovusu-Aqyeman
Sonrakı	Akvasi Osey-Acey
Qananın Baş prokuroru
7 yanvar 2001 – 1 aprel 2003
Əvvəlki	Obed Asamoa
Sonrakı	Papa Ovusu-Ankomah
Parlament üzvü
7 yanvar 2005 – 6 yanvar 2009
Əvvəlki	vəzifə təsis edilib
Sonrakı	Samuel Atta Akyea
7 yanvar 1997 – 6 yanvar 2005
Əvvəlki	vəzifə təsis edilib
Sonrakı	vəzifə ləğv edilib
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi	29 mart 1944 (80 yaş)
Doğum yeri	Akkra, Qızıl Sahili (indiki Qana)
Təhsili	Qana Universiteti^[d] (1964–1967), London Şəhər Universiteti
Fəaliyyəti	diplomat, vəkil, siyasətçi
Atası	Edvard Akufo-Addo
Anası	Adelina Akufo-Addo
Həyat yoldaşı	Rebekka Akufo-Addo
Uşağı	5
Dini	Presviterianlıq[1]
Elmi fəaliyyəti
Elm sahəsi	iqtisadiyyat
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Nana Addo Dankva Akufo-Addo (ing. Nana Addo Dankwa Akufo-Addo; 29 mart 1944, Akkra) — 7 yanvar 2017-ci ildən etibarən Qana Prezidenti vəzifəsini icra edən qanalı siyasətçi.^[2]

Akufo-Addo 2008 və 2012-ci illərdə prezidentliyə namizəd oldu, namizədliyinin hər ikisi Yeni Vətənpərvər Partiyasından irəli sürüldü. Hər iki namizədlikdə Milli Demokratik Konqresin namizədlərinə məğlub oldu: 2008-ci ildə Conn Atta Mills və 2012 ci ildə Con Mahamaya. 2012-ci il seçkilərindən sonra o, seçki nəticələrini qəbul etməkdən imtina etdi və seçkilərin nəticələrinə etiraz etmək üçün məhkəməyə müraciət etdi, lakin Ali Məhkəmə Mahamanın qələbəsini təsdiqlədi.^[3]

2016-cı il seçkilərində üçüncü dəfə Yeni Vətənpərvərlik Partiyasının prezidentliyə namizədi olaraq seçildi və bu dəfə Qanadakı prezident seçkilərində müxalifət namizədinin ilk dəfə qalib gəldiyi ilk turda Mahamanı məğlub etdi. Bu həm də Qanada müxtəlif liderinin prezident seçildiyi ilk belə hal olmuşdur.

2020-ci il seçkilərinin ilk turunda Mahamanı ikinci dəfə məğlub edərək tam çoxluq əldə etdi və 7 yanvar 2021 ci ildə yerli vaxtla saat 11:03-də and içdi.^[4]

Həyatı

Nana Addo Dankva Akufo-Addo 29 mart 1944-cü ildə Qananın Akkra şəhərində, Adelina və Edvard Akufo-Addonun oğlu olaraq Qananın görkəmli kral və siyasi ailəsində anadan olmuşdur. Atası Edvard Akufo-Addo 1966–1970-ci illərdə Qananın üçüncü Baş Ədliyyəçisi, 1967–1968-ci illərdə Konstitusiya Komissiyasının sədri və 1970–1972-ci illərdə Qananın icraedici sədri idi. Akufo-Addonun ana babası Nana Sir Ofori olub. Atta Qananın müstəqilliyindən əvvəl Qızıl Sahil Qubernatoru İcraiyyə Şurasının üzvü olan Akyem Kralıdır. O, Kofi Asante Ofori-Atta və Uilyam Ofori Attanın qardaşı oğludur. Böyük əmisi Böyük Altılığın digər üzvü olan Dankua idi.^[5]

Orta təhsilinə Keyp-Kost Adisadel Kollecində başladı və daha sonra Mərkəzi Akkradakı Kinbu şəhərciyinə getdi. Ardınca İngiltərəyə Susseksdəki Lansinq Kollecində "O-Level" və "A-Level" imtahanları üçün təhsil almağa getdi. 1962-ci ildə Oksfordda Yeni Kollecdə fəlsəfə, siyasət və iqtisadiyyat kursuna başladı, lakin çox keçmədən oranı tərk etdi. 1962-ci ildə Qanaya qayıtdı, Akkra Akademiyasında dərs keçdi, 1964-cü ildə Qana Universitetində iqtisadiyyat dərsləri verdi, 1967-ci ildə üçüncü sinifli elmi dərəcə aldı. Daha sonra heç bir rəsmi hüquq dərəcəsi tələb olunmayan vəkil təhsili üzrə kursa yazıldı. 1971-ci ilin iyulunda İngilis Vəkillər Kollegiyasına çağırıldı. 1975-ci ilin iyulunda Qanaya qayıtdı. Akufo-Addo ABŞ-nin "Coudert Brothers" hüquq şirkətinin Parisdəki ofisində çalışdı. 1979-cu ildə "Prempeh and Co" hüquq şirkətini qurdu.

