Secon

Secon
kor. 이도
Doğum tarixi	10 aprel 1397
Vəfat tarixi	17 fevral 1450 (52 yaşında)
Vəfat səbəbi	şəkərli diabet
Fəaliyyəti	dilçi, siyasətçi, monarx
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Böyük Kral Secon (Devanq) (10 aprel 1397 – 17 fevral 1450), Coson sülaləsinə hökmranlıq etmiş kraldır. Koreya əlifbası olan Hanqıl, onun əmri ilə 1444-cü ildə hazırlanmış və 1446-cı ildə HunminConqım (Xalqa doğruları öyrədən səs) adlı kitabla birliktə xalqa təqdim edilmişdir.

Taxta gəlişi

Böyük Secon (Sejong The Great) (6 may 1397–18 may 1450) Coson sülaləsinin dördüncü kralıdır.

Koreya əlifbası olan Hanqıl onun əmri ilə 1444-cü ildə hazırlanmış və 1446-cı ildə HunminConqım ( Xalqa doğruları öyrədən səs) adlı kitabla birliktə xalqa təqdim edilmişdir. Bundan əvvəl isə yazı dil çətin olduğuna görə əhalinin çox az hissəsi Çin hərflərini (simvollarını) öyrənə bilirdi. Koreya dilində yazı sistemi yaratmaq istəyən Kral Secon və dil müdrikləri bu fikri möhkəmləndirmək üçün Çin, Uyğur, Monqol dillərini və hərflərini araşdırmışdılar.

Secon "Böyük" adına layiq görülmüş iki idarəçidir biridir. Öldükdən sonra bu ada təltif edilmişdir. Bu ada layiq görülən digər idarəçi də Qoquryo Kralı Qvanqqetodur.

Kral Secon Teconun üçüncü oğludur. Secon 12 yaşında olanda "Böyük şahzadə Çunqyonq" adını almış və Çonqsonqun qızlarından biri olan Şim On (Şim Xanım olaraq da tanınır) ilə evlənmişdir. Şim Xanım daha sonra kraliça Sohon adını almışdır.

Secon balaca şahzadə olanda çox çalışırdı. Buna görə də iki qardaşının olmasına baxmayaraq Kral Teconun sevimlisi idi.

Taxta Kral Seconun çıxmasının səbəbi onun digər iki şahzadədən fərqli və xüsusi olması idi. Ən böyük şahzadə Yanqyonq, Krallıq üçün lazımi bacarıqlara sahib olduğuna inanırdı ancaq Seconun kral olacağını hiss edirdi. İkinci şahzadə Hyoryonq da krallığın başına Seconun keçməsini özünə borc bilirdi. Hər ikisi bir neçə səbəblərə görə Seuldan sürgün edildi. Ən böyük şahzadə səyyah oldu və dağlarda yaşadı. İkinci şahzadə Buddis məbədinə gedib keşiş oldu. Beləcə 1418-ci il avqust ayında kral Secon taxta keçdi.

Əlavələr

Kral Secon öz dövründə təqvimlər, su saatları və ən vacibi Hanqıl yazı sistemi ilə HunminConqım xalqa təqdim etdi. Kral Secon öz dövründə atasının nəsihətlərinə və təlimatlarına uyğun olaraq, General Kim Conq So’nun köməyi ilə hərbi sahədə də güclənmiş və digər ölkələrlə əlaqələrini inkişaf etdirmişdir. Gənc yaşlarında vəfat etdiyi üçün həyata keçirmək istədiklərini sona qədər edə bilməmişdir.

Kral Secon hərbi planlamada olduqca yaxşı idi. Hətta köhnə Koreya raketi olan Hvaçalar ilk dəfə 1407-ci ildə Kral Seconun hərbi proqramı üçün hazırlanmışdı. Kral Secon bir çox hərbi fəaliyyətində qabaqcıl nailiyyətlər əldə etmişdir.

Sejong hakimiyyəti dövründə texnoloji irəliləyişlərə də böyük əhəmiyyət verirdi. Hətta tarixçi Yung Sik Kim Sejonqun özünəməxsus texniki elmi biliyə malik olduğunu qeyd edir.

Sejong Çin paytaxtının eninə uyğun olaraq düzəldilmiş Koreya təqvim sistemini də dəyişməyi hədəfləyib. Sejong Koreyada ilk dəfə olaraq bu sahədə tədqiqatların aparılmasını istədi. Paytaxt Seulun enlikləri əsasında təqvim yaratmaq üçün işlərə başlanılmışdı.

Sejong dövründə ənənəvi Koreya təbabətinə dair iki mühüm traktat da yazılmışdır. Bu rəylər "Hyangyak chipsongbang" və "Uibang yuch'wi"dir. Tarixçi Yunq Sik Kim bildirir ki, bu tibbi araşdırmalar koreyalıların öz işidir.

Sejong ədəbiyyatı da dəstəkləyirdi. O, saraydakı yüksək saray məmurlarını və alimləri ədəbiyyat sahəsində işləməyə təşviq edirdi. Kral Sejong özü ilə bəzi alimləri götürdü və müxtəlif araşdırmalar nəticəsində Hanqıl yazdı.

Sejong Coseonun fermerlərinin kənd təsərrüfatı fəaliyyətlərinə də böyük əhəmiyyət verirdi. Vergilərlə bağlı onlara qarşı tolerant davranışdır.

Sarayda yemək artıqlığı olduqda, Kral Sejong onu yoxsul kəndlilərə və ya ehtiyacı olan fermerlərə paylayırdı.

