Transformasiya problemi

Transformasiya problemi — əmək dəyər nəzəriyyəsi ilə müxtəlif sənaye sahələrində mənfəət nisbətinin bərabərləşdirilməsi meyli arasında ziddiyyət təşkil edən marksist siyasi iqtisad və iqtisad elminin mərkəzi problemlərindən biridir. Dəyərin əmək nəzəriyyəsi əməyin dəyər və izafi dəyər (və ya mənfəət) mənbəyi olduğunu, mənfəətin əməyin miqdarından asılı olduğunu nəzərdə tutur. Lakin eyni zamanda, "kapital tutumlu" sənayelərdə gəlir dərəcəsi "əmək tutumlu" sənayedən daha yüksəkdir. Marks bu ziddiyyəti bir çox iqtisadçının uzanma hesab etdiyi “mənfəət dərəcəsinin bərabərləşdirilməsi” ilə izah etməyə çalışdı^[1].

Transformasiya probleminin həlli tarixi

Karl Marks “Kapital”in üçüncü cildində istehsalın qiyməti konsepsiyasını təqdim edərək, əmək dəyər nəzəriyyəsinə uyğun olaraq^[1]:

• ümumi mənfəət norması izafi dəyərin ölkə iqtisadiyyatına qoyulmuş ümumi kapitala nisbəti ilə müəyyən edilir: ${\displaystyle r=s/(c+v)}$
• hər bir sənayedə orta mənfəət ümumi gəlir dərəcəsinin və hər bir sahəyə qoyulmuş kapitalın hasili ilə müəyyən edilir: ${\displaystyle p=r(c+v)}$
• hər bir sahə üzrə məhsulların qiyməti hər bir sənaye üzrə istehsal xərclərinin cəmi (sabit və dəyişkən kapitalın cəmi) və hər bir sənaye üzrə orta mənfəətlə müəyyən edilir: ${\displaystyle pp=(c+v+p)}$,

burada (c) — daimi kapital, (v) — dəyişən kapitaldır.

Ədəbiyyat

• Перевозов Д. Конец «проблемы трансформации» стоимости в цену производства
• Левина И. Проблема трансформации: сравнительно-исторический анализ подходов и решений // Вопросы экономики, № 9, 2008.
• Bortkiewicz L. Value and Price in the Marxian System. — International Economic Papers 2, 1952, pp. 5-60
• Duménil G. Beyond the Transformation Riddle: A Labor Theory of Value. — Science and Society 47 (4). 1983, pp. 427—450
• Foley D. The Value of Money, the Value of Labor Power, and the Marxian Transformation Problem. — Review of Radical Political Economics 14 (2), 1982, pp. 37-49
• Kliman A., McGlone T. The Transformation Non-Problem and the Non-Transformation Problem. — Capital and Class 35. 1988.
• Kliman A. The failure of capitalist production: underlying causes of the Great Recession. — London: Pluto Press, 2012
• Itoh M. The Basic Theory of Capitalism. Totowa: Barnes-Noble Books, 1988. ISBN 0-389-20729-2
• Morishima M., Catephores G. Is there an «historical transformation problem»? — Economic Journal 85, June 1975. pp. 309—328
• Moseley F. The «New Solution» to the Transformation Problem: A Sympathetic Critique. — Review of Radical Political Economics. 32 (2). 2000, pp. 282—316
• Okishio N. Technical changes and the rate of profit. — Kobe University Economic Review. — 1961, 7, pp. 85-89
• Steedman I. Marx after Sraffa. — London: New Left Books, 1977
• Sweezy P. Theory of Capitalist Development. — New York: Modern Reader Paperbacks, 1942
• Wolff R., Callari A., Roberts B. A Marxian Alternative to the Traditional «Transformation Problem». — Review of Radical Political Economics. 16 (2-3), 1984, pp. 115—135

İstinadlar

1. International Encyclopedia of the Social Sciences. Transformation Problem. Thomson Gale. 2008."Arxivlənmiş surət". Archived from the original on 2015-12-22. İstifadə tarixi: 2022-09-16.