Saloniki

Saloniki
Θεσσαλονίκη
40°38′25″ şm. e. 22°56′08″ ş. u.^HGYO
Ölkə	Yunanıstan[1]
Tarixi və coğrafiyası
Əsası qoyulub	e.ə. 315
İlk məlumat	IV əsr
Sahəsi	19,307 km²
Mərkəzin hündürlüyü	6 m[2]
Əhalisi
Əhalisi	309.617 nəf. (2021)[3]
Rəsmi dili	yunan dili
Rəqəmsal identifikatorlar
Telefon kodu	+30 231
Poçt indeksi	530–539, 54015–54655, 56404
Nəqliyyat kodu	MM, NA, NB, NE, NH, NI, NK, NM, NN, NO, NP, NT, NY, NX, NZ
Digər
thessaloniki.gr
Xəritəni göstər/gizlə Saloniki
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Saloniki (yun. Θεσσαλονίκη, translit. Tessaloníki qulas as^ⓘ, translit. Saloniki) ya da Səlanik^[4][5][6] (osman. سلانیك, türk. Selanik) — Yunanıstanın ikinci böyük şəhəri. Əhalisi 363.987 nəfərdir.

Tarixi

Şəhərin əsası e.ə. 315-ci ildə Makedoniya hökmdarı Kassandr tərəfindən qoyulmuşdur. O, Term körfəzi sahilində yerləşən 26 kiçik yaşayış məntəqəsini birləşdirərək yeni şəhərə öz həyat yoldaşı, Makedoniyalı İsgəndərin ögey bacısı Fessalonikanın adını vermişdir.

Osmanlı dövrü

Saloniki 1430-cu ildə sultan II Murad tərəfindən fəth edildi. XV əsrdə şəhərə Anadoludan gətirilən çox sayda türk məskunlaşdırıldı. 1492-ci ildə Osmanlılar İspaniyadan qovulan Sefard yəhudilərini qəbul etmək barədə qərar verir və Saloniki yəhudilərin yaşamaq üçün seçdikləri əsas şəhər olur. Saloniki 500 ilə yaxın müddət ərzində Osmanlı şəhəri olaraq qalır və xristian, yəhudi, müsəlman icmaların birlikdə uyğunlaşma içində yaşadığı əhəmiyyətli bir mədəni və iqtisadi mərkəzi halına gəlir.

XVII əsrdə Sabetay Sevi tərəfindən başlayan Sabetayizm hərəkatı Salonikidəki yəhudilər arasında böyük rəğbət qazandı. Sabetay Sevinin ardınca İslamı qəbul edən yəhudilər Salonikidə Osmanlı Dövlətinin yeniləşmə səylərinə böyük xidmət göstərdilər.

Gənc türklər hərəkatı da əsasən Salonikidə təşəkkül tapmışdı. Osmanlı sultanı II Əbdülhəmid taxtdan salındıqdan sonra 1909-cu ildə Salonikiyə sürgünə göndərildi. Lakin 3 il sonra şəhər yunanların əlinə keçdikdə İstanbula geri qaytarılmaq məcburiyyətində qaldı.

XIX əsrin sonları və XX əsrin əvvəllərində Saloniki şəhərinin etnik tərkibi:

il	Cəmi əhali	Yəhudilər	Türklər	Yunanlar	Bolqarlar	Romanlar	Digər qruplar
1890[7]	118.000	55.000	26.000	16.000	10.000	2.500	8.500
1913[8]	157.889	61.439	45.889	39.956	6.263	2.721	1.621

Yunanıstan dövrü

1912-ci ildə Balkan müharibələrindən sonra şəhər Yunanıstanın nəzarətinə keçdi. Osmanlı orduları şəhəri yunanlara döyüşsüz, lakin şəhərdəki türklərin təhlükəsizliyinin təmin edilməsi şərti ilə təhvil verdilər. Osmanlı ordusunun Salonikidə olan qüvvələri də silahlarını yunan birliklərinə təslim etdilər. Ancaq yunan əsgərləri şəhəri ələ keçirdikləri günün gecəsi şəhərdə yaşayan xeyli sayda türkü, aralarında Osmanlı əsgərləri də olmaqla qətl etdilər. Şəhərin simvolu olan Osmanlıların tikdiyi Ağ qüllə simvolik xristianlaşdırma əməliyyatından keçərək ağ rəngdə boyandı. O gündən bəri Ağ qüllə adıyla xatırlanan bu tikilinin ağ boyası zamanla aşınaraq yenidən əvvəlki rəngini qaytardı.

