Nyu-York metropoliteni

Nyu-York metropoliteni
Loqonun şəkli
Məlumat
Açılış tarixi 27 oktyabr, 1904
(ilk yeraltı hissə)
3 iyul, 1868
(ilk yerüstü metro fəaliyyəti)
9 oktyabr, 1863
(ilk dəmiryolu fəaliyyəti)[qeyd 1]
Operator New York City Transit Authority (NYCTA)
İllik sərnişin axını 1,756,814,800 (həftəiçi, 2016)[1]
Saytı mta.info/nyct
Marşrut şəbəkəsi
Stansiyaların sayı 472[1] (MTA ümumi say)[qeyd 2][qeyd 3]
425 unikal stansiya[qeyd 3][1] (beynəlxalq standartlarla müqayisədə)
1 tikintisi davam edən[qeyd 4]
14 planlaşdırılan[qeyd 2]

Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Nyu-York metropoliteni — Nyu-York şəhərinə məxsus metrodur və ştat idarəsində olan Metropolitan Transportation Authority (MTA)[6] şirkətinin törəmə idarəsi olan New York City Transit Authority-ə icarəyə verilmişdir.[7] 1904-cü ildə açılan Nyu-York metropoliteni dünyanın ən qədim ictimai nəqliyyat sistemlərindən və ən çox istifadə olunan metro sistemlərindən biridir və ən çox stansiyaya malik olan metro sistemidir.[8] İlin hər günü 24 saat xidmət göstərir.[9]

Nyu-York metropoliteni fəaliyyətdə olan 472 stansiyası ilə dünyanın ən geniş metrosudur[9] (keçid stansiyaları bir stansiya kimi hesablanarsa 425 stansiya).[1] Stansiyalar Manhetten, Kuins, Bruklin və Bronks borolarının ərazisində yerləşir. Staten-Aylend dəmiryolları rəsmən metronun bir hissəsi sayılmır, belə ki, bu, metro sistemi ilə dəmir yolu əlaqəsi yoxdur, ona görə də digər borolara gedən sərnişinlər Staten-Aylend Ferri və ya MTA Regional Bus Operations istifadə edirlər, bununla belə Nyu-York metrosundan və MTA avtobuslarından ödənişsiz istifadə edə bilirlər.[9] Müvafiq olaraq Manhetten və Kuinsdə yerləşən PATH[10] və AirTrain JFK[11] metronun MetroCard-ını qəbul edir, lakin MTA tərəfindən idarə edilmir və ödənişsiz transferə icazə vermir.[12] MTA tərəfindən idarə edilməyən digər kütləvi nəqliyyat xidməti olan Rusvelt adası kanat yolu MTA və avtobus xidmətinə ödənişsiz transferə icazə verir.

Sistem həmçinin dünyanın ən uzun sistemlərindən biridir. Ümumiyyətlə, sistem 236 mil (380 km) marşruta,[13][14] 665 mil (1,070 km) gəlirli relsə[13] və qeyri-gəlirli rels ilə birlikdə ümumi 850 mil (1,370 km) relsə sahibdir.[13]

İllik sərnişin dövriyyəsinə görə Nyu-York metropoliteni qərb yarımkürəsinin ən işlək metrosudur və Pekin, Şanxay, Seul, Tokio, Quançjou və Moskva metropolitenindən sonra dünyanın ən işlək 7-ci metrosudur.[15] 2015-ci ildə metro həftəiçi ortalama təxminən gündəlik 5.7 milyon, həftəsonu ümumilikdə 5.9 milyon (şənbə günləri 3.3 milyon, bazar günləri 2.7 milyon) olmaqla illik 1.76 milyarddan çox minik həyata keçirmişdir.[1] Sərnişin daşınması artmaqda davam edir və 1985-ci ildən müntəzəm şəkildə izlənilən birgünlük sərnişin daşıması 23 sentyabr 2014-cü ildə 6.1 milyon sərnişin ilə rekord qırmışdır.[16][qeyd 5]

Sistemin 25 marşrutdan G qatarı, Franklin-Avenyu məkiyi və Rokavey-Park məkiyi istisna olmaqla 22 marşrut Manhetten ərazisindən keçir. Metronun Menhettendən kənardakı yerlərinin böyük hissəsi dambalarda və ya açıq kəsiklərdə olmaqla yerüstü və relsin bir neçə hissəsi qrunt səviyyəsindədir. "Metro" adlansa da ümumi relslərin 40 faizi yerüstüdür.[17] Xətlərin və stansiyaların çoxunda ekspress və yerli marşrutlar var. Bu xətlərdə üç və ya dörd rels var. Əsasən xarici iki rels lokal qatarlar, daxili bir və ya iki rels isə ekspress qatarlar üçün istifadə edilir. Ekspress qatarların xidmət etdiyi stansiyalar, əsasən, böyük keçid nöqtələri və ya istiqamətləridir.[9]

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]
border=none Əsas məqalə: Nyu-York metropoliteninin tarixi
Leksinqton-Avenyu xəttinin Siti-Holl stansiyası 27 oktyabr 1904-cü ildə açılmışdı.

1869-cu ildə Alfred Eli Biç Nyu-York şəhərində ilk dəfə yeraltı nəqliyyat sisteminin nümayişini təşkil etdi və 1870-ci ilin fevralında açılış oldu.[18][19] Onun sadəcə 312 fut (95 m) uzunluğundakı Beach Pneumatic Transit sistemi Aşağı Manhettendə Brodveyin altından keçərək Uorren küçəsindən Mürrey küçəsinə qədər xidmət göstərirdi[18] və onun pnevmatik boru texnologiyası ilə hərəkət edən metro ideyasını nümayiş etdirirdi. Tünel siyasi və maliyyə səbəbləri ilə genişləndirilmədi, baxmayaraq ki, tunelin cənubda Betteri-Park və şimalda isə Harlem çayına qədər genişləndirilməsi planlaşdırılırdı.[20] (1912-ci ildə indiki Brodvey xəttini qazan işçilər xətti keçmiş Beach tunelinin içərisinə qazmışdılar; bu gün Brodveyin altındakı Siti-Holl stansiyasının hüdudları içərisində olduğu üçün bu xəttin heç bir hissəsi tunel olaraq mövcud deyil.[21][22][23][24])

1888-ci ildəki Böyük çovğun yeraltı nəqliyyat sisteminin faydalarını nümayiş etdirməyə kömək etdi.[25] Metronun tikintisinin planı 1894-cü ildə təsdiq olundu və tikinti 1900-cü ildə başlandı.[26] Metronun ilk yeraltı xətti 27 oktyabr 1904-cü ildə, demək olar ki, Nyu-York şəhərində ilk yerüstü xətt olan Doqquzuncu avenyu xətti, IRT-dən 36 il sonra açıldı.[27][28][29] Gediş haqqı $0.05 idi[30] və ilk gün qatarlar 15 mindən çox sərnişin daşımışdı.[31] Hələ də istifadədə olan ən qədim struktur Bruklində Leksinqton-Avenyu xətti, BMT-nin bir hissəsi kimi 1885-ci ildə açılıb[32][33][34][35][36] və indi də Jameyka xətti, BMT-nin bir hissəsidir.[37] Ən qədim servitut Koni-Aylend körfəzi yaxınlığında Vest-End xətti, BMT-nin bir hissəsi olmuş və 1864-cü ildə fəaliyyət göstərmiş Brooklyn, Bath and Coney Island Rail Road adlı buxar dəmir yolu xətti olmuşdu.[38][39][40]

1904-cü ildə ilk dəfə metro açıldıqda xətlər Brooklyn Rapid Transit Company (BRT, daha sonra Brooklyn–Manhattan Transit Corporation, BMT) və Interborough Rapid Transit Company (IRT) adlı iki özəl sisyemə birləşdirilmişdi. Şəhər xətlərin əksəriyyətini tikib və bu şirkətlərə icarəyə vermişdi.[41] Şəhər mülkiyyətində və idarəsində olan ilk xətt Independent Subway System (IND) 1932-ci ildə açılmışdı;[42] bu sistem özəl sistemlər ilə rəqabət aparmaq və bəzi yerüstü dəmiryolu xətlərinin yıxılmasına imkan yaratmaq üçün yaradılmışdı, lakin kiçik başlanğıc kapitalına malik olduğuna görə sadəcə şəhərin əsas hissəsini əhatə edə bildi.[7] Xərclərin ödənilməsi üçün o vaxtkı populyar beş sent gediş haqqını iki dəfə artırmağa məcbur oldular.[43]

1940-cı ildə şəhər iki özəl sistemi satın aldı. Dərhal bəzi yerüstü xətlərin xidmədi dayandırıldı, digərləri isə bundan az sonra bağlandı.[44] İnteqrasiya yavaş idi, lakin IND və BMT arasında bir neçə keçid yaradıldı;[45][46][47] bunlar indi B Diviziyası adı ilə fəaliyyət göstərirlər. IRT tunellərinin, kəskin döngələrinin və stansiyaların kiçik olması və burada B Diviziyasının vaqonlarının sığışmaması səbəbi ilə tək qalaraq A Diviziyasını əmələ gətirdi.[48] Bununla belə, bütün üç köhnə şirkətin stansiyaları arasında bir çox sərnişin keçidləri yaradıldı və bütün şəbəkənin bir vahid kimi qəbul edilməsinə imkan verdi.[49]

1953-cü ildə metro, avtobus və tramvay fəaliyyətlərini öz üstünə götürən Nyu-York şəhərinin sədrliyində New York City Transit Authority (NYCTA) adlı orqan yaradıldı və 1968-ci ildə ştat səviyyəsində Metropolitan Transportation Authority-nin nəzarətinə verildi.[49][50]

Qraffiti 1970-ci illərdə azalmış xidmətin görkəmli simvolu oldu.

