Vikipediya:Ədalətli istifadə meyarları

• VP:ƏİMVP:ƏİM

Qayda səsvermə nəticəsində qəbul edilmişdir.

• Səsvermə müddəti: 24 aprel — 19 may 2024
• Qüvvədədir: 19 may 2024

Vikipediyanın ədalətli istifadə siyasətinin əsas məqsədi məhdudiyyətsiz paylaşım, dəyişiklik və bütün istifadəçilərə və bütün mediada tətbiq üçün həmişə azad olan ədalətli məzmunun istehsalı və yayılması missiyamızı qorumaqdır. Bu məqsədə bütün azad olmayan məzmunu qadağan etməklə daha sağlam şəkildə nail olmaq olar. Lakin biz bilirik ki, ikinci məqsədimiz olan "keyfiyyətli ensiklopediya yaratmaq" üçün biz bəzi azad olmayan materialların istifadəsinə də icazə verməliyik. Buna görə də, Azərbaycanca Vikipediyanın redaktorları bu siyasətdə qeyd olunan məhdud istisnalara icazə verirlər.

Aşağıdakı meyarlar yerinə yetirilərsə, GNU kimi azad lisenziyası olmayan şəkillər də Azərbaycanca Vikipediyada istifadə edilə bilər. Bu meyarlar dörd ədalətli istifadə faktoru, azad ensiklopediya yaratmaq məqsədi və lazımsız hüquqi problemlərdən qaçmaq istəyi nəzərə alınmaqla hazırlanıb.

Ədalətli istifadə meyarları

Vikipediyada istifadə edilən hər hansı azad olmayan lisenziyalı media aşağıdakı meyarların hamısına cavab verməlidir:

