Tiroidektomiya

Tiroidektomiya
Thyroid surgery
Thyroid surgery
XBT-9 ICD9proc
MeSH D013965
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tiroidektomiya — qalxanabənzər vəzin tam və ya bir hissəsinin cərrahi yolla çıxarılmasını əhatə edən əməliyyat. Ümumi cərrahiyyədə endokrin və ya baş və boyun cərrahları xəstədə qalxanabənzər vəzi xərçəngi və ya digər qalxanabənzər vəzi xəstəliyi (məsələn, hipertiroidizm) və ya zob olduqda çox vaxt tiroidektomiya edirlər.

Cərrahiyyə üçün digər göstərişlər arasında kosmetik (qalxanabənzər vəzin çox böyüməsi) və ya simptomatik obstruksiya (udma və ya nəfəs almada çətinlik) daxildir.

Tiroidektomiya bir sıra fəsadlar və ya ağırlaşma ilə nəticələnən ümumi cərrahi əməliyyatdır: səsin müvəqqəti və ya daimi dəyişməsi, müvəqqəti və ya daimi kalsiumun aşağı olması, ömür boyu qalxanabənzər vəzi hormonunun müalicəsi ehtiyacı, qanaxma, infeksiya və tənəffüs yollarının tıxanma ehtimalı. Prosedur təcrübəli cərrah tərəfindən həyata keçirildikdə, ağırlaşmalar nadir halda olur.

Qalxanabənzər vəzi tiroksin (T4), triiodotironin (T3) və kalsitonin kimi bir neçə hormon istehsal edir.

Qalxanabənzər vəzin çıxarılması

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Ənənəvi olaraq, qalxanabənzər vəz boyunda bir kəsiklə çıxarılır və qalıcı çapıq qalır. Yaxın zamanlarda dünyanın bəzi yerlərində transoral tiroidektomiya kimi minimal invaziv və “çapsız” əməliyyatlar populyarlaşıb. ABŞ-da adi bir prosedur olduğu üçün ildə 100.000-dən çox əməliyyat həyata keçirilir.[1][2][3]

Qalxanabənzər vəzi çıxarıldıqdan sonra xəstələr hipotiroidizmin qarşısını almaq üçün adətən oral sintetik zob hormonu - levotiroksin (Synthroid) qəbul edirlər.

Tiroidektomiyanın daha az ekstremal variantlarına aşağıdakılar daxildir:

  • Hemitiroidektomiya (və ya birtərəfli lobektomiya) — qalxanabənzər vəzin yalnız yarısının çıxarılması
  • İstimektomiya — qalxanabənzər vəzi birləşdirən toxuma zolağının (və ya istmusun) çıxarılması.

Göstərişləri

[redaktə | vikimətni redaktə et]

İstifadəsi

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Tiroidektomiya aşağıdakıların müalicəsində istifadə olunur:

  • Qalxanabənzər vəzin xərçəngi
  • Zəhərli düyünlü zob (həddindən artıq qalxanabənzər hormonu istehsal edir)
  • Çox düyünlü zob, xüsusən də yaxınlıqdakı strukturların sıxılması halında
  • Qreyves xəstəliyi, xüsusən də ekzoftalmos (qabarıq gözlər).
  • Düyünlü zob, əgər incə iynə aspirasiyası (İİA) nəticələri aydın deyilsə[4]

Növləri

[redaktə | vikimətni redaktə et]
Qalxanabənzər vəzinin lobektomiyası
Tam tiroidektomiya
  • Hemitiroidektomiya — Bütün istmus 1 lob ilə birlikdə çıxarılır. Yalnız 1 lobun xoşxassəli xəstəliklərində edilir.
  • Subtotal tiroidektomiya — Bir və ya hər iki tərəfdə 4-5 qr. (normal qalxanabənzər vəzin ölçüsünə bərabər) qalxanabənzər vəz toxuması qoyan hər iki lobun əksəriyyətinin çıxarılması – bu, əvvəllər çox düyünlü zob üçün ən çox görülən əməliyyat idi.
  • Qismən tiroidektomiya — Əməliyyatdan sonra traxeyanın qarşısında vəzin çıxarılması. Zəhərli olmayan MNG-də hazırlanmışdır. Onun rolu mübahisəlidir.
  • Tam tiroidektomiyaya yaxın — Təkrarlanan qırtlaq sinirinin giriş nöqtəsi və yuxarı paratiroid vəzinin yaxınlığında kiçik miqdarda tiroid toxuması (bir və ya hər iki tərəfdən) istisna olmaqla, hər iki lob çıxarılır.
  • Total tiroidektomiya — Bütün vəz çıxarılır. Qalxanabənzər vəzin papilyar və ya follikulyar karsinoması, tiroidin medulyar karsinoması hallarında aparılır. Bu, indi də çox düyünlü zob üçün ən çox görülən əməliyyatdır.
  • Hartley Dunhill əməliyyatı — 1 tam lateral lobun istmus ilə çıxarılması və əks yanal lobun qismən/subtotal çıxarılması. Zəhərli olmayan MNG-dən hazırlanmışdır.