1429-cu ildə Kral Sejonqun əmri ilə Nongsa-jikseol (A) kitabı tərtib edildi. Koreyada əkinçilik və Koreya fermerləri haqqında kitabdır.

Bir çox dövlət məmurları və aristokratlar Hanqıl dilinin istifadəsinə qarşı çıxdılar, baxmayaraq ki, aşağı təbəqə Hanqılı qəbul edib dəstəklədi. Savadlılıq səviyyəsi sürətlə artdı və insanlar dilin yazılı mənbələrini bir-birləri arasında yaymağa başladılar.

Seconun şəxsi yazıları yüksək qiymətləndirib. Onun ən məşhur yazıları

Secon həmçinin 1920-ci ildə Gyeongbokgungda mədəniyyət-konqres zalı (Jiphyeonjeon) açmışdı. Salonda kral tərəfindən seçilən alimlər iştirak edirdi. Bu salonda aparılan söhbətlər nəticəsində Hanqıl (한글) yazı sistemi ilə bağlı araşdırmalar aparılıb və bu mövzuda Hunmin Jeongeum topluları yazılıb.

Koreya tarixində Böyük Kral Seconun Koreya dili üçün yeni fonetik əlifba sistemi yaratması çox əhəmiyyətli hadisələrdəndir.

Hanqıl yaradılmazdan öncə yalnız yuxarı təbəqədən olan insanlar oxumağı və yazmağı bilirdi. Çinin istifadə etdiyi Hanca(한자) simvollarını öyrənmək çox çətin idi. Kral Secon Koreya əlifbasının 28 hərfini ictimaiyyətə təqdim etdi və təşkil etdiyi fəaliyyətlər ilə koreyalıların savadlılıq səviyyəsini əhəmiyyətli dərəcədə artırdı. Secon həmçinin Koreya və koreyalıların mədəni kimliyini qorumaq və inkişaf etdirməyi qarşısına məqsəd qoymuşdu.

Ailə tərkibi

Ailəsi

Atası: Kral Teconq (태종)

Ana: Yeoheung Min qəbiləsindən Kraliça Wongyeong(원경왕후 민씨)

Həyat yoldaşları

Şim qəbiləsindən olan Kraliça Soheon (소형왕후 심씨)

Kanq qəbiləsindən olan əsilzadə həyat yoldaşı Yeonq(영빈 강씨)

Kim qəbiləsindən əsilzadə həyat yoldaşı Şin (신빈 김씨)

Yang qəbiləsindən əsilzadə həyat yoldaşı Hye(혜빈 양씨) Park Gwi-in (귀인 박씨)

Choi Gwi-in (귀인 최씨)

Hong So-yong (소용 홍씨)

Lee Suk-won (숙원 이씨) Song Sang-chim (상침 송씨) Cha Sa-gi (사기 차씨)

Uşaqları

Şim qəbiləsinin həyat yoldaşı Kraliça Soheondan ilk oğlu Şahzadə Kral Munjong (왕세자)

Şim qəbiləsinin həyat yoldaşı Kraliça Soheonun ikinci oğlu Şahzadə Suyang(수양대국)

Şim qəbiləsinin yoldaşı Kraliça Soheon tərəfindən üçüncü şahzadəsi Anpyeong(안평대군)

Şim qəbiləsindən olan arvadı Kraliça Soheonun dördüncü oğlu Şahzadə İmyeong (임영대군)

Şim qəbiləsinin arvadı Kraliça Soheonun beşinci oğlu Şahzadə Qvanqpyonq (광평대군)

Şim qəbiləsinin arvadı Kraliça Soheonun altıncı oğlu Şahzadə Geumseong (금성대군)

Şim qəbiləsindən olan həyat yoldaşı Kraliça Soheonun yeddinci oğlu Şahzadə Pyeongwon (평원대군)

Şim qəbiləsindən olan arvadı Kraliça Soheondan səkkizinci oğlu Şahzadə Yongıng (영응대군)

Kang qəbiləsindən olan zadəgan həyat yoldaşı Yeonqdan olan yeganə oğlu Şahzadə Hwaui (화의군)

Kim qəbiləsindən olan zadəgan həyat yoldaşı Şindən olan ilk oğlu Şahzadə Gyeyang (계양군)

Kim qəbiləsindən olan zadəgan arvadı Şindən ikinci oğlu Şahzadə içang (의창군)

Kim qəbiləsindən olan zadəgan arvadı Şindən üçüncü oğlu Şahzadə Milseong (밀성군)

Kim qəbiləsinin şahzadəsi, zadəgan həyat yoldaşı Şindən dördüncü oğlu Şahzadə Yeonghae (영군)

Kim qəbiləsinin zadəgan həyat yoldaşı Şinin beşinci oğlu İkhyang (익현군)

Kim qəbiləsindən olan zadəgan arvadı Şinin altıncı oğlu Şahzadə Damyang (담양군)

Yang qəbiləsinin zadəgan həyat yoldaşı Hyenin ilk oğlu Şahzadə Hannam (한남군)

Yang qəbiləsinin zadəgan həyat yoldaşı Hyenin ikinci oğlu Şahzadə Suchun (수춘군),

Yang qəbiləsinin zadəgan həyat yoldaşı Hyenin üçüncü oğlu Şahzadə Yongpun(영푼근)

Şim qəbiləsinin arvadı Kraliça Sohoenun ilk qızı Şahzadə Jeongso (정소공주)

İstinadlar