Tuzla (Bosniya və Herseqovina)

Tuzla
	Şəhər
Tuzla
	serb-kiril. Тузла
Bayraq	Gerb
	44°32′17″ şm. e. 18°40′34″ ş. u.HGYO
Ölkə	Bosniya və Herseqovina
Federasiya	[[ Bosniya və Herseqovina Federasiyası]]
Kanton	Tuzla Kantonu
Tarixi və coğrafiyası
İlk məlumat	950
Sahəsi	294 km²
Mərkəzin hündürlüyü	245 m, 225 m
Saat qurşağı	UTC+1 , yayda UTC+2
Əhalisi
Əhalisi	80,57 nəfər (2013)
Sıxlığı	410 nəf./km²
Milli tərkibi	Boşnaklar, Serblər, Xorvatlar
Rəqəmsal identifikatorlar
Telefon kodu	(+387) 35
Poçt indeksi	75 000
Digər
	www.tuzla.ba {{ref-Bosniya dilində}}
	Tuzla
	Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tuzla (kiril Тузла) — Bosniya və Herseqovinada şəhər. Şəhər, Tuzla Kantonunun mərkəzi və Bosniya və Herseqovinanın şimal-şərqində yerləşən iqtisadi, elmi, mədəni, səhiyyə və turizm mərkəzidir^[1]. Tuzla, Sarayevo və Banya Lukadan sonra Bosniya və Herseqovinadakı ən böyük üçüncü şəhərdir. 2013 əhali siyahıyaalmasının nəticələri, bələdiyyənin 120,441 əhaliyə sahib olduğunu göstərir.^[2]

Tuzlada bir təhsil mərkəzi və iki universitet yerləşir. Həmçinin, şəhər duzlu göl turizminə görə Bosniyanın ən güclü iqtisadiyyatlarından biridir. Tuzla şəhəri mərkəzi parkında duzlu göl olan Avropadakı tək şəhərdir^[3]. Şəhərin mərkəzi parkına hər il 100 mindən çox insan ziyarət edir. Şəhərin tarixi IX əsrə qədər gedib çatır. Tuzlanın müasir tarixi, Osmanlı İmperiyasında əhəmiyyətli bir qarnizon şəhəri halına gəldiyində, yəni 1510-cu ildən başlamışdır.^[4]

Tuzla şəhəri, Bosniya və Herseqovinanın ən mədəni şəhərlərindən biri olaraq qəbul edilir və Bosniya Müharibəsində və sonrasında şəhərin əvəzçi xarakterini, boşnaklar, serblər, xorvatlar və bosniya yəhudi azlıqları ilə tutmağı bacarmışdır.^[5]

Etimologiyası

"Tuzla" şəhərinin adının mənası, şəhərin altında yerləşən zəngin duz yataqlarına görə Osmanlılar tərəfindən adlandırılmışdır. Bu söz Osmanlı türkcəsində duz mədəni deməkdir.

Tarixi

Qədim Dövrlər

Arxeoloji tapıntılar Tuzlanın Neolit dövrünə aid çoxlu yaşayış məntəqələri olduğunu göstərməkdədir. Tuzla şəhəri, Avropanın ən qədim məskunlaşma yerlərindən biridir. Roma Respublikası dövründə, Tuzla (və ya Salines) İliriyalı qəbilə olan Breyusi tərəfindən idarə olunurdu.^[6]

Orta Əsrlər

Şəhər 950-ci ildə VII Konstantin tərəfindən "De Administrando Imperiyo" adlı əsərində Salines (yun. Σαλήνες) adlı bir qala olaraq adlandırılırdı. Soli adı Orta əsrlərdə istifadə edilmişdir. Boşnak dilində "duz" deməkdir və şəhərin indiki adı Osmanlı türkcəsində "duz yeri" deməkdir.^[7] Orta əsrlərdə, əsasən Bosniya Krallığına suverenliyi altında idi.

Bosniya Krallığının 1463-cü ildə Osmanlı İmperiyasının suverenliyi altına düşməsindən sonra bölgə, 1512-ci ildə Osmanlıların "Qorniye Soli" və "Donye Soli" kəndlərini, 1530-cu illərdə isə bütün Usoranı işğal etmədən əvvəl Berislaviçlər ailəsi tərəfindən idarə edilirdi.

Şəhər, Zvornik sancağının bir parçası halına gəlmişdi və təxminən 400 ildir Osmanlı suverenliyi altında qalmışdır. 1878-ci ildə Avstriya-Macarıstan tərəfindən işğal edildi. Monarxiyanın dağılmasından sonra, yeni qurulan Yuqoslaviya Krallığının bir hissəsi oldu.

XX Əsr

1944-cü ilin Dekabr ayında, Draja Mihayiloviçin rəhbərliyində olan Çetnik qüvvələri şəhərə hücum etmişdir ama bu hücum uğursuz olmuşdur.^[8]^[9]

Coğrafiyası

Tuzla, Bosniyanın şimal-şərqi hissəsində, Mayevisa sıra dağlarına yaxın yerləşir. Yala çayı Tuzla şəhərindən keçir. Şəhərin iqlimi mülayimdir. Tuzla şəhərinin ətrafındakı bol miqdarda kömür yatağı mövcuddur. Şəhərdə 6 kömür mədəni fəaliyyət göstərir. Bölgədə çıxarılan kömürlərin böyük qismi, Bosniya və Herseqovinadakı ən böyük enerji stansiyası olan Tuzla Santralini gücləndirmək üçün istifadə edilir.

Demoqrafiyası

İl	1971	1981	1991	2013
Boşnaklar	53,271 (49.65%)	52,400 (43.05%)	62,669 (47.61%)	80,774 (72.78%)
Xorvatlar	27,735 (25.84%)	24,811 (20.38%)	20,398 (15.49%)	15,396 (13.87%)
Serblər	21,089 (19.65%)	20,261 (16.64%)	20,271 (15.40%)	3,378 (3.04%)
Yuqoslavlar	2,540 (2.36%)	19,059 (15.65%)	21,995 (16.71%)	0 (0%)
Digərləri	2,658 (2.47%)	5,186 (4.26%)	6,285 (4.77%)	11,431 (10.30%)
Ümumi	107,293	121,717	131,618

Mənbə:^[10]

Təhsil

Tuzlada, Tuzla Universiteti və Bosniya və Herseqovinadakı Amerika Universiteti yerləşir.^[11]

Universitetlər

Tuzla Universiteti
Bosniya və Herseqovina Amerika Universiteti

Məktəblər

Vətəndaşların Təhsil Mərkəzi Assosiasiyası
Tuzla Behram-Beqova Mədrəsəsi
Tuzla Orta Təhsil Musiqi Məktəbi
Mehmeh Səlimoviç Gimnaziya Məktəbi
Ismət Muyezinoviç Gimnaziya Məktəbi
Tuzla Qratsevinsko-Qeodetska Məktəbi
Müqəddəs Franyo Katolik Məktəbi
Tuzla İqtisadiyyat və Ticarət Məktəbi
Tuzla Elektrik Mühəndisliyi Məktəbi
Tuzla Tibbi Məktəbi
Qarışıq Tıxac Mühəndisliyi Məktəbi

Qardaş Şəhərləri

Bolonya, İtaliya Əl Hoseyma, Mərakeş Delft, Niderland Sombor, Serbiya	Osiyek, Xorvatiya Peç, Macarıstan Hospitalet de Llobreqat, İspaniya Sen-Denis, Fransa