1. Eyni məlumatı təmin edəcək sərbəst lisenziyalı oxşar faylın mövcud olmaması və ya yaradılmasının mümkün olmaması. Sərbəst olmayan material azad edilə bilərsə, "ədalətli istifadə" əvəzinə bu üsul tətbiq edilməlidir. Müəllif hüququ ilə qorunan materialı olduğu kimi "kopyalamaq" onu azad etməsə də, xəritələr və diaqramlar orijinal mənbələrə əsasən yenidən tərtib edilə (kopyalana) bilər. Bununla belə, nə fotolar, nə də audio kliplər bu şəkildə azad fayla çevrilə bilməz. Şəklin mövzusu (məs., hər hansı bir tarixi bina) hələ də mövcuddursa, yenidən şəkli çəkilərək azad lisenziyalı fayla çevrilə bilər. Bu səbəbdən, müəllif hüquqları ilə qorunan proqram təminatı ilə hazırlanmış canlı insanların, mövcud avtomobil və təyyarə modellərinin, binaların müəllif hüquqları ilə qorunan şəkilləri, yaşayış məntəqələrinin və ya coğrafi obyektlərin fotoşəkilləri ədalətli istifadə çərçivəsində deyil. Ədalətli istifadə məqamı ondan ibarətdir ki, azad lisenziyalı təsviri əldə etmək "mümkün deyil".
   • Həmişə sərbəst lisenziyalı alternativlərdən istifadə edin. Bu cür şəkillər ABŞ-dən kənarda da asanlıqla mövcuddur. Əgər ədalətli istifadə edilən bir faylın azad alternativindən xəbəriniz varsa, lütfən onu yükləyin ki, Vikipediya mümkün qədər azad qalsın. Biz ədalətli istifadədə olan şəkillərin təsviri zamanı GNU ilə müqayisədə daha məhdud üsullardan istifadə edirik, buna görə də hər fürsətdə azad lisenziyalı şəkillərə ehtiyac var.
2. Materialdan istifadə orijinal müəllif hüquqlarının sahibi olan media orqanının/şirkətin bazardakı mövqeyinə xələl gətirə biləcək şəkildə istifadə edilməməlidir. Bizim həmin materialdan istifadə etməyimiz heç kəsi əsl məhsulu almaqdan çəkindirməməlidir. Şiddətlə tövsiyə edilir ki, fotolarını sataraq pul qazanan agentliklərdən götürülmüş müəllif hüquqları ilə qorunan fotolar "ədalətli istifadə" kimi istifadə edilməsin, çünki bu istifadə müəllif hüququ sahibinin öz işindən pul qazanmasına mane olacaq.
3. Müəllif hüquqları ilə qorunan işdən mümkün qədər az istifadə olunmalıdır. Yüksək rezolyusiyaya malik şəkillər (xüsusilə piratçılıq üçün istifadə oluna bilən yüksək rezolyusiyaya malik şəkillər) yerinə aşağı rezolyusiyaya malik şəkillər istifadə edilməlidir. Əgər onlardan biri eyni funksiyanı yerinə yetirirsə, birdən çox şəkil və ya audio fayldan istifadə etməyin.
4. Material mütləq əvvəllər dərc edilmiş olmalıdır.
5. Material mütləq ensiklopedik olmalı və ya ümumi Vikipediya məzmun tələblərinə cavab verməlidir.
6. Material mütləq Vikipediyanın media ilə bağlı siyasətinə cavab verməlidir. Məsələn, şəkillər Vikipediya:Şəklin istifadə qaydasına uyğun olaraq yüklənilməlidir.
7. Material mütləq ən azı bir məqalədə istifadə edilməlidir.
8. Material mütləq məqaləyə əhəmiyyətli dərəcədə töhfə verməlidir (məsələn, məqalənin mövzusunu açıqlamaq, və ya mətn daxilində məlumatı təsvir etmək).
9. Ədalətli istifadə ilə yüklənmiş şəkillər yalnız dəqiqləşdirmə səhifələrində və məqalələrdə istifadə edilə bilər. Məqalənin əhatə dairəsi xaricində istifadə ədalətli istifadə doktrinasından kənara çıxır. O heç vaxt cədvəllərdə, şablonlarda (qaralama və naviqasiya şablonları daxil olmaqla) və istifadəçi səhifələrində istifadə edilməməlidir. Müzakirə səhifələrində istifadə etmək lazım gəldikdə, görünən şəkil kimi deyil, keçid kimi istifadə edilməlidir (məsələn, Şəkil:Wiki.png). Vikimedia Fondunun siyasətinə uyğun olaraq əgər şəkil məqaləyə önəmli dərəcədə töhfə verirsə və bu şəklin azad lisenziyalı alternativi yoxdursa, bu halda şəkillərin yalnız məqalələrdə və dəqiqləşdirmə səhifələrində istifadəsinə icazə verilir. Sərbəst lisenziyası olmayan şəkillərin istifadəsini minimuma endirmək üçün bütün digər ad fəzalarındakı istifadəyə (ədalətli istifadə tələblərinə əsasən qanuni olsa belə) yol verilməməlidir. İstisnalar ayrı-ayrılıqda konsensus yolu ilə əlavə edilməlidir, çünki bu azad ensiklopediya yaratmaq üçün əsas tələbdir (məsələn, Ana səhifədə istifadə olunan şablonlar daxilində).
10. Şəkil və ya medianın təsvir səhifəsində aşağıdakı məlumatlar olmalıdır:
    • Materialın mənbəsi və müəllif hüququ sahibi (əgər fərqlidirsə) haqqında məlumatlar.
    • Hansı Vikipediya siyasətinə uyğun olaraq istifadəyə edildiyini göstərən müvafiq ədalətli istifadə etiketi. Şəkil etiketlərinin siyahısını Vikipediya:Faylların müəlliflik hüququ etiketləri səhifəsində tapa bilərsiniz.
11. Fayl istifadəsi mütləq əsaslandırılmalıdır. Ədalətli istifadə tələbi irəli sürülən bütün məqalələr üçün məqalənin adı və ədalətli istifadənin əsaslandırılması təlimatında təsvir olunduğu kimi "ədalətli istifadə əsaslandırması" dəqiq qeyd edilməlidir. Əsaslandırma asanlıqla başa düşülən olmalı və sözügedən məqaləyə uyğun şəkildə təqdim edilməlidir.
12. Ədalətli istifadə adı altında loqoları və oxşar vizual məzmunu SVG, və ya digər vektor formatlarına çevirmək və onları Vikipediyaya yükləmək ümumiyyətlə qadağandır. Lakin bəzi loqoların (məsələn, çox sadə həndəsi fiqurlardan, yaxud düz mətndən ibarət olanlar) müxtəlif ölkələrin qanunlarına əsasən fərqli müəllif hüquqlarında olduğunu və bəzilərinin müəlliflik hüququndan azad olduğunu nəzərə alaraq, belə loqoları SVG formatına çevirməyin mümkün ola biləcəyini də unutmayın.