BRT, IRT və IND nəqliyyat işçiləri tərəfindən 1934-ci ildə təşkil olunmuş[51] Transport Workers Union of America Local 100 ən böyük və ən nüfuzlu yerli həmkarlar ittifaqı olaraq qalır.[52] Birliyin qurulduğu gündən etibarən MTA ilə müqavilə mübahisələrinə görə üç ittifaq tətili baş vermişdir:[53] 1966-cı ildə 12 gün,[54][55] 1980-cı ildə 11 gün[56] və 2005-ci ildə üç gün.[57][58]

1970-ci və 1980-ci illərdə Nyu-York metropoliteni ən pis günlərini yaşayırdı.[59][60] Sərnişindaşıma 1910-cu illərdəki səviyyə düşmüşdü, metroda qraffiti və cinayət tüğyan edirdi; Ümumiyyətlə, metro həmin müddət ərzində çox istismar edilmişdi və gecikmələr və yol problemləri adət halını almışdı. Bununla yanaşı, NYCTA 1980-ci illərdə altı yeni metro stansiyası açmağı bacarmış,[61][62] metro vaqonlarının hamısını qraffitilərdən təmizləmiş və 1,775 yeni metro vaqonu sifariş vermişdi.[63] 1990-cı illərin əvvəllərində vəziyyət xeyli yaxşılaşmışdı, baxmayaraq ki, bu 20 il ərzində yığılmış istismar problemləri günümüzə qədər həll edilir.[60]

XXI əsrə daxil olarkən bir neçə fəlakətə baxmayaraq irəliləyiş davam etdi. 11 sentyabr terror aktları Aşağı Manhettendə fəaliyyət göstərən xətlərdə, xüsusilə Dünya Ticarət Mərkəzinin tam altından keçən Brodvey-Yeddinci avenyu xəttində xidmət məhdudiyyətlər ilə nəticələndi.[64] Əkiz qüllələrin birbaşa altında olan tunelin bir hissəsinə, həmçinin Kortlandt-Strit stansiyasına ciddi ziyan dəydi. Yenidənqurma işləri Çambers küçəsindən cənubundakı xətdə xidmətin dayanarılımasına səbəb oldu. Yaxınlıqdakı digər on stansiya təmizlənməsi üçün bağlanıldı. 2002-ci ilin martında bu stansiyalardan artıq yeddisi yenidən açılmışdı. Qalanları (Brodvey-Yeddinci avenyu xəttindəki Kortlandt-Strit istisna olmaqla)[65] 15 sentyabr 2002-ci ildə Çambers küçəsinin cəbunundakı xidmətlə birgə yenidən açıldı.[65][66] 2012-ci ildə Sendi qasırğası nəticəsində bir neçə sualtı tunel və Nyu-York limanı yaxınlığında digər obyektləri, habelə Jameyka buxtası üzərindəki dəmiryol xətlərini su basaraq ziyan vurdu. Təxirəsalınmaz ziyanlar altı ay ərzində düzəldildi amma uzunmüddətli davamlılıq və bərpa layihələri davam edir.[67]

Tikinti üsulları

[redaktə | mənbəni redaktə et]
7-ci xəttin genişləndirilməsi layihəsi çərçivəsində döşənmiş relslər.

1904-cü ildə IRT metrosu açılanda[27][28] tipik tunel tikinti üsulu kəsmə-örtmə olmuşdur.[68][69] Küçə dağıdılaraq tunel salınır, daha sonra üstü örtülürdü.[68][69] Küçənin üstü qazıldığı üçün nəqliyyatın hərəkəti kəsilirdi.[70] Müvəqqəti polad və taxta körpülər tikinti üzərindən yerüstü nəqliyyatı təmin edirdi.[71]

Bu tip tikinti işlərinin podratçıları həm təbii, həm də insan səbəbli bir çox maneə ilə üzləşdilər. Onlar qaya parçaları və nasoslanmağı lazım olan qrunt suları ilə əlaqədar problemləri həll etməyə məcbur oldular. On iki millik kanalizasiya, su və qaz şəbəkəsi, elektrik kanalları və buxar boruları yenidən istiqamətləndirilməli idi. İşin yerinə yetirilməsi üçün küçədəki dəmir yolları da qazılmalı idi. Hündürmərtəbəli binaların özülləri metro inşaatının yaxınlığında idi və bəzi hallarda təhlükəsizliyi təmin etmək məqsədi ilə onların özülünün bərkidiləməsi lazım olurdu.[72]

Bu üsul küçə səthinə yaxın yumşaq torpaq və çınqılı qazmaq üçün əla işləyirdi.[68] Bununla belə, daha dərin hissələr üçün tunel qalxanları tələb olunurdu, məsələn, dəmir borulardan istifadə edən Harlem və İst-River tünelləri. Park-Avenyu altında 33-cü stritdən 42-ci stritə, Brodveyin altında 116-ci stritdən 120-ci stritə, Brodvey və Müqəddəs Nikolas küçəsinin altında 145-ci stritdən Daykman-Stritə, 96-cı strit və Brodveydən Şimal Sentral-Park və Lenoks-Avenyuya qədər olan hissəsində qaya və ya beton örtülü tunellər istifadə edilmişdir.[68][69]

Metro sisteminin təxminən 40% -i səthdə və ya yüksək səthlərdə, o cümlədən polad və çuqun estakadalar, beton viaduklar, dambalar, açıq kəsiklər və yerüstü marşrutlardan ibarətdir.[73] Bütün bu tikinti üsulları yol və piyada keçidlərindən tamamilə və bir çox iki metronun kəsişməsi uçuşan qovşaqlar vasitəsilə üfiqi fərqlidir. Müntəzəm xidmətdə olan iki xəttin eyni yüksəklikdə kəsişməsində yeganə istisna 142-ci strit kəsişməsi[74] və Mertl-Avenyu kəsişməsidir, hər ikisində relslər eyni yüksəklikdədir.[75][76]

Orijinal metro xətlərini inşa edən 7,700 işçi əsasən Manhettendə yaşayan immiqrantlar idi.[26][77]

Ən son layihələrdə tunel qazma maşınlarından istifadə edilir, bu da xərcləri artırır. Onlar küçə səviyyəsində pozuntuları minimuma endirirlər və artıq mövcud kommunal xidmətlərə toxunmurlar.[78] Belə layihələrə Flaşinq xəttinin genişləndirilməsi[79][80][81][82] və İkinci avenyu metrosunu nümunə göstərmək olar.[83][84][85][86]

Genişləndirmə

[redaktə | mənbəni redaktə et]
border=none Əsas məqalə: Nyu-York metropoliteninin genişləndirmə təklifləri
İkinci avenyu metrosu İctimai İnformasiya Mərkəzi

1904-cü ildə orijinal Nyu-York metro xəttinin açılışından[27][28] bəri müxtəlif rəsmi və planlaşdırma qurumları metro sisteminə bir çox genişləndirmə təklif etmişdilər. Ən geniş təkliflərdən biri olan "IND İkinci Sistem", mövcud metro xətlərinin və dəmir yollarının saxlanılması ilə yanaşı, yeni metro xətləri qurmaq planının bir hissəsi idi. 1929-cu ildə təklif edilmiş ən möhtəşəm IND İkinci Sistem planı şəhər tabeçiliyində olan IND-nin bir hissəsi olmuşdu və hal-hazırda mövcüd olan metro sisteminin 1⁄3 hissəsini təşkil etmişdi.[87][88] 1939-cu ilə qədər hər üç sistemində daxil olduğu birləşdirmə planı heç bir vaxt həyata keçirilmədi.[89][90] Metro mövcud olduğu illər ərzində bir çox müxtəlif planlar təklif olundu lakin İkinci dünya müharibəsi zamanı metro sisteminin genişləndirilməsi əsasən dayandı.[91]

Onilliklər ərzində təklif olunan marşrutların bir çoxu inşa edilməsə də, mövcud metro gücünün məhdudiyyətləri və əhalinin sıxlığını yüngülləşdirilməsi üçün bu xətlərin bəzilərinin inkişaf etdirilməsi hələ də müzakirə olunur, xüsusilə də İkinci avenyu xətti ən çox diqqət çəkənidir. Yeni xətlər üçün planlar 1910-cu illərin əvvəllərinə aiddir və sistemin mövcud olduğu uzun illər ərzində genişləndirilməsi planları təklif olunmuşdu.[87][92]

1940-cı ildə Altıncı avenyu xətti inşa edildikdən sonra[93] şəhər böyük borc içində qaldı, bundan sonra sistemə sadəcə 33 yeni stansiya əlavə edildi, onlardan da on doqquzu ləğv edilmiş dəmiryollarının bir hissəsi olaraq artıq mövcud idi. New York, Westchester and Boston Railway tərəfindən tərk edilmiş beş stansiya 1941-ci ildə Dayr-Avenyu xətti kimi 1941-ci ildə sistemə daxil edilib.[94] Digər on dörd stansiya LIRR tərəfindən tərk edilmiş Rockaway Beach Branch (indiki Rokavey) xəttində 1955-ci ildə açıldı.[95] İki stansiya (57-ci strit və Qrand-Strit) Kristi-Strit keçidinin bir hissəsi idi və 1968-ci ildə açıldı;[96][97] eyni il bu layihə ilə bağlı olmayan Harlem-14-ci strit terminalı da açıldı.[98] 1968-ci il planının bir hissəsi olaraq altı stansiya açıldı: 1988-ci ildə Arçer-Avenyu xəttində üç,[99] 1989-cu ildə 63-cü strit xəttində üç.[100] Yeni Saut-Ferri stansiyası tikildi və 2009-cu ildə mövcüd Vaytholl-strirt-Saut-Ferri ilə birləşdirildi.[101] 2015-ci ildə Manhettenin Vest-Sayd məhəlləsinə 34-cü strit-Hudson-Yards stansiyası daxil olmaqla bir stansiyalı 7-ci xəttin genişləndirilməsi açıldı[102][103][qeyd 6] və 2017-ci ilin əvvəllərində Yuxarı İst-Sayd məhəlləsində İkinci avenyu metrosunda 3 stansiya açıldı.[104]

