Qızılgülün adı
 | Bu məqaləni vikiləşdirmək lazımdır. |
| Qızılgülün adı | |
|---|---|
| Il nome della rosa | |
| Janr | Roman |
| Müəllif | Umberto Eko[1] |
| Orijinal dili | İtalyan dili |
| Yazılma ili | 1980 |
| Nəşr ili | 1980-ci il |
| Tərcümə | 1983-cü il (İngilis dili) |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Qızılgülün adı (it. Il nome della rosa — postmodernist roman. Eco nun orta əsrlər və xristianlıq dünyasından bəhs edən əsəri. [1] [ölü keçid] Bu o romanlardandır ki, ədəbiyyatı sevməyənlər belə, ümumi dünyagörüşün inkişafı naminə onu oxumalıdırlar. Çağdaşımız olan böyük Qərb mütəfəkkirinin qələmindən çıxmış böyük Qərb mədəniyyətinin bəhrəsi olan bu roman ünlü nəzəriyyəçilərin və dünya oxucularının alqışını qazanıb, yazılmasından 30 ildən artıq vaxt keçir, hələ də fəlsəfi ədəbiyyatı sevənlərin diqqət mərkəzindədir.
Yazıçının Boloniya universitetində professor, filosof, tarixçi olması və Orta əsrlər barədə dərin biliyi romanı uğurlu edən səbəblərdəndir.
Məzmun
[redaktə | vikimətni redaktə et]Bu roman ədəbi dəyəri inanılmaz dərəcədə yüksək olan detektiv ünsürlərlə dolu tarixi polisiyə romanıdır. Eco hər bir ipucunu , dəlilləri oxucunun əlinə verərək , sanki, bizim hadisələri araşdırmağımızı istəyir. Xristianlıq tarixinin də dərinliklərinə enir , xristianlığın ayrı-ayrı qollarını detallı bir şəkildə oxucuya danışır. Kitabı oxuyaraq xristianlığın hansı qollarının imperatora yaxın , hansının papaya daha yaxın olduğunu görmək olar. Romanın umumi süjetindən də biz rahiblərin və digər din adamlarınım dinin qayda və qanunlarını necə pozduğunun şahidi oluruq.
"Qızılgülün adı" romanı Econun bir əlyazma tapmasıyla başlayır. Yazıçı əsəri əlyazmadan götürdüyü qeydlər əsasında yazdığını deyir. Bu posmodernizmin "metafiction" effekti ilə bağlıdır. Yəni, yazıçı əsərin qurulmuş olduğunu bildirməkdən ötrü təhkiyədən istifadə edir. Eyni zamanda romanın əmələgəlmə prosesini də bu yolla oxucuya çatdırır. Əsər əlyazmada olduğu kimi yeddi günə, hər gün ibadət saatlarına uyğun saatlara bölünmüşdür. Baş obraz Baskervilli Vilhelm olsa da, hadisələr onun şagirdi Adsonun dilindən nəql edilir. Econnun obrazlarının adları bir sıra məşhur başqa obrazlar və şəxslərlə əlaqəlidir. Baskervilli Vilhelm obrazı üçün A. K. Doylun "Şerlok Holms" obrazından bəhrələnmişdir. Onun Baskervilli olması da Doylun " Baskervillərin iti" romanı ilə bağlıdır. Eyni zamanda Adso obrazı da eyni əsərin obrazı və Şerlok Holmsun köməkçisi doktor "Watson" obrazıyla əlaqəlidir. Adsonun kitabın əvvəlində Vilhelmi təsvir etməsi Watsonun Şerloku təsviri ilə az qala sözbə-söz eynidir. Adsonun Melkli olması bu ərazidə yerləşən ən məşhur ortaçağ kitabxanalarından biri ilə bağlıdır. Romanın digər vacib obrazı olan kor kitabxanaçı Xorxe üçün isə Avstriyalı yazıçı Xorxe Borxezdən ilham alınmışdır. X. Borxezin qısa hekayəsi olan "Babil kitabxanası" əsəri Econun sirli kitabxana fikri üçün ideya vermişdir. Əlyazmalar, güzgülər, labirintlər ideyaları da Borxezin digər hekayərindən götürülmüşdür. "Qızılgülün adı" romanının sonuluğu da , həmçinin, Borxezin bir başqa hekayəsi " Ölüm və kompas" dan ilhamlanmışdır. Aristotelin " Poetika"sının zəhərli səhifələri fikri A. Dümanın "Kraliça Marqot" romanına istinad etmişdir.
Romanın ümumi məzmunu Rahib Vilhelmin İtaliyanın şimalında yerləşən monastıra gəlməsi və baş rahibin istəyiylə burada baş verən cinayəti araşdırması üzərinə qurulmuşdur.
