Robert Lans

Robert Lans
Doğum tarixi	11 fevral 1956(1956-02-11) (69 yaş)
Doğum yeri	Boston, Saffolk dairəsi^[d], Massaçusets, ABŞ
Təhsili	Pensilvaniya Universiteti (1979–1983)[1]
Elmi rəhbəri	Conas Solk
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Robert Lans (ing. Robert Lanza) (11 fevral 1956-cı ildə Bostonda, Massaçusets ştatında anadan olub) Amerikalı həkim və alim, hazırda Astellas Qlobal Regenerativ Səhiyyənin rəhbəri,^[2] və Astellas Regenerativ Tibb İnstitutunun baş elmi işçisidir.^[3] O, Veyk Forest Tibb Universitetinin adyunkt professorudur.^[4]

Erkən həyat və təhsili

Lans Massaçusets ştatının Boston şəhərində anadan olub və oradan cənubda, Massaçusets ştatının Stouqton şəhərində böyüyüb.

Lans zirzəmisində olan toyuqların genetikasını dəyişərək əldə etdiyi nəticələri universitetdə paylaşdığı zaman Harvard Tibb Məktəbinin tədqiqatçılarının diqqətini çəkdi və Conas Solk, B.F. Skinner və Kristian Barnard on il ərzində Lansa mentorluq etdilər. Lans Pensilvaniya Universitetində oxuyub və alim dərəcəsinə çatıb. O, hazırda Massaçusets ştatının Klinton şəhərində yaşayır.

Karyerası

Lans 2007-ci ildə Barbara Valtersə müsahibə verir

Kök hüceyrə tədqiqatı

Lans dünyada ilk dəfə insan embrionlarını klonlayan komandanın üzvlərindən biri olmuşdur,^[5] həmçinin somatik hüceyrə nüvə transferindən (terapevtik klonlaşdırma) istifadə edərək kök hüceyrəni uğurla yaradan ilk şəxsdir.^[6]

Lans preimplantasiya ilə genetik diaqnostikada istifadə edilən üsulların embrion məhv edilmədən embrion kök hüceyrələri yaratmaq üçün istifadə oluna biləcəyini nümayiş etdirdi.

2001-ci ildə o, ilk dəfə olaraq nəsli kəsilməkdə olan növün (qaur) klonunu etdi ^[7] və 2003-cü ildə San Dieqo Zooparkında nəsli kəsilməkdə olan vəhşi öküzü (Bantenq) təxminən 25 il ondan əvvəl ölmüş həmin heyvanın dondurulmuş dəri hüceyrələrindən klonladı.^[8]

Lans insan embrionunun kök hüceyrələrindən funksional oksigen daşıyan qırmızı qan hüceyrələrinin yaradılmasının mümkün olduğunu və qan hüceyrələri potensial olaraq "universal" qan mənbəyi kimi xidmət edə biləcəyini göstərdi.^[9]

Onun komandası insan embrion kök hüceyrələrindən funksional hemangioblastların (təcili yardım hüceyrələri populyasiyası^[10]) necə yaradılacağını kəşf edib. Heyvanlarda bu hüceyrələr damar zədəsini tez bir zamanda bərpa etdi, infarktdan sonra ölüm nisbətini yarıya endirdi və amputasiya tələb edə biləcək işemik əzalara qan axını bərpa etdi.

2012-ci ildə Lans və Harvard Universitetində Kvanq-Soo Kimin başçılıq etdiyi bir qrup, zülalların daha çoxunu yaratmaq üçün hüceyrələri genetik manipulyasiya etmək əvəzinə, onları zülallarla inkubasiya etməklə induksiya edilmiş pluripotent kök (iPS) hüceyrələrin yaradılması metodunu kəşf etdilər.^[11][12]

Korluğun müalicəsi üçün klinik sınaqlar

Lansın komandası kök hüceyrələrdən retinal piqmentli epitel hüceyrələri yarada bildi və sonrakı tədqiqatlar bu hüceyrələrin görmə qabiliyyətini bərpa edə bildiyini göstərdi.^[13] Bu texnologiya ilə korluğun bəzi formaları potensial olaraq müalicə edilə bilər.^[14]