Rebekka Akufo-Addo, Qananın Birinci xanımı

Akufo-Addo Şərq bölgəsindəki Akroponq-Akuapem və Kibidəndir və ailəsinin hər iki tərəfi presbiteriyandır. Üçüncü Respublika dövründə Qana Parlamentinin sədri hakim Ceykob Hakenburq Qriffits-Rendolfun qızı Rebekka Akufo-Addo ilə evlidir. Qyankroma Funmi Akufo-Addo, Edvina Nana Douka Akufo-Addo, Adriana Dukua Akufo-Addo, Yeboakua Akufo-Addo və Valeri Obaze adlı beş qızı var.^[6]

Siyasi fəaliyyəti

Dostları tərəfindən verilən açıqlamalara görə, Qana Universitetində təhsil alarkən Konvensiya Xalq Partiyasının tərəfdarı olduğu bildirilsə də, 1966-cı ildə Prezident Nkrumanın devrilməsindən sonra rəqibi partiya ənənəsinə sadiq qaldı, atası Edvard Akufo-Addo isə 1969-cu ildə Qana Prezidenti oldu. Akufo-Addonun siyasi fəaliyyəti 1970-ci illərin sonlarında general Açamponqun rəhbərlik etdiyi Ali Hərbi Şuranın Birlik Hökuməti təkliflərinə qarşı çıxmaq üçün qurulan Azadlıq və Ədalət Uğrunda Xalq Hərəkatına qoşulduqdan sonra başladı. 1995-ci ilin may ayında Əlavə dəyər vergisinin tətbiqi və Rolinqs prezidentliyinin insan haqları pozuntuları kimi neo-liberal siyasətlərə qarşı nümayişlər təşkil edən ittifaq olan Dəyişiklik Alyansını quran geniş elit qrup üzvləri arasında idi. Bu nümayişin ön sıralarında özü, Abdul Malik Kvaku Baako və Baş nazir Viktor Nyuman, Kvasi Pratt, Dr. Çarlz Vreko Brobbi və başqaları yer aldı. Onlara təxminən 100 min nümayişçi qoşuldu. Etirazın adı "Kume Preko" idi. Elit liderlər liderlik mövqelərinə çəkildikdə isə müxalifət dağıldı. 1990-cı illərdə Qananın İnsan Haqları Komitəsi adlı vətəndaş hüquqları təşkilatı qurdu.^[7]

Abuakva Seçki Dairəsini təmsil edən 4-cü respublikanın 2-ci, 3-cü və 4-cü parlamentinin üzvü olub.

1996-cı il seçkilərində o, 20.173 səs toplayan Ovuraku Amofa, 705 səs toplayan Addo-Aikins, 682 səs toplayan Əhmədu Rufai və 177 səs toplayan Emmanüel Kofi Tamakloye üzərində 56.75% səsi təmsil edən 50.263 etibarlı səsdən 28.526 səs qazandı. 2000-ci il seçkilərində 14.486 səs toplayan Kristiana Annor, 1.088 səs toplayan Addo-Aikins, 593 səs toplayan Tereza Stella Amakye üzərində qalib gəldi.^[8]

Prezident təklifləri

1998-ci ilin oktyabrında Akufo-Addo YVP-ın sədrliyinə namizədliyi uğrunda yarışdı və sonradan 2000-ci ilin dekabrında keçirilən seçkilərdə qalib gələn və 2001-ci ilin yanvarında Qana Prezidenti vəzifəsinə başlayan Con Kufuora uduzdu. Kufuor dövrünün ilk Baş prokuroru və Ədliyyə Naziri oldu və daha sonra Xarici İşlər Nazirliyinə və Afrikanın İnkişafı üçün Yeni Tərəfdaşlığa keçid etdi.^[9]

2007-ci ildə Yeni Vətənpərvərlər Partiyasının sədr seçkilərində qalib gəlmək üçün ən populyar namizəd oldu. 2008-ci ildə Akufo-Addo YVP-dan Con Atta Millsə qarşı sıx mübarizə şəraitində keçirilən seçkidə YVP-ı təmsil etdi. Səsvermənin ilk turunda Akufo-Addo 49.13% toplayaraq Atta Millsə qalib gəldi.