Xətlər və marşrutlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
4 marşurtun R142 tipli vaqonunun kənarındakı rəqamsal siqnal
Brodvey-Yeddinci avenyu xəttində 125-ci strit stansiyası
border=none Əsas məqalələr: A Diviziyası (Nyu-York metropoliteni) və B Diviziyası (Nyu-York metropoliteni)
Həmçinin bax: Nyu-York metropoliteni marşrutlarının siyahısı və Nyu-York metropoliteni xətlərinin siyahısı

Bir çox sürətli nəqliyyat sistemləri sabit marşurutlardan istifadə edir, bu qatar "marşurutları" demək olar ki, qatar "xətti" sözü ilə sinonimdir. Lakin Nyu-York şəhərində keçidlərin mövcudluğu və marşrut nümunələrinin quruluşu səbəbi ilə marşrut sistemi tez-tez dəyişir. Metro nomenkulturasına görə xətt, qatarın bir teminaldan digərinə getmək üçün istifadə etdiyi "marşrutun" üzərində hərəkət etdiyi fiziki relslər və ya relslər ardıcıllığıdır. "Marşrutlar" (həmçinin "xidmətlər" adlanır) hərf və rəqəmlərlə fərqləndirilir və "xətlərin" adları var. Onlar həmçinin qatarları da müəyyən edir, məsələn Billi Steyhornun Take the "A" Train mahnısında olduğu kimi.[9]

Metro sistemində üç qısa məkik daxil olmaqla 25 qatar marşrutu mövcuddur. Hər marşrutun öz rəngi var və yeri və ekspress təyinat Manhetten qatar xətlərində xüsusi xidməti təmsil edir. Rənglərdən cökə yaşılı tamamilə Manhettendən kənarda xidmət göstərən Krosstaun xəttinə məxsusdur, məkiklərə isə tünd gümüşü-boz rəngi ayrılmışdır.[110][111] Doğma Nyu-Yorklular və əksər Nyu-York sakini tərəfindən xətlər və marşrutlar rəngə görə (məsələn Göy xətt və ya Yaşıl xətt) adlandırılmır amma şəhərdən kənarda yaşayanlar və turistlər bəzən xətləri müəyyənləşdirmək üçün rənglərdən istifadə edirlər.[9][112][113]

1, 6, 7, C, G, L, M, R və W qatarları tamamilə lokaldır və bütün stansiyalarda dayanırlar. 2, 3, 4, 5, <6>, <7>, A, B, D, E, F, N və Q qatarlarının ekspress və lokal xidmətləri var. J qatarı adətən lokal xidmət göstərir, lakin pik saatlarda pik istiqamətlərdə Z qatarı ilə biləşir; J və Z qatarlarının hər ikisi onların bölüşdüyü marşurutun müxtəlif hissələrində lokal, ekspress və ya skip-stop xidmət göstərirlər. S hərfi üç məkik xidməti üçün istifadə edilir: 42-ci strit məkiyi, Franklin-Avenyu məkiyi və Rokavey-Park məkiyi.[111][114]

Metro sistemi 24 saatlıq iş rejimində fəaliyyət göstərir,[9] baxmayaraq ki, gecənin gec saatlarında müəyyən edilmiş bəzi marşurutlar fəaliyyət göstərmir, qısa marşrutda (bəzən tam uzunluqlu nüsxənin "məkik qatarı" olaraq da istinad edilir) fəaliyyət göstərir və ya digər dayanma şablonundan istifadə edir. Bunlar adətən stansiya platformalarında kiçik, ikinci marşrutlu lövhə ilə göstərilir.[111][115] Gecə sistemin tamamilə dayandırılması olmadığı üçün relslərin və stansiyaların təmiri sistem işlək vəziyyətdə ikən həyata keçirilməlidir. Bu iş bəzən gündüz, gecə saatlarında və həftə sonlarında xidmət dəyişikliklərini tələb edir.[116][117][qeyd 7]

Xətlərin bir hissəsi tikinti məqsədləri üçün müvəqqəti olaraq bağlanıldıqda nəqliyyat idarəsi bu xətlərdə adi halda hərəkət edən marşrutları dəyişmək üçün pulsuz məkik avtobuslarını (MTA Regional Bus Operations avtobus parkından istifadə etməklə) əvəz edə bilir.[118] Nəqliyyat idarəsi planlaşdırılan xidmət dəyişikliklərini öz veb-səhifəsi,[119] stansiyalarda və vaqonların içərisindəki divarlarda yapışdırılmış plakatlarda[120] və Twitter səhifəsində elan edir.[121]

Nomenkultura

[redaktə | mənbəni redaktə et]
border=none Əsas məqalə: Nyu-York metropoliteni nomenklaturası
Əsas magistral xətt Rəngi[122][123] Panton[124] Hexadecimal Marşrut nişanı
Səkkizinci avenyu xətti, IND Parlaq göy PMS 286 #2850ad "A" train "C" train "E" train
Altıncı avenyu xətti, IND Parlaq narıncı PMS 165 #ff6319 "B" train "D" train "F" train "M" train
Krosstaun xətti, IND Çökə yaşılı PMS 376 #6cbe45 "G" train
Kanarsi xətti, BMT Açıq gümüşü-boz 50% black #a7a9ac "L" train
Nasso-Strit xətti, BMT Terrakota-boz PMS 154 #996633 "J" train "M" train "Z" train
Brodvey xətti, BMT Günəbaxan sarısı PMS 116 #fccc0a "N" train "Q" train "R" train "W" train
Brodvey-Səkkizinci avenyu xətti, IRT Pomidor qırmızısı PMS 185 #ee352e "1" train "2" train "3" train
Leksinqton-Avenyu xətti, IRT Alma yaşılı PMS 355 #00933c "4" train "5" train "6" train "6" express train
Flaşinq xətti, IRT Moruğu PMS Purple #b933ad "7" train "7" express train
Məkiklər Tünd gümüşü-boz 70% black #808183 shuttle train
Zəminə bağlı olaraq xətt yüksəklik fərqi xəritəsi. Yeraltı hissələr narıncı və damba və ya açıq kəsik kimi yerüstü hissələr mavidir.

Metro xəritəsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]
border=none Əsas məqalə: Nyu-York metropoliteni xəritəsi

Cari Nyu-York metropoliteninin rəsmi xəritələri Michael Hertz Associates tərəfindən verilmiş 1979-cu il dizaynına əsaslanır. Sistemin mürəkkəbliyi səbəbindən xəritələr coğrafi cəhətdən düzgün deyil (yəni Manhetten kiçik borodur, lakin bir çox marşruta malikdir), lakin onlar naviqasiyaya kömək məqsədi ilə magistral şəhər küçələrini göstərir. Ən yeni nəşr 27 iyun 2010-cu ildə qüvvəyə minib və burada Manhetten daha böyük, Staten-Aylend isə daha kiçik göstərilmişdir.[114][125] Metronun əvvəlki diaqramları (ilk dəfə 1958-ci ildə istehsal olunnmuşdu) estetik baxımdan xoşagələn olsa da, bugünkü diaqramlardan coğrafi olaraq daha qeyri-dəqiq idi. Massimo Vignellinin tərtib etdiyi metro xəritəsinin dizaynı 1972-1979-cu illərdə MTA tərəfindən nəşr olunmuş, modern klassikaya çevrilmişdi, lakin MTA coğrafi elementlərin yerləşdirilməsi səbəbindən xəritəni qüsurlu hesab etdi.[126][127]

30 yanvar 2012-ci ildə xəritənin yalnız gecənin gec saatları üçün olan bir versiyası təqdim edildi.[128] 2011-ci il sentyabrın 16-da MTA öz veb saytında[129] Vignelli tərzi interaktiv metro xəritəsi olan "The Weekender"-i təqdim etdi,[130] adından da göründüyü kimi[131] onlayn xəritə cümə gecəsinin sonundan bazar ertəsi səhərinin erkən saatlarına qədər planlaşdırılan işlər haqqında məlumat verir.[132][133]

Onlayn və çap formasında bir neçə özəl hazırlanmış sxem mövcuddur, məsələn Hagstrom Map.[134] Bundan əlavə, Nyu-York şəhərinin metro xəritəsi bədii təşəbbüslər mövzusu olaraq xidmət etmişdir.

  • Gecənin gec satları metronun xidmət xəritəsi
    Gecənin gec satları metronun xidmət xəritəsi
  • Rəsmi xəritə
    Rəsmi xəritə
  • Corc Saloman tərəfindən tərtib edilmiş köhnə rəsmi xəritə
    Corc Saloman tərəfindən tərtib edilmiş köhnə rəsmi xəritə
  • İncəsənət mövzusu olaraq NYŞ metro xəritəsi
    İncəsənət mövzusu olaraq NYŞ metro xəritəsi

Stansiyalar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
border=none Əsas məqalə: Nyu-York metropoliteni stansiyaları
7 qatarı Vernon-Bulvar-Jekson Aveyu stansiyasına daxil olur (43s)

472 stansiyadan 470 stansiya gündə 24 saat xidmət göstərir.[qeyd 8] Nyu-York metropoliteninin yeraltı stansiyalarına əsasən küçədən pilləkənlərlə daxil olmaq mümkündür. Pilləkənlər az və ya ciddi dizayn fərqləri ilə ümumi yaşıl fona boyanmışdır.[135] Digər stansiyalar yerlərini və ya inşaat tarixini əks etdirən unikal girişlərə malikdirlər. Bir neçə stansiyanın giriş pilləkənləri bitişik binalara yerləşdirilir.[135] Demək olar ki, bütün stansiyaların girişinə qoyulan kürə və ya dördbucaq formalı rəng kodlu küçə işıqları onların giriş statusunu təsdiq edir.[136]

Qrinviç-Villicdə yerləşən Vest Dördüncü strit stansiyasında üzun və geniş mezonin.

