Ukraynafobiya

Ukraynafobiyanın simvollarından biri.

Ukraynafobiya (ukr. Українофобія) — Ukraynaya, ukraynalılara qarşı düşmənçilik, qərəzli, şübhəli, düşmən münasibətdir[1]. Bir növ ksenofobiya kimi, o, xüsusilə təhqiredici etnonimlərdən istifadədə, ukraynalılara müəyyən mənfi xüsusiyyətlərin stereotipik aid edilməsində özünü göstərir[2]. Ukraynalılara qarşı düşmənçiliyin ən məşhur formalarından biri aşağılayıcı “Xoxol” ləqəbindən istifadə etməkdir[3].

Terminin şərhləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

“Azadlıq” radiosunun məlumatına görə, “Ukraynafobiya” ukraynalıları karikatura şəklində təqdim etməyə, yalnız konkret insana xas olan davranış xüsusiyyətlərini bütün xalqa aid etməyə çalışırlar[4]. Onlar Ukrayna xalqını karikatura kimi tərif etmək istəyirlər və iddia edirlər ki, “ukraynalılar heç də belə deyillər: acgöz, satqın, hiyləgər”[5].

Ukraynada terminin təfsir və anlayışlarının çeşidi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bəzi ukraynalı müəlliflər “Ukrainofobiya” anlayışını bir növ ksenofobiyadan daha geniş şərh edərək, ona siyasi məna baxımından bütün Ukrayna, Ukrayna dövlətçiliyinə və Ukrayna xalqının öz müqəddəratını təyin etməsinə[6] düşmən münasibət kimi, hətta Ukraynanın və bütövlükdə Ukrayna xalqının mövcudluq hüququnun inkarı[7] görürülər. Onlar hesab edirlər ki, Ukraynafobiya Ukrayna xalqının mədəniyyətinə və tarixinə, Ukrayna dilinə və “Ukrayna milli-mədəni kimliyinin bütün təzahürlərinə”[8], “Ukrayna etnomədəni məkanına” və Ukraynanın dövlət-milli simvollarına istinad edə bilər[9]. Ukraynalı politoloq Oleksandr Paliy bildirib ki, ukraynafobiya əksər hallarda Ukrayna xalqının sadəcə olaraq “lağalanması” deyil, ona zərər vermək üçün səmimi istək və hətta ukraynalıların ayrıca etnik qrup kimi yaşamaq hüququnu inkar etməkdir[10].

Ukrayna qanunvericiliyi Ukraynaofobiyanı müəyyən etmir və ukraynafobiya və ya Ukrayna əleyhinə hərəkətlərin və inancların siyahısını tərtib etmir.

Rusiyada ukraynafobiya

[redaktə | mənbəni redaktə et]

2013-2014-cü illərdə Avromeydanfəallarının Kiyev qarşıdurmasında qələbə çalmasından və Viktor Yanukoviçin hakimiyyətdən uzaqlaşdırılmasından sonra Rusiyada ukraynafobiya parlaq dalğası görünməyə başladı[11][12][13][14][15]. Krım böhranı və Ukraynanın şərqindəki silahlı münaqişə zamanı Rusiyada daha çox ukraynaofobiya öz mövqeyini gücləndirdi. Birinci Kanal[16], Rossiya 1[17] və NTV[18] kimi Rusiyanın federal telekanalları Rusiyada Ukraynafobik əhval-ruhiyyənin güclənməsində mühüm rol oynayıb. Məsələn, çarmıxa çəkilmiş uşaq haqqında televiziya reportajı geniş ictimaiyyət tərəfindən təpki alır. 12 iyul 2014-cü ildə Birinci Kanalda "Vremya" proqramının efirində özünü Slovyanskdan olan qaçqın kimi tanıdan və Ukrayna hərbçilərinin şəhərə girərək bütün yerli sakinləri necə topladığını canlı rənglərlə izah edən qadın göstərilir. Hekayə bir gün sonra, 13 iyul 2014-cü il tarixdə İradə Zeynalovanın “Bazar vaxtı” adlı müəllif proqramında yenidən nümayiş etdirilmişdir. Lakin Slavyanskda oğlanın çarmıxa çəkilməsini təsdiq edən heç bir sənədli fakt aşkar edilməmişdir. Həmçinin, Slavyansk sakinləri arasında Ukrayna ordusunun belə vəhşiliklərinin bir nəfər də olsun şahidi yox idi[19]. Bundan əlavə, Slavyanskda xəbərə görə, oğlanın edam edildiyi Lenin meydanı yoxdur[20].

Kanadada ukraynafobiya

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Birinci Dünya müharibəsi illərində Britaniya İmperiyası Avstriya-Macarıstan ilə müharibəyə girərkən, Kanadanın Britaniya hökmranlığında 100 minə yaxın mühacir Qalisiyadan olan etnik ukraynalılar vətəndaş hüquqlarından, o cümlədən səsvermə hüququndan məhrum edildilər. Qalisiya Avstriya-Macarıstan İmperiyasının tərkibinə daxil idi. Vəziyyətin ironiyası onda idi ki, bir vaxtlar bu insanları mühacirətə sövq edən Avstriya-Macarıstanın Qalisiyanı işğal etməsi idi, lakin Kanada hakimiyyəti güclü anti-Ukrayna əhval-ruhiyyəsi səbəbindən ingilislərin vədlərini nəzərə almadı. Bir neçə min siyasi fəal (həmçinin işsiz) etnik ukraynalı hətta müharibə dövründə konsentrasiya düşərgələrində də saxlanılmışdı[21].