Akufo-Addo 2012-ci il seçkilərində YVP-dan prezidentliyə namizəd olaraq mərhum Atta Millsin varisi olan Con Mahama qarşı yenidən yarışdı. Mahama Akufo-Addo tərəfindən qanuni olaraq etiraz edilən seçkinin qalibi elan edildi. Məhkəmə işi xeyli mübahisə yaratdı və nəhayət Qana Ali Məhkəməsi tərəfindən Mahamanın xeyrinə 5/4 nisbətində qərar verildi. Akufo-Addo hökmü iqtisadi sabitlik və beynəlxalq sülh naminə qəbul etdi.

2014-cü ilin mart ayında Akufo-Addo 2016-cı il seçkiləri ərəfəsində üçüncü dəfə namizədliyini irəli sürmək qərarını açıqladı. 2014-cü ilin oktyabr ayında keçirilən YVP-8n ilkin seçkilərində 94.35% səslə qalib elan edildi. Akufo-Addo 2014-cü ildə Cənubi Afrika seçkiləri üçün Birlik Müşahidəçi Missiyasının sədri olaraq da çalışdı.^[10]

O, kampaniyasını iqtisadiyyata yönəltdi, ölkənin valyuta məzənnəsini sabitləşdirəcəyini və işsizlik səviyyəsini azaltacağını vəd etdi. 9 dekabr 2016-cı ildə Prezident Mahama Akufo-Addoya məğlubiyyətini qəbul etdi. Akufo-Addo seçkilərdə 53.83% səslə Mahamanın 44.4% səslə əleyhinə qalib gəldi.^[11]

Nana Addo 2020-ci il seçkiləri ərəfəsində Yeni Vətənpərvərlər Partiyasını təmsil edərək yenidən seçilmək üçün qeydiyyatdan keçdi. 9 dekabr 2020-ci ildə Nana Addo 51.59% səs çoxluğu ilə 7 dekabr 2020-ci ildə Qanada prezident seçkilərinin qalibi elan edildi.^[4]

Prezident fəaliyyəti

Andiçmə mərasimi

Akufo-Addo 7 yanvar 2017-ci ildə vəzifəyə başladı. Onun andiçmə mərasimi Akkra şəhərinin Qara Ulduz meydanında keçirildi. Zambiya Prezidenti Edqar Lunqu, Misir Prezidenti Əbdül Fəttah əs-Sisi, Syerra-Leone Prezidenti Ernest Bay Koroma, Zimbabve Prezidenti Robert Muqabe, Nigeriya Prezidenti Mohammadu Buhari də daxil olmaqla Afrika və Avropa ölkələrindən 12 prezident mərasimə qatıldı.^[12]

Akufo-Addo Amerika prezidentləri Con Kennedi, Bill Klinton və Corc Volker Buşun öncəki açılış nitqlərindən keçidləri inauqurasiya nitqində işlətdiyi üçün xüsusilə sosial mediada tənqidlərlə üzləşdi. Qalmaqal böyüdükdən sonra, mətbuat ofisi üzr istədi və əlaqə müdiri vəziyyəti "tam nəzarət və qəsdən edilməyən" kimi xarakterizə etdi. Lakin mea kulpadan Akufo-Addonun Qana Ali Məhkəməsinin 2012-ci ildə Prezident Con Mahamanın seçkilərdəki qələbəsini təsdiqlədikdən sonra, 2013-cü il güzəştli çıxışının bəzi hissələrinin də oğurluq olduğunu açıqladı. Bu çıxışda Amerika Birləşmiş Ştatlarının Vitse-prezidenti Albert Qorun 2000-ci ildə ABŞ Ali Məhkəməsinin hökmündən sonra verdiyi çıxışından sözlər çıxardıldı.^[13]

Təhsil islahatları

2017-ci ilin sentyabr ayında Prezident Qanadakı şagirdlər üçün orta məktəbi pulsuz edəcək siyasət başlatdı. Prezident bunun "millətin gələcək işçi qüvvəsinə lazımlı sərmayə" olduğunu və maddi çətinliklər səbəbindən uşaqlarının təhsil haqqını ödəyə bilməyən valideynlərə kömək edəcəyini bildirdi. Proqram xalqın müsbət reaksiyası ilə qarşılandı, valideynlər və şagirdlər həyəcanlı və coşqulu idi, lakin proqrama qarşı çıxan özəl məktəblər sistemlərində qeydiyyatdan keçən tələbələrin sayını azaldığını bildirdilər.^[14]