Nyu-York metropoliteninin bütün stansiyalarından

  • 275 tamamilə yeraltı stansiya (59%)
  • 153 yerüstü stansiya (32%)
  • 29 dambada (6%)
  • 15 açıq kəsik stansiyasıdır (9%).

Bu isə o deməkdir ki, stansiyaların 61%-i səthin altındadır (59% tamamilə yeraltıdır və 2% stansiyanın isə çox hissəsi səthin altındadır). Stansiyaların 39%-i səthin üstündə və səthdən hündürdədir.[137]

Gözləmə zalları

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Tayms-skver-42-ci strit/Liman İdarəsi Avtovağzalı stansiyasının girişi

Metro sistemindəki bir çox stansiya mezoninə malikdir.[138] Mezoninlər sərnişinlərə kəsişmələrdə müxtəlif yerlərdən girişə və girişdən əvvəl küçəni keçmədən düzgün platformaya getməyə imkan verir. Mezoninlərin içərisində sərnişinlər metro sisteminə girmək üçün gediş haqqını fiziki olaraq ödəyə biləcəkləri gediş haqqı nəzarət sahələri var.[69][138][139] Bir çox köhnə stansiyalarda gediş haqqı nəzarət sahəsi mezonin ilə kəsişmə olmadan platforma səviyyəsindədir.[69][140] Estakadalarda yerləşən stansiyaların bir çoxu marşrut istiqamətləri arasında ümumi stansiya binası olmadan platforma səviyyəsində gediş haqqı nəzarət sahəsinə malikdir.[37]

Stansiyaya daxil olan sərnişinlər hazırda MetroCard-da saxlanılan gediş haqqı tariflərini almaq üçün stansiya kiosklarından (əvvəllər jeton kiskları kimi də tanınırdı)[141] və ya satış aparatlarından istifadə edə bilərlər. Hər stansiyanın adətən ən işlək girişində yerləşdirilmiş ən az bir ədəd kiosk var.[142] Kartı turniketdən keçirdikdən sonra sərnişinlər gediş haqqı nəzarət sahəsinə daxil olur və platformalar doğru hərəkət edirlər.[9] Gediş haqqı nəzarət sahəsinin içərsində oturacaqlara maiik və sarı işarə ilə təyin olunmuş "Qeyri-İş Saatları Gözləmə Sahələri" (ing. Off-Hours Waiting Areas) var.[9][143][144]

Platformalar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Səkkizinci avenyu xəttində 59-cu strirt-Kolumbus-Serkl stansiyası

Tipik metro stansiyası uzunluğu 480 fut (150 m) ilə 600 fut (180 m) arasında olan gözləmə platformlarına malikdir, baxmayaraq ki, bəzi IND plaformlarının uzunluğu 660 fut (200 m) ilə 745 fut (227 m) arasında dəyişir.[43][145] Rokavey xətti kimi keçmiş şəhərətrafı dəmir yolu stansiyalarında platformalar hətta daha uzundur. Çox sayda tranzit xətləri sayəsində bir platforma və ya platformalar dəsti birdən çox marşruta xidmət edir. Sərnişinlər platforma giriş pilləkənlərinin və hər relsin üzərindəki hansı qatarın və nə vaxt gəldiyini göstərən yerüstü nişanlara və gələn qatarın hansı qatar olduğuna baxmalıdırlar.[9]

Bir çox ümumi platforma forması var:

  • Cüt rels xəttinə malik stansiyalar hər iki istiqamətdə qatarlar üçün bir mərkəzi ada tipli platformaya və ya hər istiqamətdə qatar üçün bir ədəd olmaqla 2 yan platformaya malik ola bilər.[69]
  • Ekspress marşruta malik üç və ya dörd relsi xətlərdə lokal dayanacaq yan platformalara malik olmalıdır və stansiyada ortadakı bir və ya iki relsdə qatarlar dayanmır. Bu xətlərdə ekspress stansiyalar adətən iki ada tipli platformaya malik olurlar, biri bir istiqamətdə hərəkət edən lokal və ekspress üçün, biri isə digər istiqamətdə hərəkət edən lokal və ekspress üçün. Hər ada tipli platfoma lokal və eskpress marşrutlar arasında kross-platforma mübadiləsinə imkan yaradır. Dörd relsli ekspress marşruta malik bəzi xətlər hər biri iki səviyyədə olan iki relsə malik olur və hər iki ada tipli və yan plaformadan istifadə edir.[9][69]

Əlçatanlıq

[redaktə | mənbəni redaktə et]
border=none Əsas məqalə: Nyu-York metropoliteni əlçatan stansiyalarının siyahısı
Küçə lifti 66-cı strit-Linkoln-Sentr stansiyasına giriş kimi xidmət edir

Sistemin böyük hissəsi Fiziki Məhdudiyyətli Amerikalılar Aktının (FAA) (ing. Americans with Disabilities Act (ADA)) qüvvəyə mindiyi 1990-cı ilə qədər inşa edildiyi üçün əksər Nyu-York metropoliteni stansiyası fiziki məhdudiyyətli şəxslər üçün əlçatan olaraq tərtib edilməmişdi.[146] O vaxtdan bəri FAA tələblərinə uyğun olaraq yeni tikilən stansiyalarda liftlər quraşdırılır. (Bir çox qrunt səviyyəli stansiya FAA standarlarına cavab vermək üçün kiçik dəyişikliklər tələb edirdi.) Bundan əlavə MTA geniş təmir nəticəsində FAA-ya uyğun olacaq hərəkətin intesnsiv olduğu və (ya) coğrafi əhəmiyyətli "açar stansiyalar" təyin etdi. 2017-ci ilin yanvarına kimi artıq 117 cari əlçatan stansiya mövcuddur; onların bir çoxu AutoGate sisteminə sahibdir.[9][147] Mövcud MTA planlarına əsasən, 2020-ci ilə qədər FAA əlçatan stansiyalarının sayı 144-ə çatacaq.[148]

2016-cı il iyul ayında MTA fiziki məhdud şəxslərin hüquqlarını müdafiə qrupu tərəfindən Bronksda 21,000,000 ABŞ dolları büdcə ilə təmir edilən Midltaun-roud stansiyasında lift quraşdırılmadığı üçün məhkəməyə verildi. 2016-cı ildə metro sisteminin stansiyalarının sadəcə 19%-i fiziki məhdud şəxslər üçün tamamilə əlçatandır,[149] 2017-ci ildə bu rəqəm 24%-ə yüksələcək.[150] 2017-ci ilin aprel ayında sistemin Fiziki Məhdudiyyətli Amerikalılar Aktını tələbini pozaraq şəhər insan hüquqları qanunlarından birini pozduğu üçün MTA-ya qarşı biri ştat məhkəməsində, biri isə federal məhkəmədə olmaqla eynivaxtlı iki məhkəmə iddiası qaldırıldı. Nəticə etibarilə, məhkəmə MTA-nın "məşğulluq, ictimai şərait, mənzil və digər daşınmaz əmlak ilə bağlı əməliyyatlarda ayrı-seçkiliyin aradan qaldırılması və qarşısının alınmasında" müvəffəqiyyətsizliyə uğramadığına qərar verdi.[150]

Vaqon parkı

[redaktə | mənbəni redaktə et]
border=none Əsas məqalə: Nyu-York metropoliteni vaqon parkı
R32 vaqonlarından ibarət A qatarı
R142A vaqonlarından ibarət 4 qatarının daxili
R62 vaqonlarından ibarət 3 qatarının daxili
R160 vaqonlarından ibarət N qatarının sürücü kabinəsi

2016-cı noyabr ayına olan məlumata görə, Nyu-York metropoliteni reyestrında 6418 vaqon vardır.[151][qeyd 9] Tipik Nyu-York metropoliteni qatarında 8-11 vaqon olur, baxmayaraq ki, məkiklərdə iki ədədə qədər az ola bilir və qatarların uzunluğu 150 fut (46 m) ilə 600 fut (180 m) arasında ola bilir.[152]

Sistem biri A Diviziyasının marşrutları, biri isə B Diviziyasının marşrutları üçün olmaqla iki ayrı vaqon parkını istismar edir.[153] Bütün B Diviziyası avadanlıqları təxminən 10 fut (3.0 m) enində və 60 fut 6 düym (18.44 m) və ya 75 fut (22.86 m) uzunluğunda, A Diviziyası avadanlıqları isə təxminən 8 fut 9 düym (2.67 m) enində və 51 fut 4 düym (15.65 m) uzunluğundadır.[154] B Diviziyasının 60 futluq hissəsi BMT Şərq Diviziyasında istifadə olunurdu, hansı ki, orada 75 fut (22.86 m)-dən uzun vaqonların istifadəsi qadağan edilmişdi.[155][156]

Nyu-York şəhəri tərəfindən IND və digər diviziyaların yarandığı 1948-ci ildən başlayaraq R hərfindən sonra gələn rəqəm ilə (məsələn R32) müəyyən edilən vaqonlar almışdı.[153] Bu rəqəm vaqonun satın alındığı müqavilənin nömrəsini göstərir.[157] Yaxın müqavilə nömrələri olan vaqonlar (məs. R1-dən R9-a, R26-dan R29-a və ya R143-dən R160B-yə qədər) fərqli müqavilələr əsasında satın alınsalar da və fərqli istehsalçılar tərəfindən tikilmiş olsalar da, nisbətən eyni ola bilərlər.[158]

1999-cu ildən bəri R142, R142A, R143, R160 və R188 tipli vaqonlar xidmətə verilib.[159][160] Bu vaqonlar LED və LCD marşrut işarələri və məlumat lövhələri, eləcə də qeydə alınmış qatar elanları və Əlaqə Əsaslı Qatar Nəzarəti (ƏƏQN) sistemini asanlaşdırmaq bacarığı kimi müasir yeniliklər sayəsində kollektiv olaraq Yeni Texnologiya Qatarlar (YTQlər) olaraq tanınır.[161][162] Köhnə vaqon parkı avadanlıqlarında canlı konduktor elanları hələ də istifadə edilir.

