Natrium florid

Natrium florid
Ümumi
Sistematik adı	Natrium florid
Kimyəvi formulu	NaF[1]
Molyar kütlə	41.988173 q/mol
Fiziki xassələri
Sıxlıq	2.558 q/sm³
Termik xüsusiyyətlər
Ərimə nöqtəsi	993 °C (1,819 °F; 1,266 K) °S
Qaynama nöqtəsi	1,704 °C (3,099 °F; 1,977 K) °S
Buxarın təzyiqi	0 ± 1 mm Hg[2]
Təsnifatı
CAS-da qeyd. nöm.	7681-49-4
PubChem	5235
RTECS	WB0350000
ChEBI	28741
BMT nömrəsi	1690
ChemSpider	5045

Natrium florid (NaF) — NaF formullu qeyri-üzvi birləşmədir. İçməli suyun, diş pastasının istehsalında, metallurgiyada, pestisidlərdə və siçan zəhərində istifadə olunur. Suda asanlıqla həll olan rəngsiz və ya ağ rəngli bir qatı maddədir. Dərman istehsalında geniş tətbiq olunan florid mənbəyidir və diş boşluğunun qarşısını almaq üçün istifadə olunur. 2017-ci ildə, ABŞ-də bir milyondan çox resepti olan, ən çox verilən 247-ci dərman idi.

Tətbiqi

Natrium florid diş boşluğun qarşısını almaq üçün tablet şəklində satılır.

Diş çürükləri

Diş sağlamlığını qorumaq üçün florid duzları tez-tez bələdiyyə içməli suyuna (bəzi ölkələrdə bəzi qida məhsullarına) əlavə olunur. Ftor, diş emalında təbii olaraq meydana gələn, dişin əsas hissəsi olan flüorapatiti meydana gətirərək dişlərin gücünü artırır. Natrium florid suyun flüoridləşdirilməsi üçün istifadə olunsa da və digər su-floridasiya birləşmələrinin ölçüldüyü standart olsa da, heksaflorosilikat turşusu (H2SiF6) və onun duzu natrium heksaflorosilikat (Na2SiF6) ABŞ-də daha çox istifadə olunan qatqılardır.

Osteoporoz

Postmenopozal osteoporozun müalicəsi üçün florid əlavəsi geniş tədqiq edilmişdir. Bu əlavənin təsirli olduğu görünmür; natrium florid sümük sıxlığını artırsa da, sınma riskini azaltmır.

Kimya

Natrium florid metallurgiyada müxtəlif kimyəvi tətbiqlərə malikdir. Xloridlər, kükürd xloridlər və fosfor xlorid daxil olmaqla elektrofilik xloridlərlə reaksiyaya daxil olur. Digər flüoridlər kimi, natrium florid də üzvi sintezdə istifadə olunur. Natrium flüorid, Finkelstein reaksiyası ilə florokarbon istehsal etmək üçün istifadə edilə bilər; bu prosesin kiçik miqyasda yerinə yetirilməsinin üstünlüyü sadə olmasıdır, lakin daha təsirli texnikaların mövcudluğu səbəbindən nadir hallarda sənaye miqyasında istifadə olunur (məsələn, Elektroflüorasiya).

Digər tətbiq sahələri

Natrium florid bir təmizləyici maddə kimi istifadə olunur (məsələn, "yuyucu vasitə" kimi). Bir əsr əvvəl natrium florid bitki ilə bəslənən böcəklər üçün zəhər kimi istifadə edilmişdir. Maqnezium florofosfat kimi flüorosilikatlar və natrium flüorid kompleksi maqnezium ionları kimi qeyri-üzvi flüoridlər. Beləliklə, florid zəhərlənməsi oksidləşdirici metabolizmada fosfat ötürülməsinin qarşısını alır.

Təhlükəsizlik

Buna da baxın: Florid zəhərlənməsi 70 kq insan üçün ölümcül dozanın 5–10 qram olduğu təxmin edilir. Floridlər, xüsusilə natrium flüoridin sulu məhlulları, insan bədəni tərəfindən sürətlə və olduqca geniş şəkildə əmilir. Xroniki həddindən artıq udma sümüklərin sərtləşməsinə, bağların kalsifikasiyasına səbəb ola bilər. Florid gözlərdə, dəri və burun membranlarında qıcıqlanmaya səbəb ola bilər. Natrium florid həm tənəffüs yolu ilə (tozlar və ya aerozollarla) həm də ağıza qəbul edilməklə zəhərli olaraq təsnif edilir. Kifayət qədər yüksək dozada ürək və qan dövranı sistemini təsir etdiyi göstərilmişdir.

Kimyəvi quruluşu

Natrium florid, qeyri-üzvi bir ion birləşməsidir, Na+ və F- ionlarına ayrılaraq suda həll olur. Natrium xlorid kimi, həm Na+ , həm də F--nin oktahedr koordinasiya sahələrini tutduğu kubik bir motifdə kristallaşır; onun qəfəs aralığı, təxminən 462 pm, natrium xloriddən bir qədər kiçikdir.

