Türkiyə Respublikası Mərkəzi Bankı

Türkiyə Respublikası Mərkəzi Bankı
türk. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
Yerləşməsi
Ölkə	Türkiyə
Ünvan	Ankara
Ümumi məlumatlar
Yaranma tarixi	3 oktyabr 1931[1]
Valyuta	Türk lirəsi
Digər məlumatlar
Saytı	www.tcmb.gov.tr
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Türkiyə Respublikası Mərkəzi Bankı (türk. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası) — Türkiyə Respublikasının mərkəzi bankıdır. Onun vəzifələri arasında pul və məzənnə siyasətinin yürüdülməsi, Türkiyənin beynəlxalq rezervlərinin idarə edilməsi, eləcə də banknotların çapı və buraxılması, ölkədə ödəmə sistemlərinin yaradılması, saxlanılması və tənzimlənməsi yer alır.^[2] Türkiyə Respublikası Mərkəzi Bankı Türkiyədə qiymət və maliyyə sabitliyinə nail olmaq və qorumaq üçün qanunla tapşırılıb və bu məqsədlərə çatmaq üçün sərəncamında olan hər hansı bir siyasət alətini öz mülahizəsinə əsasən istifadə etmək səlahiyyətinə malikdir. Türkiyə Respublikası Mərkəzi Bankı 2006-cı ildən bəri tam inflyasiya hədəfləmə rejimini izləyir.^[3]

Tarix

Türkiyə ərazisində ilk sikkə 1326-cı ildə Osmanlı bəyliyi dövründə dövriyyəyə buraxılır. O dövrdə yalnız qiymətli metal kimi zərb olunmağa başlayan valyutanın digər ölkələrdə olduğu qədər geniş bir istifadə sahəsi yox idi. Yalnız ödəniş məqsədləri üçün istifadə olunan pullar dövlət tərəfindən çap olunurdu. 19-cu əsrdə, pulun funksional dəyişikliyinə və Osmanlı İmperiyasının artan borclarına paralel olaraq maliyyə agentlərinə ehtiyac getdikcə artır. 1840-cı ildə ilk türk əskinasları olan xəzinədarlıq banknotlarının buraxılışı başlayır. Xəzinə əskinasları 1862-ci ilə qədər dövriyyədə qalır. 1847-ci ildə Qalata bankirləri tərəfindən qurulan Bank-ı Dersaadet, İngiltərə Kralının fərmanı ilə 1856-cı ildə İngilis kapitalı ilə qurulan Osmanlı Bankına, daha sonra Bank-ı Osmani-i Şahaneye, ingilis və fransızların ortaqlığı ilə qurulmuşdur.

1847-ci ildə ilk Türk bankı Desraadet Bank qurulur. 1856-cı ildə mərkəzi bank rolunu oynayan İngilis-Fransız Osmanlı Bankı yaradıldı. 1863-cü ildə Mərkəzi Bankın funksiyaları və əskinas buraxmaq hüququ verildiyi Osmanlı Bankı qurulur. Birinci Dünya Müharibəsi dövründə bankın banknot buraxılışındakı inhisarı dayandırıldı və 1915-ci ildə dövlət banknotlarının buraxılışı başladı. 30 dekabr 1925-ci ildə Türkiyə Böyük Millət Məclisinin əskinaslarının dövriyyəyə buraxılmasına başlandı. 11 iyun 1930-cu ildə Böyük Bankın mərkəzi bankın yaradılması haqqında qərar qəbul edildi. 3 Oktyabr 1931-ci ildə, 1 yanvar 1932-ci ildə fəaliyyətə başlayan Türkiyə Cümhuriyyəti Mərkəzi Bankı quruldu/

Türkiyə Cümhuriyyətinin quruluşu ilə Osmanlı Bankına 1935-ci ilə qədər banknot buraxma səlahiyyət verilir. Bununla birlikdə, gənc Türkiyə Cümhuriyyəti özünün mərkəzi bankının olmamasını hiss edir. Bu məqsədlə müxtəlif ölkələrdən məmurlar və müəllim heyəti mərkəzi bank qurmağa dəvət edilir. Başlanğıcda Mərkəzi Bankın yaradılması üçün Osmanlı Bankının milliləşdirilməsi düşünülsə də, ölkənin iqtisadi şərtləri buna imkan vermir. O günün ardından yeni qurulan Türkiyə İş Bankı Türkiyənin mərkəzi bankına çevirmək istənilir. Bununla birlikdə, mərkəzi bankın müstəqil işləməli olduğu düşüncəsinin təsiri ilə Mərkəzi Bank 30 iyun 1930-cu ildə Rəsmi Qəzetdə dərc olunmuş 1715 saylı Mərkəzi Bank Qanununa paralel olaraq 3 oktyabr 1931-ci ildə fəaliyyətə başlayır.

İstinadlar

1. "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2019-02-14 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2021-04-11.
2. "Duties and Responsibilities", CBRT. Archived on 17 March 2020 at the Wayback Machine.
3. Central Bank of the Republic of Turkey Factsheet Arxivləşdirilib 2013-11-25 at the Wayback Machine, CBRT Official Website, 2012.