22 mart 2012-ci ildə MTA Bombardier firmasından R179 tipli 300 ədəd vaqon sifariş etdiyini açıqladı.[163] Müqavilənin ümumi dəyəri 599 milyon ABŞ dollarıdır və davam edən təhvilvermə və istehsalatda ilkin problemlərlə əlaqədar olaraq beş vaqondan ibarət qatarın ilk sınağı 2016-cı ilin sentyabr ayında həyata keçirilib.[164][165]

2017-2020-ci illər MTA Büdcə Planına uyğun olaraq 600 metro vaqonu müştəri məmnuniyyətini artırmaq məqsədi ilə rəqəmsal ekrana malik işarələrlə təchiz olunacaq.

Tariflər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
border=none Əsas məqalə: Nyu-York şəhər nəqliyyat tarifləri

Sərnişinlər metro sisteminə daxil olmaq üçün bir dəfə gediş haqqı ödəyirlər və stansiya turniketlərindən çıxmadıqları müddətcə qatarlar arasında heç bir xərç ödəmədən keçid edə bilərlər; sərnişinlərin getdiyi məsafədən və müddətdən asılı olmayaraq gediş haqqı sabitdir. Beləliklə, sərnişinlər metro sisteminə daxil olarkən öz MetroCard-larından istifadə edirlər, lakin çıxarkən isə istifadə etmirlər.[166]

2016-cı ilin aprel ayına olan məlumata əsasən gediş haqlarının demək olar ki, hamısı MetroCard vasitəsi ilə ödənilmişdi;[167] 22 mart 2015-ci ildə həyata keçirilən son gediş haqqı artmından sonra[168] təkrar istifadə oluna bilən "məhdud istifadəli" MetroCard satın alındıqda baza tarifi $2.75 təşkil edir.[166] Birdəfəlik kartları $3.00-a əldə etmək olar və 7-günlük və 30-günlük limitsiz gediş kartları gediş haqqını əhəmiyyətli dərəcədə aşağı sala bilər.[169] Yaşlılar və fiziki məhdudiyyətli şəxslər üçün güzəştli tariflər mövcuddur.[9][170]

Sistem tərəfindən toplanılan bütün gediş haqları Pul otağında idarə olunur.

MetroCard

[redaktə | mənbəni redaktə et]
border=none Əsas məqalə: MetroCard (Nyu-York)

1993-cü ilin noyabr ayında[171] metro sistemi sərnişinlərə satıcı və satış aparatına ödənilən məbləğə bərabər olan miqdarı saxlayan kartlardan istifadə etməyə imkan verən MetroCard adlı gediş haqqı sistemini təqdim etdi.[172] 1997-ci ildə MetroCard genişlənərək sərnişinlərin metro və avtobuslar arasında iki saat ərzində pulsuz transferlərinə imkan yaratdı; 2001-ci ildə yalnız MetroCard ilə keçidlərin mümkün olduğu bir neçə stansiya əlavə edildi.[173][174] 1998-ci ildə limitsiz gediş MetroCard-ların (7-günlük və 30-günlük periodlarla,[175] daha sonra 1-günlük "Əyləncə girişi" və 14-günlük peridolarla, sonuncu ikisinin istifadəsi dayandırılmışdır)[176] əlavə edilməsi ilə Nyu-York şəhər nəqliyyat sistemi San-Fransiskodakı BART istisna olmaqla ABŞ-da limitsiz avtobus və metro gedişlərini təqdim edən sonuncu böyük nəqliyyat sistemi oldu.[177] 2016-cı ilin aprelində MTA 2022-ci ildə MetroCard-ın əvəz edilməsi üçün təmasız "Yeni Gediş Haqqı Ödəniş Sistemi" ilə bağlı təkliflər istəmişdi.[178]

Modernizasiya

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Gücləndirilmiş Stansiya Təşəbbüsü çərçivəsində metro stansiyasının yenidənqurulması
border=none Əsas məqalə: Nyu-York metropoliteninin texnologiyası

XX əsrin sonlarından etibarən MTA metronun istismarı və təkmilləşdirilməsi üçün bir sıra layihələrə başlamışdır. 1990-cı illərdə Kanarsi xətti relslərdən daha çox qatarın istifadəsinə imkan verən və bununla sərnişin tutumunu artıran hərəkətli blok siqnal sistemindən istifadə edərək, kommunikasiya əsaslı qatar nəzarətindən istifadə etməyə başlamışdır.[179] Kanarsi xətti sınaqları uğurlu olduqdan sonra, MTA 2000-ci və 2010-cu illərdə digər xəttləri daxil etmək üçün avtomatlaşdırma proqramını genişləndirdi.[180][181] FASTRACK adlı başqa bir proqram çərçivəsində MTA 2012-ci ildə həftəiçi gecələri vaxtı müəyyən xətləri bağlamağa başladı, bununla növbə ilə xətlərin hər birini bir həftə gecələr bağlamaqla qatar hərəkətlərinə maneə törətmədən işçilərə xətləri təmizləməyə imkan yaratdı.[182]

Təhlükəsizlik və mühafizə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Cinayət, qatar qəzaları, intihar və terror təhdidləri bütün metro sisteminə təsir edir.

Siqnalizasiya

[redaktə | mənbəni redaktə et]
border=none Əsas məqalə: Nyu-York metropoliteninin siqnalizasiyası

Yol kənarı blok siqnazlisasiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

CBTC

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qatar qəzaları

[redaktə | mənbəni redaktə et]
border=none Əsas məqalə: Nyu-York metropoliteni qəzaları

Sərnişin təhlükəsizliyi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Relslərin təhlükəsizliyi və intiharlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Cinayətkarlıq

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Fotoqrafiya

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Terrorizmin qarşısının alınması

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Həmçinin bax: Nyu-York Şəhər Nəqliyyat Polisi

Problemlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

2009-2010-cu il büdcə kəsirləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qabiliyyət məhdudiyyətləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yüngülləşmə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Metroda daşqınlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Tam və qismən metro bağlanması

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Zibil və gəmiricilər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Ətraflı bax: Nyu-Yorkda siçovullar