İstehsalı

NaF, superfosfat gübrəsinin istehsalı zamanı fosfat süxurundan flüorapatit (Ca₅ (PO₄) 3_F) hidroflor turşusu və ya heksaflorsilikat turşusu (H₂SiF₆) ilə təsirsiz hala gətirilərək hazırlanır. Neytrallaşdırıcı maddələrə natrium hidroksid və natrium karbonat daxildir.

• HF + NaOH → NaF + H₂O

HF ilə natrium florid reaksiyasından natrium biflorid (NaHF₂) duzu çökür:

• HF + NaF ⇌ NaHF₂

1986-cı ildə hazırlanan bir hesabatda, dünya miqyasında illik NaF istehlakının bir neçə milyon ton olduğu təxmin edilmişdir.

İstinadlar

• Wells, John C. (2008), Longman Pronunciation Dictionary (3rd ed.), Longman, pp. 313 and 755, ISBN 9781405881180. According to this source, an alternative pronunciation of the second word is /ˈflɔːraɪd/ and, in the UK, also /ˈfluːəraɪd/.
• Haynes, William M., ed. (2011). CRC Handbook of Chemistry and Physics(92nd ed.). CRC Press. p. 5.194. ISBN 978–1439855119.
• Lewis, R. J. Sax's Dangerous Properties of Industrial Materials. 10th ed. Volumes 1–3 New York, NY: John Wiley & Sons Inc., 1999., p. 3248
• Jump up to:a b Sigma-Aldrich Co., Sodium Fluoride. Retrieved on 2015–03-17.
• Jump up to:a b c NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards. "#0563". National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH).
• Martel, B.; Cassidy, K. (2004), Chemical Risk Analysis: A Practical Handbook, Butterworth–Heinemann, p. 363, ISBN 978-1-903996-65-2
• "The Top 300 of 2020". ClinCalc. Retrieved 11 April 2020.
• "Sodium Fluoride — Drug Usage Statistics". ClinCalc. Retrieved 11 April 2020.
• Bourne, volume editor, Geoffrey H. (1986). Dietary research and guidance in health and disease. Basel: Karger. p. 153. ISBN 978-3-8055-4341-5.
• Jr, Cornelis Klein, Cornelius S. Hurlbut (1999). Manual of mineralogy : (after James D. Dana) (21st ed., rev. ed.). New York: J. Wiley. ISBN 978-0-471-31266-6.
• Selwitz, Robert H; Ismail, Amid I; Pitts, Nigel B (January 2007). "Dental caries". The Lancet. 369 (9555): 51–59. doi:10.1016/S0140–6736(07)60031–2. PMID 17208642. S2CID 204616785.
• Division of Oral Health, National Center for Prevention Services, CDC (1993), Fluoridation census 1992 (PDF), retrieved 2008–12-29.
• Haguenauer, D; Welch, V; Shea, B; Tugwell, P; Wells, G (2000). "Fluoride for treating postmenopausal osteoporosis". The Cochrane Database of Systematic Reviews (4): CD002825. doi:10.1002/14651858. CD002825. PMID 11034769.
• Vestergaard, P; Jorgensen, NR; Schwarz, P; Mosekilde, L (March 2008). "Effects of treatment with fluoride on bone mineral density and fracture risk—a meta-analysis". Osteoporosis International. 19 (3): 257–68. doi:10.1007/s00198-007-0437-6. PMID 17701094. S2CID 25890845.
• Halpern, D. F. (2001), "Sodium Fluoride", Encyclopedia of Reagents for Organic Synthesis, John Wiley & Sons, doi:10.1002/047084289X.rs071, ISBN 978–0471936237
• Jump up to:a b c Aigueperse, Jean; Mollard, Paul; Devilliers, Didier; Chemla, Marius; Faron, Robert; Romano, René; Cuer, Jean Pierre (2000). "Fluorine Compounds, Inorganic". Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry. Weinheim: Wiley-VCH. doi:10.1002/14356007.a11_307.
• House, James E.; House, Kathleen A. (2015–09-10). Descriptive Inorganic Chemistry. Academic Press. p. 397. ISBN 978-0-12-802979-4.
• Metcalf, Robert L. (2007), "Insect Control", Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry (7th ed.), Wiley, p. 9
• Jump up to:a b Kapp, Robert (2005), "Fluorine", Encyclopedia of Toxicology, 2 (2nd ed.), Elsevier, pp. 343–346
• Greene Shepherd (2005), "Fluoride", Encyclopedia of Toxicology, 2 (2nd ed.), Elsevier, pp. 342–343
• NaF MSDS. hazard.com
• CDC – NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards
• Wells, A. F. (1984), Structural Inorganic Chemistry, Oxford: Clarendon Press, ISBN 978-0-19-855370-0
• "Chemical and physical information", Toxicological profile for fluorides, hydrogen fluoride, and fluorine (PDF), Agency for Toxic Substances and Disease Registry (ATDSR), September 2003, p. 187, retrieved 2008–11-01

İstinadlar

1. sodium fluoride (ing.).
2. http://www.cdc.gov/niosh/npg/npgd0563.html.

Xarici linklər

• "Sodium fluoride". Drug Information Portal. U. S. National Library of Medicine.