Tatar ağcaqayını

Tatar ağcaqayını
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Ali bitkilər Klad: Çoxsporlu bitkilər Klad: Borulu bitkilər Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Evdikotlar Klad: Bazal evdikotlar Klad: Superrosids Klad: Rosids Klad: Malvids Dəstə: Sabunağacıçiçəklilər Fəsilə: Sabunağacıkimilər Yarımfəsilə: Hippocastanoideae Cins: Ağcaqayın Növ: Tatar ağcaqayını
Beynəlxalq elmi adı
Acer tataricum L., 1753[1]
Şəkil axtarışı ITIS   182137 NCBI   57650 EOL   596823

Tatar ağcaqayını (lat. Acer tataricum) — bitkilər aləminin sabunağacıçiçəklilər dəstəsinin sabunağacıkimilər fəsiləsinin ağcaqayın cinsinə aid bitki növü.

Təbii yayılması

Rusiyanın Avropa hissəsinin meşə-çöl zonasında, Qafqazda, Qərbi Avropanın cənub-şərqində, Balkanda, İranda, Türkiyədə yayılmışdır.

Botaniki təsviri

Hündürlüyü 9 m-ə qədər olan, geniş ovalşəkilli çətirə malik iri kol və ya kiçik ağacdır. Gövdəsinin qabığı hamar, tünd boz və ya qara rəngdə olub, qırmızımtıl və ya qəhvəyi rəngli cavan budaqlara malikdir. Tumurcuqları yumurtaşəkilli və ya yumru, uzunluğu 4 mm-ə qədərdir, tumurcuq pulcuğu qırmızı-qonur, kənarları ağ tüklüdür. Yarpaqları yumurtavari, enli yumurtavari və dairəvi olub, 6–10 sm uzunluqda, 3–7 sm enindədir. Yarpaq ayasının üst səthi tünd-yaşıl, alt səthi bir qədər açıqdır, damar boyu tükcüklərlə örtülüdür, qaidəsi ürəkvari və ya dairəvi, üçdilimlidir. Çiçəkləri ağ və ətirlidir, salxım çiçək qrupuna yığılmışdır. Çiçək qrupu 5–7 sm uzunluğunda, vəziciklərlə örtülü saplaqlı başcıqlardır. May-iyun aylarında çiçəkləyir. Qanadlı meyvələri 3–4 sm uzunluqda, çılpaq və ya tükcüklərlə örtülüdür, sentyabrda yetişir. Toxumlar yığılan kimi və ya 150 gün ərzində qum və ya torfda stratifikasiya edildikdən sonra səpilir. Toxumla və ya vegetativ üsulla çoxalır.

Ekologiyası

Kölgəyə, quraqlığa, şaxtaya davamlıdır, torpağın duzlaşmasına dözür, məhsuldar torpaqlarda yaxşı bitir.

Azərbaycanda yayılması

Abşeronda, Gəncədə, Sumqayıtda park və bağlarda mədəni halda əkilib becərilir.

İstifadəsi

Dekorativ görünüşünə görə qiymətlidir. Sənayedə qabığından boya istehsalında istifadə olunur. Abşeronda park və bağların yaşıllaşdırılmasında, meşə əkinlərində torpaq qoruyucu kimi geniş istifadə olunur.

İstinadlar

1. Linnæi C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 2. S. 1054.

Həmçinin bax