İqtisadi islahatları

2018-ci ildə ölkədə iş yerləri açılması gözlənilən 7 illik İqtisadi və Sosial İnkişaf Siyasətləri Proqramını təqdim etdi. Dövlət başçısının sözlərinə görə, bu siyasət "iqtisadiyyatın canlandırılması, kənd təsərrüfatı və sənayenin dəyişdirilməsi, iqtisadi və sosial infrastrukturun yenidən qurulması, sosial müdafiənin və inklüzivliyin gücləndirilməsi və dövlət xidmətləri təşkilatlarının çatdırılma sistemində islahatların aparılması və inkişafa" əsaslanır.^[15]

LGBT hüquqları

Akufo-Addo Qanada LGBT hüquqları mövzusunda nisbətən mülayim mövqe tutdu. 2017-ci ilin noyabr ayında homoseksuallığın qanuniləşdirilməsinin qaçılmaz olduğunu irəli sürdü və qanunda dəyişiklik gözləyə biləcəyini söylədi. Erkən həyatının çox hissəsini İngiltərədə keçirən Akufo-Addo LGBT hüquqlarının İngiltərədəki kimi Qanada da inkişaf edəcəyini söylədi. Bununla birlikdə, o, LGBT hüquqlarının hazırda hökumət gündəmində olmadığını təsdiqlədi. 2018-ci ilin avqust ayında o, Qana hökumətinin rəhbərliyi altında eynicinsli evliliyi qanuniləşdirməyəcəyini və homoseksuallığı cinayətdən çıxarmayacağını təkrarladı.^[16]

İdman islahatları

2019-cu ilin fevral ayında Akufo-Addo rəhbərliyi Afrika Oyunlarına 2023-cü ildə ev sahibliyi edəcəyi üçün Qanadakı idman binalarının tam təmir olunduğunu açıqladı. Binalara Akkra və Keyp-Kost İdman Stadionu və Kaneşiyedəki Azumah Nelson İdman Kompleksi daxildir. 2009-cu ildə keçmiş Prezident Con Kufuor vəzifədən getdikdən sonra təmiri dayandırılan Qana Universiteti İdman Stadionu da təmir edildi.^[17]

Digər müəssisələr

2019-cu ildə Qanadakı bölgələrin sayı prezident rəhbərliyi altındakı ondan on altıya yüksəldildi. Yeni bölgələr Oti, Qərbi-Şimal, Şimal-Şərq, Ahafo, Savanna və Bono bölgələridir. Bölgələrin yaradılması yeni bölgələrin inkişaf etdirilməsi üçün hökumətə ünvanlanan onilliklər boyu davam edən müraciətlərə son qoyur.^[18]

2020-ci ildə COVID-19 peyvəndini hamı üçün əlçatan olmağa çağıran kampaniya UNAIDS bəyannaməsini imzaladı. Kampaniyaya digər dünya liderləri də qoşuldu. "Hər kəsin peyvənd əldə etməsi zəruridir" yazısını öz platformasında göstərdi. Zəngin ölkələrdəki insanların yoxsul ölkələrə nisbətən peyvəndi daha sürətli əldə edə biləcəyi narahatlıq doğurdu, bu da insanların açıq məktubla Prezidentə müraciət etməsi ilə nəticələndi. 2021-ci ilin fevral ayında Qana Dünya Səhiyyə Təşkilatının COVAX proqramı vasitəsilə COVID-19 peyvəndi alan ilk Afrika ölkəsi oldu. Bu 600 min doza AstraZeneca peyvəndindən ibarət idi.^[19]

2020-ci ilin may ayında Yubiley Evində Ali Məhkəmənin iki təyin edilmiş hakimi olan İssifu Omoro Tanko Amadu və Klemens Cekson Honyenuqa and içdi.^[20]

Nişanları

Mükafatları

Akufo-Addo milli sülh və barış naminə siyasi ambisiyalarını qurban verdiyi üçün "Harmony" fondu tərəfindən 2016-cı ildə Tereza Ana Memorial Sosial Ədalət Mükafatına layiq görülmüşdür.^[21]

2017-ci ildə Qana xalqı adına Afrika-Amerika İnstitutu tərəfindən "Milli Nailiyyət" mükafatını aldı. Mükafat Qananı Afrikada azadlığı, demokratiyanı və sabitliyi təmsil edən ölkə olaraq inkişaf etdirilməsinə görə verildi.^[22]