Səs-küy

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İctimaiyyətlə əlaqələr

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Miss Subways

[redaktə | mənbəni redaktə et]
border=none Əsas məqalə: Miss Subways

Subway Series

[redaktə | mənbəni redaktə et]
border=none Əsas məqalə: Subway Series

Bayram Qatarı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qeydlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Nyu-York şəhər "metropoliteninin" ilk xətti kimi qəbul edilən IRT-nin əsas xətti 1904-cü ildə açılmışdır; baxmayaraq ki, New York City Transit Authority tərəfindən nəşr edilən Facts and Figures 1979–80-ə əsasən Doqquzuncu avenyu xətti 3 iyul 1868-ci ildə ilk yerüstü sınaq fəaliyyətini həyata keçirmişdir. Həmçinin bax nycsubway.org Arxivləşdirilib 2008-10-07 at the Wayback Machine; və Vest-End xətti 1863-cü ildə açılmışdır. 1864-cü ildə açılan genişləndirmənin bir hissəsi olan sonuncu xəttin sağ hissəsini kiçik bir qismi hal-hazırda Koni-Aylend yaxınlığında istifadə olunur. thethirdrail.net Arxivləşdirilib may 23, 2006, at the Wayback Machine
  2. ↑ 1 2 İkinci avenyu xəttində 13 və Flaşinq xəttində 1 stansiya planlaşdırılıb.
    • İkinci avenyu xəttində 3 aktiv stansiya var.[2] 13 ədəd də planlaşdırılıb.[3]
    • Onuncu avenyu stansiyası maliyyələşməsi təmin edildikdən sonra inşa ediləcək.[4]
  3. ↑ 1 2
  4. ↑ Brodvey-Yeddinci avenyu xəttində mövcüd olan Kortlandt-Strit stansiyası tamamilə yenidən qurulub.
  5. ↑ İctimailəşdikdən sonra ən yüksək gündəlik sərnişin daşıma. XX əsrin ilk yarısında sərnişin daşıması əhəmiyyətli dərəcədə artıq idi.
  6. ↑ Gələcək doldurma stansiyası kimi nəzərdə tutulan bir stansiya (10-cu avenyu) var. Bax Outcry emerges for 41st St. stop on new 7-line
  7. ↑ Həmçinin bax FASTRACK
  8. ↑ 42-ci strit məkiyinin Tayms-skver and Qrand-Sentral stansiyaları gecənin gec saatları bağlı olur.
  9. ↑ Bax:
    • Korman, Joe. "IRT Car Assignments". JoeKorNer. November 6, 2016.
    • Korman, Joe. "BMT-IND Car Assignments". JoeKorNer. January 1, 2017.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 5 "Introduction to Subway Ridership". Metropolitan Transportation Authority (MTA). 2014-09-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 aprel, 2015.
  2. ↑ "Manhattan East Side Transit Alternatives (MESA)/Second Avenue Subway Summary Report" (PDF). MTA. 2016-11-07 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2017-06-27.
  3. ↑ "MTA releases Second Avenue subway images". 2021-11-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-06-27.
  4. ↑ "Outcry emerges for 41st St. stop on new 7-line".
  5. ↑ 1 2 "Station Developers' Information". Metropolitan Transportation Authority. İstifadə tarixi: 13 iyun, 2017.
  6. ↑ "Metropolitan Transportation Authority Description and Board Structure Covering Fiscal Year 2009" (PDF). mta.info. Metropolitan Transportation Authority. 2009. 2015-12-07 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 13 mart, 2016.
  7. ↑ 1 2 Hood, Clifton. 722 Miles. Baltimore, Maryland: Johns Hopkins University Press, 2004.
  8. ↑ "What is the largest metro system in the world?". CityMetric. 2015-09-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 mart, 2016.
  9. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 "How to Ride the Subway". 2020-02-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 noyabr, 2013.
  10. ↑ "Should New York's Subway Map Embrace NJ's PATH Trains?". Curbed NY. 2021-04-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 mart, 2016.
  11. ↑ "AirTrain – Ground Transportation – John F. Kennedy International Airport – Port Authority of New York & New Jersey". www.panynj.gov. 2019-11-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 mart, 2016.
  12. ↑ "MTA/New York City Transit – Where MetroCard Is Accepted". web.mta.info. 2021-04-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 mart, 2016.
  13. ↑ 1 2 3 Sitat səhvi: Yanlış <ref> teqi; NYCSubway.org adlı istinad üçün mətn göstərilməyib
  14. ↑ "Comprehensive Annual Financial Report for the Years Ended December 31, 2011 and 2010" (PDF). Metropolitan Transportation Authority (MTA). May 2, 2012. səh. 148. July 22, 2013 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: July 14, 2014.
  15. ↑ "Subways". Metropolitan Transportation Authority (MTA). April 2, 2013. June 22, 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 aprel, 2015.
  16. ↑ Emma G. Fitzsimmons. "M.T.A. Expected to Raise Fares and Tolls". The New York Times. November 16, 2014. April 15, 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 noyabr, 2014.
  17. ↑ Goldstein, Jack. 101 Amazing Facts About New York (ingilis). Andrews UK Limited. 8 oktyabr, 2013. ISBN 9781783333059.
  18. ↑ 1 2 Brennan, Joseph. "They found the tube in excellent condition". Beach Pneumatic. 2005. 6 oktyabr, 2007 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 yanvar, 2008.
  19. ↑ "Inventor of the Week: Archive". 6 mart, 2014. 6 mart, 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 mart, 2016.
  20. ↑ "The Pneumatic Tunnel Under Broadway (1870)". nycsubway.org. 5 may, 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 iyul, 2008. (extract from Scientific American March 5, 1870)
  21. ↑ nycsubway.org—Beach Pneumatic Transit Arxivləşdirilib 2021-04-24 at the Wayback Machine
  22. ↑ Blankinger, Kari. "NYC's first subway was luxurious, pneumatic and built illegally". New York Daily News. 1 mart, 2016. 2021-11-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 mart, 2016.
  23. ↑ Martin, Douglas. "Subway Planners' Lofty Ambitions Are Buried as Dead-End Curiosities". nytimes.com. The New York Times. 17 noyabr, 1996. 2017-08-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 iyun, 2015.
  24. ↑ Santora, Marc. "When the New York City Subway Ran Without Rails". The New York Times. 14 avqust, 2013. 2022-06-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-07-03.
  25. ↑ Christiano, G. J. "The Blizzard of 1888; the Impact of this Devastating Storm on New York Transit". nycsubway.org. 2022-05-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 fevral, 2016.
  26. ↑ 1 2 "American Experience. Technology . New York Underground. About the Program | PBS". www.pbs.org. 2016-08-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 mart, 2016.
  27. ↑ 1 2 3 "New York City subway opens – Oct 27, 1904". history.com. 27 oktyabr, 1904. March 7, 2010 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 oktyabr, 2015.
  28. ↑ 1 2 3 James Blaine Walker, Fifty Years of Rapid Transit, 1864–1917 Arxivləşdirilib 2019-06-10 at the Wayback Machine, published 1918, pp. 162–191
  29. ↑ "The 9th Avenue Elevated-Polo Grounds Shuttle". nycsubway.org. 2012. 2013-09-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 3 iyul, 2014.
  30. ↑ "Specter of the 5¢ fare haunts the current fare hike debate". Second Ave. Sagas. 2021-11-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 fevral, 2016.
  31. ↑ "Our Subway Open, 150,000 Try It – Mayor McClellan Runs the First Official Train". the New York Times. 28 oktyabr, 1904. 2017-07-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 fevral, 2016.
  32. ↑ "Done at Last". Brooklyn Daily Eagle. Brooklyn, NY. 13 may, 1885. səh. 1.
  33. ↑ "Halsey Street Station Opened". Brooklyn Daily Eagle. Brooklyn, NY. 19 avqust, 1885. səh. 4.
  34. ↑ "A New Station Opened". Brooklyn Daily Eagle. Brooklyn, NY. 18 iyul, 1885. səh. 4.
  35. ↑ "East New York". Brooklyn Daily Eagle. Brooklyn, NY. 13 iyun, 1885. səh. 6.
  36. ↑ "Still Extending Its Lines". Brooklyn Daily Eagle. Brooklyn, NY. 5 sentyabr, 1885. səh. 6.
  37. ↑ 1 2 "www.nycsubway.org: BMT Nassau Street-Jamaica Line". www.nycsubway.org. 2022-09-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 fevral, 2016.
  38. ↑ "Opening of a New Railroad". Brooklyn Daily Eagle. Brooklyn, NY. 5 oktyabr, 1863. səh. 2.
  39. ↑ "Railroads". Brooklyn Daily Eagle. Brooklyn, NY. 9 oktyabr, 1863. səh. 1.
  40. ↑ "The Third Rail – Gunther and his Railroad – page 1". www.thethirdrail.net. 29 fevral, 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 fevral, 2016.
  41. ↑ "www.nycsubway.org: New Subways for New York: The Dual System of Rapid Transit (1913)". www.nycsubway.org. 2012-08-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 fevral, 2016.
  42. ↑ "Gay Midnight Crowd Rides First Trains in New Subway". New York Times. 10 sentyabr, 1932. səh. 1. 2012-09-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-07-04.
  43. ↑ 1 2 Feinman, Mark S. "History of the Independent Subway". nycsubway.org. 2000. 2017-12-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 fevral, 2016.
  44. ↑ Cudahy, Brian J. Under the Sidewalks of New York: The Story of the Greatest Subway System in the World. Fordham University Press. 1995. səh. 118. ISBN 9780823216185. 2016-09-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-07-04.
  45. ↑ "Straphangers Sit As Tunnel Opens". New York Times. December 2, 1955. səh. 29. November 2, 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 fevral, 2010.
  46. ↑ Perlmutter, Emanuel. "Subway Changes to Speed Service: Major Alterations in Maps, Routes and Signs Will Take Effect Nov. 26". nytimes.com. The New York Times. 16 noyabr, 1967. İstifadə tarixi: 7 iyul, 2015.
  47. ↑ Joseph B. Raskin. The Routes Not Taken: A Trip Through New York City's Unbuilt Subway System. Fordham University Press. 1 noyabr, 2013. ISBN 978-0-8232-5369-2. 2017-01-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 avqust, 2015.
  48. ↑ "A Division". 6 avqust, 2011. 6 avqust, 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 fevral, 2016.
  49. ↑ 1 2 Sparberg, Andrew J. From a Nickel to a Token: The Journey from Board of Transportation to MTA. Fordham University Press. 1 oktyabr, 2014. ISBN 978-0-8232-6190-1.
  50. ↑ "mta.info | Facts and Figures". web.mta.info. 2010-01-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 mart, 2016.
  51. ↑ "Transport Workers Union Our History". www.twu.org. 9 fevral, 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 fevral, 2016.
  52. ↑ B. Freeman, Joshua. In Transit:The Transport Workers Union In New York City, 1933–1966 (ingilis). Temple University Press. ISBN 9781592138159. 2021-04-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-07-04.
  53. ↑ "A Short History of Recent American Transit Strikes". The Transport Politic (ingilis). 2022-01-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 fevral, 2016.
  54. ↑ "A look back at the historic 1966 transit strike: Photos and more". am New York. 2021-11-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 fevral, 2016.
  55. ↑ "N. Y. Transit Strike on (January 1, 1966)". January 5, 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 fevral, 2016.
  56. ↑ "35 Years Ago This Week, the MTA Strikes for 11 Days in NYC Bringing Transit to a Halt". Untapped Cities. 2016-02-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 fevral, 2016.
