Ticarət paltarı

Əqli mülkiyyət
Əlaqəli mövzular
Yuxarı kateqoriyalar:
Mülkiyyət və Mülkiyyət hüququ

Ticarət paltarı (ing. Trade dress) — bir məhsulun və ya xidmətin xarici görünüşü, forması, qablaşdırılması və ya vizual xüsusiyyətlərinin ticarət nişanına bənzər şəkildə qorunması anlamına gəlir.[1] Bu hüquqi konsepsiya,[2] bir məhsulun istehlakçılar tərəfindən tanınmasını təmin edən vizual elementləri qoruyur. Ticarət paltarının qorunması, bir məhsulun və ya xidmətin xarakterik görünüşünün kopyalanmasının qarşısını alır, beləliklə istehlakçıları çaşdırmaqdan qoruyur və məhsulun özünəməxsusluğunu saxlayır.[3]

Ticarət paltarının əsas aspektləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. Görünüş və qablaşdırma — ticarət paltarı bir məhsulun zahiri görünüşü ilə əlaqəlidir. Bu, qablaşdırma, dizayn, rənglər, forma və hətta məhsulun təqdimat tərzini əhatə edə bilər. Məsələn, bir içki şüşəsinin unikal forması və ya restoranın daxili dizaynı ticarət paltarına daxil ola bilər.
  2. İdentifikasiya rolunu oynama — ticarət paltarı yalnız o zaman qorunur ki, istehlakçılar həmin dizaynı və ya görünüşü məhsulun mənşəyi ilə əlaqələndirə bilsinlər. Bu, məhsulun özünəməxsusluğunu vurğulamaq və istehlakçıların onu bazardakı digər məhsullardan ayırmasını asanlaşdırmaq məqsədi daşıyır.
  3. Qeyri-funksionallıq — ticarət paltarı qorunması yalnız funksional olmayan elementlərə tətbiq olunur. Yəni, əgər bir dizayn elementinin yalnız estetik və ya fərqləndirici rolu varsa, o zaman o qorunur. Əksinə, əgər həmin element sırf funksionaldırsa (məsələn, məhsulun işləməsi üçün vacib bir xüsusiyyət), o zaman ticarət paltarı çərçivəsində qorunmur.[4]
  4. İstehlakçıların yanılmasının qarşısını alma — ticarət paltarı hüquqi müdafiəsi, istehlakçıların bazarda iki məhsulun və ya xidmətin vizual oxşarlığı səbəbindən qarışdırılmasının qarşısını almağa yönəlib. Məsələn, rəqib bir şirkət məhsulun görünüşünü kopyalayaraq istehlakçılarda yanlış təəssürat yarada bilər ki, bu məhsul həmin məşhur brendə məxsusdur.[5]

Ticarət paltarı qorunmasının əsas prinsipləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Ayırd edici xüsusiyyət — məhsul və ya xidmətin görünüşü müəyyən bir mənbə ilə asanlıqla əlaqələndirilə bilən ayırd edici xüsusiyyətlərə malik olmalıdır.
  • İstifadə müddəti — məhsulun və ya xidmətin görünüşü bazarda yetərincə tanınmış olmalı və istehlakçılar arasında müəyyən reputasiya qazanmalıdır.
  • Yanılma ehtimalı — istehlakçıların digər oxşar məhsullarla səhv salması ehtimalı varsa, həmin dizayn elementləri daha ciddi qorunur.[6]

Hüquqi çərçivə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ticarət paltarı ümumilikdə əmtəə nişanı qanunları ilə tənzimlənir. Bir çox ölkədə, o cümlədən ABŞ-da, bu hüquq Lanham Act kimi qanunvericiliklə təmin edilir. Ticarət paltarı hüquqlarının qorunması ilə bağlı əsas məqam odur ki, bu görünüş və ya dizayn artıq bazarda tanınmış olmalı və istehlakçılar arasında müəyyən səviyyədə ayırd edici qabiliyyət qazanmış olmalıdır.[7]

Məsələn

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Coca-Cola şüşəsi — şüşənin özünəməxsus forması istehlakçılar üçün o qədər tanınandır ki, bu, Coca-Cola məhsulunu digər içkilərdən ayırmağa kömək edir.[8]
  • Apple mağazalarının dizaynı — Apple mağazalarının daxili və xarici görünüşü də onların vizual identifikatoru hesab edilir və ticarət paltarı çərçivəsində qorunur.[9]

Ticarət paltarı hüququ şirkətlərin öz markalarını və məhsullarını istehlakçılara unikal və fərqləndirici bir şəkildə təqdim etməsi üçün vacibdir.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Clark, Birgit; Hitchens, Ben. "United Kingdom: The perils and powers of passing off". World Trademark Review. Globe Business Media Group. İstifadə tarixi: 12 September 2017.
  2. ↑ "Two Pesos, Inc. v. Taco Cabana, Inc., 505 US 763, 112 S. Ct. 2753, 120 L. Ed. 2d 615 (1992)". Google Scholar. 7 November 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 September 2017.
  3. ↑ Merges, Robert P.; Menell, Peter S.; Lemley, Mark A. Intellectual Property in the New Technological Age (4th rev.). New York: Wolters Kluwer. 2007. səh. 29. ISBN 978-0-7355-6989-8.
  4. ↑ "Wal-Mart Stores, Inc. v. Samara Bros., Inc., 529 U.S. 205 (2000)". 2024-05-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-10-16.
  5. ↑ "Trade Dress". LII / Legal Information Institute (ingilis). 2021-06-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-08.
  6. ↑ Reader's Digest Ass'n v. Conservative Digest, 821 F.2d 800 (D.C. Cir. 1987), http://bulk.resource.org/courts.gov/c/F2/821/821.F2d.800.86-7004.86-5495.html
  7. ↑ "Best Cellars Inc. v. Grape Finds at Dupont, Inc., 90 F. Supp. 2d 431 (S.D.N.Y. 2000)". Google Scholar. 24 August 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 September 2017.
  8. ↑ "TrafFix Devices, Inc. v. Marketing Displays, Inc., 532 US 23, 121 S. Ct. 1255, 149 L. Ed. 2d 164 (2001)". Google Scholar. 5 November 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 September 2017.
  9. ↑ Michael Best & Friedrich, LLP. "Entrepreneur's Guide to Intellectual Property – Blog Series: Protecting Your Products and Packaging with Trade Dress". The National Law Review. 10 June 2012. ISSN 2161-3362. 29 November 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 November 2014.