Fəsadları

[redaktə | vikimətni redaktə et]
  • 10 ildən sonra xəstələrin 50% -ində hipotiroidizm.
  • Xəstələrin təxminən 1% -də qırtlaq sinirinin zədələnməsi, xüsusən də təkrarlanan qırtlaq siniri: birtərəfli zədələnmə səsin boğulmasıyla nəticələnir. İkitərəfli zədələnmə əməliyyatdan sonra qırtlağın tıxanması ilə özünü göstərir və təcili cərrahi vəziyyət ola bilər: təcili traxeostomiya tələb oluna bilər. Aşağı tiroid arteriyasının bağlanması zamanı qırtlaq sinirinin təkrar zədələnməsi baş verə bilər.
  • Hipoparatiroidizm bir çox xəstələrdə müvəqqəti (keçici), lakin xəstələrin təxminən 1-4% -ində qalıcıdır.
  • Anestezik ağırlaşmalar
  • İnfeksiya təxminən 2% nisbətində ola bilər. Drenaj müalicənin vacib hissəsidir.[5][6] Əməliyyatdan əvvəl xroniki steroid istifadəsi riski artıra bilər.[7]
  • Dikiş qranuloma
  • Hilus sızması
  • Qanaxma/Hematoma — tənəffüs yollarını sıxaraq həyat üçün təhlükə yarada bilər.
  • Qalxanabənzər ətraf vəzilərin çıxarılması və ya devaskulyarizasiyası.

Tarixi

[redaktə | vikimətni redaktə et]

X-cu əsrdə yaşamış ərəb həkimi Əl-Zəhravi (bəzən "cərrahiyyə atası" adlandırılır[8]) ilk tiroidektomiya əməliyyatını həyata keçirən insan hesab olunur.[9]

İstinadlar

[redaktə | vikimətni redaktə et]
  1. ↑ Sun GH, DeMonner S, Davis MM. Epidemiological and economic trends ininpatient and outpatient thyroidectomy in the United States, 1996 – 2006.Thyroid. 2013;23:727 – 733.
  2. ↑ Rubio GA, Koru-Sengal T, Vaghaiwalla TM, Parikh PP, Farra JC, Lew JI.Postoperative outcomes in Graves’ disease patients: results from thenationwide inpatient sample database.Thyroid. 2017;27:825 – 831.
  3. ↑ Patel, Kepal N.; Yip, Linwah; Lubitz, Carrie C.; Grubbs, Elizabeth G.; Miller, Barbra S.; Shen, Wen; Angelos, Peter; Chen, Herbert; Doherty, Gerard M.; Fahey, Thomas J.; Kebebew, Electron. "The American Association of Endocrine Surgeons Guidelines for the Definitive Surgical Management of Thyroid Disease in Adults". Annals of Surgery (ingilis). 271 (3). March 2020: e21–e93. doi:10.1097/SLA.0000000000003580. ISSN 0003-4932. PMID 32079830 (#bad_pmid).
  4. ↑ Mathur AK; GM Doherty. Ch. 1: Thyroidectomy and Neck Dissection // Minter RM; GM Doherty (redaktorlar ). Current Procedures: Surgery. New York: McGraw-Hill. 2010.
  5. ↑ Dr. Gianlorenzo Dionigi, Francesca Rovera, Luigi Boni, Patrizia Castano, and Renzo Dionigi. Surgical Infections. Summer 2006, 7(supplement 2): s-117-s-120. http://online.liebertpub.com/doi/abs/10.1089/sur.2006.7.s2-117 Arxivləşdirilib 2023-10-31 at the Wayback Machine
  6. ↑ Elfenbein, Dawn M.; Schneider, David F.; Chen, Herbert; Sippel, Rebecca S. "Surgical site infection after thyroidectomy: a rare but significant complication". The Journal of Surgical Research. 190 (1). 2014-07-01: 170–176. doi:10.1016/j.jss.2014.03.033. ISSN 1095-8673. PMC 5125385. PMID 24739508.
  7. ↑ Identifying preoperative risk factors for surgical wound infections in clean cases, 2016-10-31 tarixində arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2016-10-30
  8. ↑ Ahmad, Z. (St Thomas' Hospital), "Al-Zahrawi – The Father of Surgery", ANZ Journal of Surgery, 77 (Suppl. 1), 2007: A83, doi:10.1111/j.1445-2197.2007.04130_8.x
  9. ↑ Ignjatovic M: Overview of the history of thyroid surgery. Acta Chir Iugosl 2003; 50: 9–36.

Xarici keçidlər

[redaktə | vikimətni redaktə et]