Elmi siyasi fəallığı

2001-ci ildə Lans ABŞ prezidenti Buşa məktub göndərərək onu insan embrion hüceyrələri üzərində tədqiqat üçün yatırılan pulların daxil olmasına mane olmamağa çağırdı. Məktub müxtəlif elm sahələrindən olan 80 Nobel mükafatçısı tərəfindən imzalanaraq faks vasitəsilə Ağ Evə göndərilmişdi.^[15]

Biosentrizm

2007-ci ildə Lansın "Kainatın Yeni Nəzəriyyəsi" adlı məqaləsi dərc edildi.^[16] Esse Lansın biologiyanı digər elmlərdən üstün tutan biosentrik kainat ideyasını irəli sürdü.^[17][18][19] Lansın bu ideyaları ^[20] 2009-cu ildə Bob Berman ilə birgə yazdığı Biosentrizm: Həyat və Şüur Kainatı Anlamanın Açarlarıdır adlı kitabında da öz əksini tapdı.^[21]

Lakin onun biosentrik fərziyyəsi ^[22][23] bir mənalı şəkildə qarşılanmadı və bir çox alimlər bu nəzəriyyəni əsassız və sübutsuz olduğunu qeyd etdilər.^[24][25]

2023-cü ilin yanvar ayında Lans elmi fantastika müəllifi Nensi Kress ilə biosentrizmi araşdıran bir roman nəşr etdi.^[26]

Biblioqrafiya

• Biosentrizm, Həyat və Şüur Kainatın Əsl Təbiətini Anlamanın Açarlarıdır (2009) – Bob Berman ilə
• Biosentrizmdən kənar, Zamanın, Məkanın, Şüurun və Ölüm İllüziyasının Yenidən Düşünülməsi (2016) – Bob Berman ilə
• Böyük Biosentrik Dizayn, Həyat Gerçəkliyi Necə Yaradır (2020) – Matey Pavsiç və Bob Berman ilə

Romanlar

• Observer (ing. The Story Plant, 2023) – Nensi Kress ilə

Mükafatlar və ictimai şərh

Lans çoxsaylı mükafatlara layiq görülüb:

• 2006: 11-ci illik mükafat qəbulunda mükafatlandırıldı (ing. "Mass High Tech All Star" ) ^[27][28]
• 2010: (BioWorld) nəşri Lansı "kök hüceyrə öncüsü" kimi alqışladı və onu növbəti iyirmi il ərzində biotexnologiyanı formalaşdıracaq biri kimi tanıdı ^[29]
• 2010: "Əsas elmi kəşflərin yeni və daha yaxşı müalicə üsullarına çevrilməsi" sahəsində tədqiqatlara görə; Milli Səhiyyə Agentliyinin (NIH) Direktorunun Fürsət Mükafatını qazandı ^[30]
• 2013: Bronks və Vestçesterin İtalyan İrs və Mədəniyyət Komitəsinə "Tibb üzrə İl Leone di San Marko Mükafatı"na namizəd göstərildi ^[31][32]
• 2014: Time jurnalının Taym 100 siyahısına "Dünyanın Ən Nüfuzlu 100 İnsanı" kimi daxil edildi ^[33]
• 2015: Prospect jurnalının "Dünyanın ən yaxşı 50 mütəfəkkiri" siyahısına daxil edilmişdir ^[34]