Eco əlyazmada da monastrın yerinin tam dəqiq verilmədiyini söyləyir. Lakin umumi olaraq bura Benedik monastrı adlanır. Yazıçı obrazının necə ağıllı olduğunu göstərmək üçün Vilhelmin üzünü görmədiyi atı necə tapdığını məharətlə təsvir etmişdir. Vilhelm hadisələri tədqiq etmək üçün monastırın həryerinə giriş izni istəyir. Kitabxanadan başqa həryerə izin verilir. Kitabxananın qadağan olması ilk gündən Vilhelmin diqqətini çəkir və cinayətin bura ilə əlaqəli olduğunu başa düşür. Ardı-ardına baş verən cinayətlər zəncirini araşdırdıqca o, monastırda heçdə hərşeyin düzgün olmadığını başa düşür. Bütün izlər onu kitabxanaya aparır. Qətllərin səbəbinin Aristotelin "Poetika" sının itmiş ikinci hissəsi ilə bağlı olduğunu anlayır. Son səhnədə Xorxeylə dialoqları zamanı Vilhelm bu kitabı oxumasa da onun məzmununa bələd olduğunu söyləyir. Bu cümlələr posmodernistlərin " bir kitabın vəzifəsi başqa kitablar haqda danışmaqdır. Çünki XX əsrə kimi deyilə biləcək hərşey deyilib. Orijinallıq artıq mümkün deyil" fikrinə əsaslanır.
Aristotelin "Poetika"sının ikinci hissəsinə dram və komediyadan danışılır, həm də gülüş haqqında fikirlər var. Kitabxanaçı Xorxenin fikrincə gülüş xristianlar üçün qadağan olmalıdır. Və o, İsa Məsihin heçbirvaxt gülmədiyini sübüt etməyə çalışır. "Poetika" nın da tanrı tərəfindən lənətləndiyini söyləyir. Xorxe Aristotelin fizika, riyaziyyat , kainat və dünya barədə bütün əsərlərinin özündən qabaqkı bütün fikirləri yıxdığını deyir. " Bu insanın hər əsəri xristianlığın yüz illər boyunca topladığı bilik sahələrindən hərbirini məhv etdi. Amma Tanrı haqqındakı fikirləri alt-üst etməyə hələlik gücü çatmayıb. Əgər bu kitab şərh edilərsə… Son sərhədlər də dağılmış olar." Bu cümlələrlə kitabın xristian dünyası üçün necə təhlükəli olduğunu bildirir. Romanda dinlər arası münasibətlərə kölgə salacaq fikirlər də var. Vilhelm və Adso kitabxanada gəzərkən birçox dini kitablara rast gəlirlər. Bunların arasında müsəlmanların müqəddəs kitabı "Qurani-Kərim"də olur. Vilhelm onu kafirlərin müqəddəs kitabı , batil kitab adlandırır.
Kitabın adının qoyulma səbəbi və məzmunu ilə əlaqəsi də mübahisəli mövzulardandır. Eco deyirki, onun niyyəti tam neytral başlıq tapmaq istəyi idi. Kitabın adının qoyulma səbəbiylə bağlı bir neçə hekayə mövcuddur. Bunlardan biri kitabın ilk versiyası nəşr olunan zaman Econum 10 ad versiyası olduğu və bunları dostlarına göstərərək birini seçməyini istəmişdir. Başqa bir versiyaya görə Eco kitabın adını "Melkli Adso" qoymaq istəmiş , lakin naşir buna razı olmamışdır. Umumiyyətlə qızılgül adı simvolik fiqurdur və çoxlu zəngin mənalara malikdir. Kitabın son sətrindən "Stat rosa pristina nomina nuda tenemus" cümləsi dilimizə " Adı qalıb əvvəllər qızılgül olanın , irəlidə də sırf adlarımızla qalacağıq." Burdan belə bir məna çıxır ki , bütün gözəl şeylər adlarıyla xatırlanır. Qızılgülün də qoxusu bir müddət sonra getsə də , onun adı və gözəlliyi hər zaman qalır. Romanda da itmiş kitab , itmiş gülü simvolize edir.
Qəbul
[redaktə | vikimətni redaktə et]Əsər Xristian dünyasının diqqətini çəkmiş və çoxlu xristian din xadimlərinin tənqidlərinə tuş gəlmişdir. Onlar Ekonun cümlələrlə çox oynadığını vurğulamışlar. Romanda qısa cümlələr olsa da, insanın nəfəsini yoracaq uzunluqda cümlələr də var.
Və romanda dinlər arası dostluğa xələl gətirəcək fikirlər vardır.
Obrazlar:
1. Adso-Vilhelmin köməkçisi
2. Baskervilli Vilhelm-tədqiqatçı rahib
3. Malaxia-kitabxanaçı
4. Severi-loğman
5. Adelmo
6. Remigio-kelar
7. Xorxe-kor rahib
8. Berenqar
9. Nikola-şüşə ustası
10. Aymaro-kitab üzü köçürən
11. Bensio
12. Venansio
13. Salvator