  57. ↑ Steinhauer, Jennifer. "Citywide Strike Halts New York Subways and Buses". The New York Times. 21 dekabr, 2005. ISSN 0362-4331. 2022-07-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 fevral, 2016.
  58. ↑ "NYC Transit Workers On Strike". www.cbsnews.com. 2021-11-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 fevral, 2016.
  59. ↑ nycsubway.org — The New York Transit Authority in the 1970s Arxivləşdirilib 2022-07-06 at the Wayback Machine
  60. ↑ 1 2 nycsubway.org — The New York Transit Authority in the 1980s Arxivləşdirilib 2022-07-06 at the Wayback Machine
  61. ↑ Lorch, Donatella. "The 'Subway to Nowhere' Now Goes Somewhere". The New York Times. 29 oktyabr, 1989. 2011-03-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 oktyabr, 2011.
  62. ↑ Johnson, Kirk. "Big Changes For Subways Are to Begin". The New York Times. 9 dekabr, 1988. 2021-03-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 iyul, 2009.
  63. ↑ Lentz, Phillip. "Graffiti Cleanup A Shiny Symbol Of Subway System`s Turnaround". Chicago Tribune. 18 may, 1989. 2016-03-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 mart, 2016.
  64. ↑ U.S. Department of Transportation, Research and Special Programs Administration, Volpe National Transportation Systems Center. "Effects of Catastrophic Events on Transportation System Management and Operations: New York City – SEPTEMBER 11". Aprel 2002. 2013-03-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 noyabr, 2013.
  65. ↑ 1 2 Kennedy, Randy. "Tunnel Vision; With Station's Reopening, Even Commuters Smile" Arxivləşdirilib 2020-11-01 at the Wayback Machine, The New York Times, 17 sentyabr, 2002. İstifadə tarixi: 6 oktyabr, 2007.
  66. ↑ "September 11: Three Years Later". Brian Abbott. 11 sentyabr, 2004. 2016-03-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 mart, 2016.
  67. ↑ "mta.info: Superstorm Sandy Timeline". 2018-11-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-07-07.
  68. ↑ 1 2 3 4 "www.nycsubway.org: The New York Subway: Chapter 02, Types and Methods of Construction". www.nycsubway.org. 2022-02-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 noyabr, 2015.
  69. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 Interborough Rapid Transit Company. IRT Interborough Rapid Transit / the New York City Subway: Its Design and Construction. Lulu.com. İyun 2007. ISBN 978-1-4303-2550-5. İstifadə tarixi: 27 fevral, 2016.
  70. ↑ "Why It Was Faster To Build Subways in 1900". Atlas Obscura. 22 oktyabr, 2015. 2022-05-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 aprel, 2016.
  71. ↑ "www.nycsubway.org: Design and Construction of the IRT: Civil Engineering (Scott)". www.nycsubway.org. 2022-08-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 aprel, 2016.
  72. ↑ "Subway Construction: Then and Now". The New York Public Library. 2022-06-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 aprel, 2016.
  73. ↑ "www.nycsubway.org: Subway FAQ: Facts and Figures". www.nycsubway.org. 2013-06-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 fevral, 2016.
  74. ↑ "www.nycsubway.org: IRT White Plains Road Line". www.nycsubway.org. 2021-05-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 fevral, 2016.
  75. ↑ Cox, Jeremiah. "Myrtle Av-Broadway (J,M,Z) – The SubwayNut". www.subwaynut.com. 2018-03-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 fevral, 2016.
  76. ↑ Dougherty, Peter. Tracks of the New York City Subway 2006 (ingilis) (3rd). Dougherty. 2006 [2002]. OCLC 49777633 – Google Books vasitəsilə.
  77. ↑ DuTemple, Lesley A. The New York Subways. Twenty-First Century Books. 1 oktyabr, 2002. ISBN 9780822503781. 2016-02-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 yanvar, 2016.
  78. ↑ MacKechnie, Christopher. "The Two Methods of Subway Construction". about.com. 2016-12-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 may, 2014. In exchange for these advantages are two major disadvantages. One is financial: "deep bore" construction costs significantly more than 'cut and cover'
  79. ↑ "No. 7 Subway Line Extension". Richard Dattner & Partners Architects. 15 mart, 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 fevral, 2010.
  80. ↑ "West Side Development Project Gets The Green Light". NY1. 21 dekabr, 2009. 7 aprel, 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 fevral, 2010.
  81. ↑ Cuza, Bobby. "Crews Lower Giant Drill Into 7 Line Tunnel". NY1. 19 fevral, 2009. 5 may, 2009 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 fevral, 2010.
  82. ↑ "New York State Society of Professional Engineers Recognizes No. 7 Line Project". Tunnel Business Magazine. 3 iyul, 2013. 2021-04-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 avqust, 2013.
  83. ↑ " "Blasting on Second Avenue". thelaunchbox.blogspot.com. 22 mart, 2010.
  84. ↑ Siff, Andrew. "2nd Ave. Subway Tunnel Dig Begins". WNBC. 14 may, 2010. 2023-08-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 may, 2010.
  85. ↑ "MTA | news | Tunneling Begins Under Second Avenue". www.mta.info. 2011-06-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 fevral, 2016.
  86. ↑ Various. "Second Avenue Subway has a breakthrough moment; several billion more are all the M.T.A. wants". Capital New York. 23 sentyabr, 2011. 2014-03-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 mart, 2014.
  87. ↑ 1 2 Duffus, R.L. "Our Great Subway Network Spreads Wider – New Plans of Board of Transportation Involve the Building of More Than One Hundred Miles of Additional Rapid Transit Routes for New York". The New York Times. 22 sentyabr, 1929. 2015-09-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 avqust, 2015.
  88. ↑ "100 Miles of Subway in New City Project; 52 of them in Queens" (PDF). New York Times. 16 sentyabr, 1929. 2022-06-27 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 25 mart, 2016.
  89. ↑ "The futureNYCSubway: The IND Second System". vanshnookenraggen (ingilis). 2016-03-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 mart, 2016.
  90. ↑ nycsubway.org—History of the Independent Subway Arxivləşdirilib 2017-12-25 at the Wayback Machine
  91. ↑ O'Grade, Jim. "Lost Subways: Abandoned Stations and Unbuilt Lines". wnyc.org. 3 yanvar, 2012. August 9, 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 fevral, 2016.
  92. ↑ Joseph B. Raskin. The Routes Not Taken: A Trip Through New York City's Unbuilt Subway System. Fordham University Press. 1 noyabr, 2013. ISBN 978-0-8232-5369-2. 2017-01-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 avqust, 2015.
  93. ↑ "New Subway Line on 6th Ave. Opens at Midnight Fete". The New York Times. 15 dekabr, 1940. səh. 1. 2013-10-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 oktyabr, 2011.
  94. ↑ "Rail Line is Added to Subway System". The New York Times. 16 may, 1941. səh. 25. 2014-05-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 oktyabr, 2011.
  95. ↑ Freeman, Ira Henry. "Rockaway Trains to Operate Today". nytimes.com. The New York Times. 28 iyun, 1956. 2018-02-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 iyun, 2015.
  96. ↑ "Rapid Transit Service Coming Brochure". www.thejoekorner.com. New York City Transit Authority. 1 iyul, 1968. 2015-12-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 yanvar, 2016.
  97. ↑ "KK a new service". www.thejoekorner.com. New York City Transit Authority. 1 iyul, 1968. 2015-12-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 yanvar, 2016.
  98. ↑ "IRT Passengers Get New 148th St. Station". The New York Times. 14 may, 1968. səh. 95. 2014-03-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 oktyabr, 2011.
  99. ↑ Johnson, Kirk. "Big Changes For Subways Are to Begin". The New York Times. 9 dekabr, 1988. 2021-03-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 iyul, 2009.
  100. ↑ Lorch, Donatella. "The 'Subway to Nowhere' Now Goes Somewhere". The New York Times. 29 oktyabr, 1989. 2011-03-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 oktyabr, 2011.
  101. ↑ Donohue, Pete. "MTA opens new $530M South Ferry station". New York Daily News. 17 mart, 2009. 2016-08-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 iyul, 2016.
  102. ↑ Fitzsimmons, Emma G. "Subway Station for 7 Line Opens on Far West Side". The New York Times. 10 sentyabr, 2015. 2015-09-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 sentyabr, 2015.
  103. ↑ "Capital Programs 7 Line Extension". mta.info. 13 sentyabr, 2015. 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 mart, 2016.
  104. ↑ Ingram, David. "New York tale: a century-old subway dream becomes reality". Yahoo. 31 dekabr, 2016. 2022-06-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 yanvar, 2017.
  105. ↑ "Annual Information Statement 2001 Appendix A The Related Entities" (PDF). Metropolitan Transportation Authority (MTA). 2001. İstifadə tarixi: 26 aprel, 2015.
  106. ↑ Tunneling to the Future: The Story of the Great Subway Expansion That Saved New York (2001).
  107. ↑ "Introduction to Subway Ridership". Metropolitan Transportation Authority (MTA). İstifadə tarixi: 18 aprel, 2016.
  108. ↑ "Facts and Figures: Annual Subway Ridership 2011–2016". Metropolitan Transportation Authority. 31 may, 2017. İstifadə tarixi: 1 iyun, 2017.
  109. ↑ Goldman, Ari. "RIDERSHIP OF SUBWAYS SINCE 1917". The New York Times. 23 oktyabr, 1982. İstifadə tarixi: 5 iyun, 2017.
  110. ↑ Subway Colors and Names — YouTube platformasında MTA YouTube Web Page. 15 iyul, 2010. İstifadə tarixi: 17 iyul, 2010.
  111. ↑ 1 2 3 "Subway Service Guide September 2015" (PDF). mta.info. Metropolitan Transportation Authority. Sentyabr 2015. 2017-07-02 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 29 fevral, 2016.
  112. ↑ Cox, Bobby. "New York City Subway". Deaf Echo. 2 noyabr, 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 fevral, 2016.
  113. ↑ "Rules of The Subway". Fodors. 2017-07-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 21 sentyabr, 2013.
  114. ↑ 1 2 "Subway Map" (PDF). Metropolitan Transportation Authority. 25 iyun, 2017. İstifadə tarixi: 1 iyul, 2017.
  115. ↑ "Late Night Subway Service September 2015" (PDF). mta.info. Metropolitan Transportation Authority. Sentyabr 2015. 2022-04-22 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 29 fevral, 2016.
  116. ↑ Haberman, Clyde. "Train Skip Your Stop? It's No Mistake, It's Just the Weekend". The New York Times. 4 aprel, 2008. 2022-07-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 mart, 2016.
  117. ↑ Tangel, Andrew. "New York's Subway System Can't Keep Pace With Growing Number of Riders". Wall Street Journal. ISSN 0099-9660. 2022-08-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 mart, 2016.
  118. ↑ Finnegan, Jack, Belden Merims and Jennifer Cecil. Newcomer's Handbook for Moving to and Living in New York City: Including Manhattan, Brooklyn, the Bronx, Queens, Staten Island, and Northern New Jersey. First Books Inc., Portland, Oregon. 2007. ISBN 978-0-912301-72-3. Page 336.