1917-ci ildə baş verən yanğın şəhərin türk bölgəsini demək olar ki, tamamilə məhv etdi. 1924-cü il əhali mübadiləsi nəticəsində şəhərdə qalan bütün türklər Türkiyəyə köç etmək məcburiyyətində qaldılar və Anadoludan gələn yunan immiqrantlar gedən türklərin yerini tutdular. Qısa müddət ərzində şəhərin əhali tərkibi tamamilə dəyişdi. Yunanlar Salonikidə azlıqdaykən qısa bir müddətdə əzici bir əksəriyyət halına gəldilər. Beləcə Salonikinin osmanlı-türk mədəniyyətində oynadığı rol başa çatmış oldu. Atatürk 10-cu il nitqində "Kaş ki, Salonikini də milli sərhədlərimiz içərisinə ala bilsəydik" deyərək şəhərin türklər üçün əhəmiyyətini vurğulamışdır.

Thermaic – Saloniki

Qısa bir müddət ərzində məscidlərin minarələri yıxıldı. Bəzi məscid və sinaqoqlar kilsəyə çevrildi. Köhnə Osmanlı evləri baxımsızlıqdan yox oldu. Şəhərin keçmişiylə əlaqəsi kəsilərək, Avropa şəhəri halına gətirildi.

İkinci dünya müharibəsində bütün Sefarad yəhudi icması (50 000 nəfər) alman işğalçıları tərəfindən toplama düşərgələrinə göndərilib öldürüldü. Beləcə, Osmanlıdan qalma son köklü icma da yox edilmiş oldu.

Saloniki 1997-ci ildə Avropa mədəniyyət paytaxtı seçilmişdir.

Qardaşlaşmış şəhərlər

		İskəndəriyyə (Misir), 1993
		Bolonya (İtaliya), 1984
		Bratislava (Slovakiya), 1986
		Köln (Almaniya), 1988

Nitsa (Fransa), 1992 Təl-Əviv (İsrail), 1994

Şəhərin görünüşü

Mustafa Kamal Atatürkün doğulduğu ev, Aya Dmitria məh., Apostol Pavel pr. 75

Ano Poli bölgəsinin şərqdən görünüşü.

Salonikinin mərkəzi və şərq hissələrinə Bizans qalasından baxış.

Həmçinin bax

• Yunan Avtomobil Sənayesi

İstinadlar

1. ArchINFORM (alm.). 1994.
2. https://it-ch.topographic-map.com/map-4x471h/Salonicco/?zoom=19&center=40.6234%2C22.95392&popup=40.62351%2C22.9539.
3. Αποτελέσματα Μόνιμου Πληθυσμού κατά Δημοτική Κοινότητα (yun.). Ελληνική Στατιστική Αρχή, 2023.
4. https://www.trt.net.tr/azerbaycan/dunya/2018/06/26/s-lanik-s-h-rind-hokum-t-leyhin-aksiyalar-kecirilib-999709 Arxivləşdirilib 2022-03-28 at the Wayback Machine Səlanik şəhərində  hökumət  əleyhinə  aksiyalar keçirilib
5. https://azertag.az/xeber/SALANIK_SAHARINDA_QADIM_MAQBARA_ASKAR_EDILMISDIR-410826 Arxivləşdirilib 2022-03-28 at the Wayback Machine SƏLANİK ŞƏHƏRİNDƏ QƏDİM MƏQBƏRƏ AŞKAR EDİLMİŞDİR
6. https://report.az/energetika/kecmis-herbi-baza-tap-a-verilir/ Arxivləşdirilib 2022-03-28 at the Wayback Machine Yunanıstanın Səlanik vilayətinin şimal-qərbində yerləşən Menemeni ərazindəki keçmiş hərbi baza Trans-Adriatik Boru Kəmərinin (TAP) inşası üçün logistika mərkəzi kimi istifadə olunacaq.
7. Васил Кънчов, "Избрани произведения", Том II, "Македония. Етнография и статистика", Издателство "Наука и изкуство", София, 1970 p. 440 [1] Arxivləşdirilib 2007-09-27 at the Wayback Machine (Bolqarca)
8. Συλλογικο εργο, "Ιστορια του Ελληνικου Εθνους", History of Greek Nation Том ΙΔ, "ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ", Athens, 1973, p. 340. (Yunanca və İngiliscə)