Akufo-Addo 2018-ci ilin iyun ayında "Whitaker Group" tərəfindən "Nümunəvi Liderlik" mükafatına layiq görüldü. 2018-ci ilin avqust ayında Qana limanlarının modernləşdirilməsi layihələrinə görə "Afrika Limanı" mükafatını aldı. 2018-ci ilin sentyabr ayında Amerika Birləşmiş Ştatları Ticarət Palatasının ABŞ-Afrika İş Mərkəzi Akufo-Addoya Afrikada regional, diplomatik və iqtisadi liderliyi nəzərə alaraq 2018-ci ilin "Ən Yaxşı Lider" mükafatını təqdim etdi. 2018-ci ilin oktyabr ayında "Qanalıların həyat səviyyəsini yüksəltmək və qanunun aliliyinə uyğun olaraq ölkəni idarə etmək öhdəçiliyinə görə" "2018 İdarəçilik Liderliyi" mükafatını aldı.^[23]

2019-cu ilin may ayında Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş katibi Antoniu Quterreş Norveç Baş naziri Erna Solberq ilə bərabər həmsədr olaraq yeni təyin olunan SDG müdafiəçiləri arasında Akufo-Addonu təyin etdi. Bu müdafiəçilərin rolu məlumatlılığı artırmaq, daha böyük ambisiyalara ilham vermək və Dayanıqlı İnkişaf Məqsədləri üzərində daha sürətli hərəkətə keçməkdir.

2019-cu ilin iyun ayında Afrika Milli Olimpiya Komitələri Birliyi Akufo-Addonu Qanadakı idmanın inkişafına və layihələrinə verdiyi böyük töhfələrinə görə Afrika Milli Olimpiya Komitələri Birliyinin xüsusi mükafatı ilə təltif edəcəyini bildirdi. 2023 Afrika Oyunlarına ev sahibliyi etmək üçün Qanaya müraciətini də etdi.^[24]

Nana Akufo-Addo 20 yanvar 2020-ci ildə keçirilən dördüncü "Qana Otelləri" mükafatlandırmasında bunu qeyd edərək işin müvəffəqiyyətlə icrasını təmin edərək uzaqgörən liderlik nümayiş etdirdiyinə görə mükafatlandırıldı.^[25]

Xarici nişanları

• "Liberiya Pionerləri" ordeni (2017)^[26]
• "Milli Aslan" ordeni (2017)^[27]
• "Mükəmməllik" ordeni (2019)^[28]
• "Böyük Milli Fil Dişi Sahili" ordeni^[29]

Həmçinin bax

İstinadlar

1. https://www.myjoyonline.com/akufo-addo-visits-ancestral-home-in-akropong-akuapem/.
2. "Arxivlənmiş surət". 2022-04-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-17.
3. "Arxivlənmiş surət". 2013-09-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-17.
4. "Arxivlənmiş surət". 2020-12-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-17.
5. "Arxivlənmiş surət". 2017-01-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-17.
6. "Arxivlənmiş surət". 2021-09-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-17.
7. "Arxivlənmiş surət". 2017-12-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-17.
8. "Arxivlənmiş surət". 2023-08-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-17.
9. "Arxivlənmiş surət". 2017-01-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-17.
10. "Arxivlənmiş surət". 2017-07-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-17.
11. "Arxivlənmiş surət". 2016-12-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-17.
12. "Arxivlənmiş surət". 2017-01-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-17.
13. "Arxivlənmiş surət". 2017-02-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-17.
14. "Arxivlənmiş surət". 2017-11-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-17.
15. "Arxivlənmiş surət". 2019-10-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-17.
16. "Arxivlənmiş surət". 2019-01-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-17.
17. "Arxivlənmiş surət". 2019-08-10 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-17.
18. "Arxivlənmiş surət". 2019-08-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-17.
19. "Arxivlənmiş surət". 2021-09-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-17.
20. "Arxivlənmiş surət". 2021-09-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-17.
21. https://web.archive.org/web/20171204022314/http://www.motherteresaawards.org/awardees/mother-teresa-memorial-awards-2016/
22. "Arxivlənmiş surət". 2021-09-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-17.
23. "Arxivlənmiş surət". 2018-10-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-17.
24. "Arxivlənmiş surət". 2021-09-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-17.
25. "Arxivlənmiş surət". 2021-09-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-17.
26. "Arxivlənmiş surət". 2022-09-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-17.
27. "Arxivlənmiş surət". 2022-09-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-17.
28. "Arxivlənmiş surət". 2023-08-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-17.
29. "Arxivlənmiş surət". 2022-09-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-17.

Xarici keçidlər