  119. ↑ "NYCT – Service Advisory". travel.mtanyct.info. 2017-07-21 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 fevral, 2016.
  120. ↑ "MTA/New York City Transit – Subway Service Information". 20 dekabr, 2010. 20 dekabr, 2010 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 fevral, 2016.
  121. ↑ "NYCT Subway (@NYCTSubway) – Twitter". 2022-10-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-07-17.
  122. ↑ Official paint monikers since the colors were fixed in 1979: Grynbaum, Michael. "Take the Tomato 2 Stops to the Sunflower". New York Times, City Room Blog. May 10, 2010. İstifadə tarixi: May 11, 2010.
  123. ↑ Official MTA video mentions "lime green" for the G line. "Subway Colors and Names". MTA Info. July 15, 2010. İstifadə tarixi: August 5, 2010.
  124. ↑ MTA Developer Resources Download, CSV file
  125. ↑ New Subway Map is Here Arxivləşdirilib 2012-09-26 at the Wayback Machine MTA.info website. İstifadə tarixi: 18 iyun, 2010.
  126. ↑ "The (Mostly) True Story of Helvetica and the New York City Subway". AIGA. aiga.org. 18 noyabr, 2008. 2011-04-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 fevral, 2009.
  127. ↑ Hogarty, Dave. "Michael Hertz, Designer of the NYC Subway Map". Gothamist. 3 avqust, 2007. 2009-08-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 iyul, 2009.
  128. ↑ "Late Night Subway Service" (PDF). Metropolitan Transportation Authority. 25 iyun, 2017. İstifadə tarixi: 1 iyul, 2017.
  129. ↑ "The Weekender". MTA.info. 2014-04-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 oktyabr, 2013.
  130. ↑ "Introducing The Weekender". MTA.info (YouTube). 30 sentyabr, 2011. 2022-06-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 oktyabr, 2011.
  131. ↑ Grynbaum, Michael M. "Aid for Baffled Weekend Subway Riders". The New York Times. 15 sentyabr, 2011. 2022-06-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 sentyabr, 2011.
  132. ↑ "Introducing 'The Weekender'". MTA.info. 16 sentyabr, 2011. 2012-10-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 sentyabr, 2011.
  133. ↑ "MTA Launches Interactive Online Map Ahead Of Difficult Weekend For Subways". NY1. 16 sentyabr, 2011. Archived from the original on 2014-06-28. İstifadə tarixi: 18 sentyabr, 2011.
  134. ↑ Subway Map Gets A Makeover NY1 local news channel. İstifadə tarixi : 28 may, 2010.
  135. ↑ 1 2 "Subway Entrance Stylings". Forgotten New York. 14 fevral, 2005. 2022-07-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 dekabr, 2015.
  136. ↑ Kennedy, Randy. "Tunnel Vision; The Light at the Top of the Subway Stairs". The New York Times. 13 avqust, 2002. 2023-08-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 iyul, 2008.
  137. ↑ "www.nycsubway.org: Subway FAQ: Facts and Figures". 2013-06-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-07-10.
  138. ↑ 1 2 "Reopening Closed Subway Entrances" (PDF). pcac.org. New York City Transit Riders Council. Noyabr 2001. 2015-12-22 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 dekabr, 2015.
  139. ↑ "MTA New York City Transit Jay Street / Lawrence Street Stations Contract A-35913 / A-35914 / A-35927 / A-35978" (PDF). Metropolitan Transportation Authority. 2022-06-28 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 6 dekabr, 2015.
  140. ↑ "www.nycsubway.org: IRT West Side Line". www.nycsubway.org. 2017-01-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 fevral, 2016.
  141. ↑ "MTA/New York City Transit – Subway Station Booth". web.mta.info. 2021-11-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 mart, 2016.
  142. ↑ Grynbaum, Michael M. "M.T.A. Station Agent Cuts Leave Riders Lost". New York Times. 8 oktyabr, 2009. 2022-06-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 mart, 2016.
  143. ↑ "Riding Safely". Metropolitan Transportation Authority. 2020-06-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 dekabr, 2015.
  144. ↑ "For Off-Hours, Subway Zones for Safer Waitlast=Goldman". The New York Times. 8 mart, 1982. ISSN 0362-4331. 2021-11-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 aprel, 2016. (#first_missing_last)
  145. ↑ "IND STation Lengths". 6 avqust, 2011. 6 avqust, 2011 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 fevral, 2016.
  146. ↑ "Map Reveals Shortage of Wheelchair-Accessible NYC Subway Stations". DNAinfo New York. 2016-03-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 fevral, 2016.
  147. ↑ "mta.info | Accessibility". web.mta.info. 2020-04-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 fevral, 2016.
  148. ↑ "NYC Subway Needs $1.7 Billion In New Elevators, Feds Say". Curbed NY. 2021-11-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 fevral, 2016.
  149. ↑ Ross, Barbara; Gregorian, Dareh. "Disability rights groups sue MTA over inaccessible subway station". NY Daily News. 29 iyun, 2016. 2017-02-02 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 iyul, 2016. (#invalid_param_val)
  150. ↑ 1 2 Rosenberg, Eli. "New York City's Subway System Violates Local and Federal Laws, Disability Groups Say". The New York Times. 25 aprel, 2017. ISSN 0362-4331. 2021-01-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 aprel, 2017.
  151. ↑ "New York City Subway Car Fleet Jan 2012 through January 2016". TheJoeKorner. 2013-10-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 fevral, 2016.
  152. ↑ "BMT-IND Car Assignments – December 6, 2015". www.thejoekorner.com. 2021-03-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 fevral, 2016.
  153. ↑ 1 2 "R-Type Cars 1932 to 1987". www.thejoekorner.com. 2021-08-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 mart, 2016.
  154. ↑ İkinci avenyu metrosu layihəsinin ətraf mühitə təsiri bəyanatı Arxivləşdirilib 2019-04-19 at the Wayback Machine, "Glossary" (PDF). 2021-02-26 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2017-07-20. (45.6 KB)
  155. ↑ "3.3.3 A, C (Fulton Street) Line Services and Structural Issues" (PDF). nyc.gov. New York City Department of City Planning. 2007. 6 iyun, 2010 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 fevral, 2016.
  156. ↑ "Car History". www.erictb.info. 2022-03-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 mart, 2016.
  157. ↑ "R-Type Cars 1932 to 1987". thejoekorner.com. 2021-08-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-07-20.
  158. ↑ Chan, Sewell. "New Subway Cars Promise All Kinds of Information". The New York Times. 30 noyabr, 2005. 2023-03-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 oktyabr, 2007.
  159. ↑ "R160A in service on the N on January 19, 2007". October 27, 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: August 5, 2017.
  160. ↑ "R160B in service on the N on February 23, 2007". October 28, 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: August 5, 2017.
  161. ↑ "New Technology Train Rolled Out This Morning Along the E Line". Metropolitan Transportation Authority. 22 dekabr, 2008. 2021-10-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 dekabr, 2015.
  162. ↑ "The voice behind the closing doors would like to clear something up". nypress.com. Straus News. 18 mart, 2003. 2018-09-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 dekabr, 2015.
  163. ↑ "Governor Cuomo Announces $600 Million MTA Investment in Upstate Manufacturing (MTA Chooses Bombardier for $600 Million Order for 300 Subway Cars, More Than 500 Manufacturing and Supply Chain Jobs Maintained or Created)". Government of New York. 28 mart, 2012. 2014-11-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 mart, 2012.
  164. ↑ "Bombardier in the USA – Media Center". Us.bombardier.com. 2017-03-29 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 may, 2014.
  165. ↑ "MTA Capital Program Oversight Meeting" (PDF). mta.info. Metropolitan Transportation Authority. Yanvar 2016. 29 yanvar, 2016 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 yanvar, 2016.
  166. ↑ 1 2 "MTA/New York City Transit – Fares and MetroCard". web.mta.info. 2015-09-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 fevral, 2016.
  167. ↑ "Transit & Bus Committee Meeting February 2016" (PDF). mta.info. Metropolitan Transportation Authority. Fevral 2016. 2 mart, 2016 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 mart, 2016.
  168. ↑ "MetroCard Calculator to ease fare increase pain – am New York". am New York. 2021-11-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-08-10.
  169. ↑ "MTA/New York City Transit – Fares and MetroCard". mta.info. 2015-09-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-08-10.
  170. ↑ "mta.info – Reduced-Fare". mta.info. 2019-05-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-08-10.
  171. ↑ Salkin, Allen. "Old Metrocard Can Be a Fare-Ly Profitable Item". New York Post. 2021-11-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 mart, 2016.
  172. ↑ Faison, Seth. "3,000 Subway Riders, Cards in Hand, Test New Fare System". The New York Times. 2 iyun, 1993. 2023-08-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 aprel, 2010.
  173. ↑ Donohue, Pete. "With work on Greenpoint Tube set to end, advocates want free G-to-J/M transfer to be permanent". New York Daily News. 26 avqust, 2014. 2022-01-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 fevral, 2016.
  174. ↑ "NYC Transit G Line Review" (PDF). mta.info. Metropolitan Transportation Authority. 10 iyul, 2013. 2019-12-24 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 28 fevral, 2016.
  175. ↑ Newman, Andy. "Guide to NYC Subway". FreshNYC. 2018-01-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-08-18.
  176. ↑ "MTA: Say Goodbye to Fun Cards". WNYC. 2022-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 fevral, 2016.
  177. ↑ Newman, Andy. "Hop On, Hop Off: The Unlimited Metrocard Arrives". The New York Times. 3 iyul, 1998. 2022-08-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 yanvar, 2010.
  178. ↑ Rivoli, Dan; Gregorian, Dareh. "MTA to solicit proposals for 'New Fare Payment System,' taking first step in finding MetroCard replacement". New York Daily News. 12 aprel, 2016. 2016-12-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 noyabr, 2016.
  179. ↑ Chan, Sewell. "Subways Run by Computers Start on L Line This Summer". The New York Times. 14 yanvar, 2005. 2023-08-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 may, 2007.
  180. ↑ "Twenty-Year Capital Needs Assessment" (PDF). mta.info. Metropolitan Transportation Authority. Avqust 2009. 2022-09-04 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 12 sentyabr, 2016.
  181. ↑ "Chapter 2: Project Alternatives" (PDF). mta.info. Metropolitan Transportation Authority. səh. 4. 2018-10-05 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 12 sentyabr, 2015.
  182. ↑ "'FASTRACK' Repairs Mean Service Disruptions On 4, 5 And 6 Subway". CBS New York. 9 yanvar 2012. 2021-11-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 sentyabr 2017.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Vikianbarda Nyu-York metropoliteni ilə əlaqəli mediafayllar var.