Polşada ukraynafobiya

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Ukrayna üsyançı ordusu tərəfindən öldürülən Polşa əsgərlərinin məzarı üzərində "Ağ Qartal" Ukrayna gerbini simvolizə edən üçdişi tapdalayır.

Polşada ukraynaofobiyanın mənşəyi Birliyin mövcud olduğu və Ukrayna xalqının öz müstəqilliyi uğrunda mübarizəsi dövrünə gedib çıxır. Ukraynafobik meyillərin güclənməsi XX əsrin birinci yarısında, o cümlədən 1917-1923-cü illər vətəndaş müharibəsi zamanı, 1930-cu illərdə, İkinci Dünya müharibəsi zamanı geniş vüsət alır. Onlar Polşa ərazisində repressiyaya məruz qalır, ukrayna dili, pravoslav inancı və s. sıxışdırılırdı.[22]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Новое в русской лексике: словарные материалы. — Русский язык, 1989. — ISBN 5860070969, ISBN 978-5-86007-096-7.
  2. ↑ Ігор Лосєв. Агресивне несприйняття української нації УНІАН 24.03.2001
  3. ↑ Хохол // Толковый словарь русского языка / Под ред. Д. Н. Ушакова. — М.: Государственное издательство иностранных и национальных словарей, 1940. — Т. 4.
  4. ↑ Українофобія є небезпечним явищем — науковці Arxivləşdirilib 2012-05-27 at the Wayback Machine Радіо Свобода, 03 червня 2012
  5. ↑ Українофобія є небезпечним явищем — науковці Arxivləşdirilib 2017-10-23 at the Wayback Machine Радіо Свобода 23.03.2012
  6. ↑ Оксана Климончук. Что такое украинофобия и как её распознать УНІАН 24.03.2001
  7. ↑ Що таке українофобія і як її розпізнати Arxivləşdirilib 2019-04-22 at the Wayback Machine УНІАН 24.03.2011
  8. ↑ Александр Музычко. Зло рядом и внутри Arxivləşdirilib 2013-05-11 at the Wayback Machine. // «День». Ежедневная всеукраинская газета. 4 апреля, 2013
  9. ↑ Українофобія як явище та політтехнологія: Збірник статей / НАН України. ІУАД ім. М. С. Грушевського. Львівське відділення; Філологічний факультет ЛНУ імені Івана Франка; Упоряд.: Гарасим Я., Гречило А., Пилипчук С., Сова А., Халак Н. — Львів, 2014. — Вип. 1. — 140 с. ISBN 978-966-02-7241-5
  10. ↑ Олександр Палій. ЩИРЕ БАЖАННЯ УКРАЇНСЬКІЙ НАЦІЇ ЗЛА [УНИАН] 24.03.2001
  11. ↑ "Россия против Майдана". Белорусский партизан (rus). 07.04.2014. 2014-06-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-03-10.
  12. ↑ "«Так называемые демонстранты»". Lenta.ru (rus). 21.02.2014. 2014-02-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-12-12.
  13. ↑ Петровская, И. "«Майдан захлебывается». В эфире российского ТВ". Новая Газета (rus). 13.12.2013. 2013-12-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-12-12.
  14. ↑ "Шедевр телеканала «Россия»: Дмитрий Киселев — про Майдан". 2016-03-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-03-10.
  15. ↑ "События на Украине и жидовская хуцпа — Сила дьявола — во лжи, сила Бога — в правде!". 2016-12-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-05-22.
  16. ↑ "Матвей Ганапольский: Трусость «Первого канала», ничтожность российского ТВ и оголтелая ложь об Украине | Собеседник.ру". 2014-03-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-05-22.
  17. ↑ "Российский государственный телеканал поймали на лжи о Евромайдане — Korrespondent.net". 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-05-22.
  18. ↑ "Россия 24 и НТВ: ложь в эфире | Уральская Неделя. Новости в Уральске, Казахстане и мире. Фото и видео репортажи с места событий. Комментарии пользователей". 2016-03-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-05-22.
  19. ↑ "Жители Славянска — о том, был ли распятый мальчик Первого канала на самом деле (w/eng subs)". 2016-03-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-05-22.
  20. ↑ "Кровавый навет в эфире «Первого канала»: извинится ли Константин Эрнст перед зрителями". 2016-03-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-05-22.
  21. ↑ "Eastern European Canadians" (ingilis). Minority Rights Group International. 2010-04-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-04-15.
  22. ↑ Субтельний, Орест. Україна: Історія: учебное пособие / О. Субтельний. — 3-тє вид.,перероб.і доп. — Київ : Либідь, 1993. — 720 с. ; 20 см. — Arxivləşdirilib 2011-07-04 at the Wayback Machine ISBN 5-325-00451-4