İstinadlar

1. ORCID Public Data File 2020. 2020. doi:10.23640/07243.13066970.V1
2. Herper, Matthew. "A Biotech Provocateur Takes On Physics". Forbes (ingilis). İstifadə tarixi: 26 March 2021.
3. "Ocata's chief scientific officer to join new parent after acquisition". Boston Globe. İstifadə tarixi: 24 February 2016.
4. "Wake Forest University School of Medicine Adjunct Faculty". Wake Forest University: School of Medicine. İstifadə tarixi: 1 October 2022.
5. Wired.
6. Naik, Gautam. "Scientists Make First Embryo Clones From Adults". The Wall Street Journal. 17 April 2014. İstifadə tarixi: 18 April 2014.
7. "Cloning Noah's Ark: Scientific American". Scientific American. 19 November 2000. İstifadə tarixi: 9 August 2009.
8. "Wild Cows Cloned". NPR. 8 April 2003. İstifadə tarixi: 9 August 2009.
9. Henderson, Mark. "Transfusion breakthrough as human blood grown from stem cells". Times Online. 20 August 2008. 20 November 2008 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
10. Vergano, Dan. "Elusive 'ambulance' cells are created - USATODAY.com". USA Today. 8 May 2007. İstifadə tarixi: 9 August 2009.
11. Time (magazine).
12. Rockoff, Jonathan. "Stem-Cell Trial Without Embryo Destruction". Wall Street Journal. 13 December 2012. İstifadə tarixi: 14 January 2013.
13. Wired.
14. "Two Patients Undergo Stem-Cell Blindness Treatment". Technology Review. 14 July 2011. İstifadə tarixi: 24 May 2020.
15. "Nobel Laureates Back Stem Cell Research". The Washington Post. 22 February 2001. İstifadə tarixi: 31 December 2023.
16. The American Scholar (magazine). Spring 2007 issue
17. Wired.
18. "Cosmic Log: Theory of Every-Living-Thing". Cosmic Log. 12 March 2007 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 August 2009 – MSNBC vasitəsilə.
19. "Robert Lanza - Tag Story Index". USA Today. 16 October 2008. İstifadə tarixi: 9 August 2009.
20. "Öldükdən sonra bizi nələr gözləyir?". Reaksiya (az.). İstifadə tarixi: 2025-02-12.
21. Lanza, Robert. Biocentrism: How Life and Consciousness Are the Keys to Understanding the True Nature of the Universe. BenBella Books. April 14, 2009. ISBN 978-1-933771-69-4.
22. Qlobal.az. "Professordan ölümdən sonrakı həyatla bağlı sensassiya: "İnsan heç vaxt ölmür..."". qlobal.az (ingilis). İstifadə tarixi: 2025-02-12.
23. "Ölümdən sonrakı həyatın varlığı sübut edildi". Axar.Az (az.). 2013-11-20. İstifadə tarixi: 2025-02-12.
24. "The universe in your head". NBC News. Cosmic Log. İstifadə tarixi: 14 December 2016.
25. "Exclusive: Response to Robert Lanza's essay". USA Today. 9 March 2007. İstifadə tarixi: 17 August 2009.
26. "Sci-fi author and scientist team up to write a novel about consciousness and quantum weirdness". GeekWire. January 9, 2023. İstifadə tarixi: April 15, 2023.
27. "Dr. Robert Lanza Receives 2006 'All Star' Award For Biotechnology". BioSpace. 24 October 2006. İstifadə tarixi: 10 January 2023.
28. Songini, Marc. "Thought Leaders: Robert Lanza on stem cells and access to health care". Mass High Tech. 14 August 2009. 15 August 2009 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 January 2023.
29. "Advanced Cell Technology's Chief Scientific Officer Dr. Robert Lanza Honored By BioWorld Magazine As Leader Who Could Shape Biotech Over Next 20 Years Dr. Lanza Recognized as a "Stem Cell Pioneer"". CNBC. 10 May 2010. 17 January 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 January 2023.
30. "Stem cell leaders Lanza, Kim win $1.9M NIH award". Mass High Tech. 22 September 2010. 25 September 2010 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 January 2023.
31. "Advanced Cell Technology's Dr. Robert Lanza to Receive the Il Leone di San Marco Award in Medicine". BioSpace. 24 September 2013. İstifadə tarixi: 10 January 2023.
32. "ACT's Dr. Robert Lanza to Receive the Il Leone di San Marco Award in Medicine". Trove. 24 September 2013. 16 January 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 January 2023.
33. Time (magazine).
34. "World Thinkers 2015: Robert Lanza". Prospect (magazine). 16 February 2015. 4 April 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 January 2023.

Xarici keçidlər

• Vikianbarda Robert Lans ilə əlaqəli mediafayllar var.
• Rəsmi saytı