Yazılı dil

Yazılı dil yazılı ifadələr üçün bir ölkədə danışıq ləhcələrindən birinin qəbul edilmiş formasıdır. Standart dil ölçülü dil kimi də göstərilə bilər. Dünyada danışılan bəzi dillər tarixdən müasir dövrə kimi yazılı şəkildə istifadə olunmuş və zaman keçdikcə yazılı bir dil halına da gəlmişdir. Sözügedən yazılı dildən başqa, dünya dillərinin dialektləri və danışıq dilləri də vardır.

Tarix

Yazının ən erkən nümunələri Neolit dövrünə aiddir. O zaman, gil lövhələri əmtəənin sayını izləmək üçün işlənilirdi. Ən erkən yazılı dil isə e.ə. IV minilliyə, Uruk şəhərinə aiddir.^[2] Tarixçilər yazının ixtirasını ibtidai icma quruluşu ilə tarix arasındaki sərhəd olaraq sayırlar.^[3] Beləliklə, proto-yazı ilə yazı arasındaki fərq qavrayış məsələsi olduğuna görə bu sərhəd dəqiq deyil.^[4]

Fərqlənməsi

Yazılı, danışıq və işarə dilləri ünsiyyətin üç fərqli modallıqlarıdır və onların hər birinin özünəməhsus xüsusiyyətləri var.^[5]

Danışıq dili

Əsas məqalə: Danışıq dili

Danışıq və yazılı dillərin əlaqələri mürəkkəb bir məsələdir. Hazırda dilçilər arasında mövcud olan konsensusa görə, nitq insanların fitri qabiliyyətidir, yazılı dil isə mədəni ixtiradır.^[6]

Yazı sistemləri

Əsas məqalə: Yazı sistemi

Dünyada mövcud olan yazı sistemləri dörd əsas növə bölmək olar: loqoqram, heca, əlifba və xarakterik.^[7] Bunlardan başqa, texniki tətbiqlər üçün fonetik transkripsiya sistemləri mövcuddur. Və həmçinin, jest dilləri üçün yaradılan yazılar var, halbuki onlardan ancaq SignWriting istifadə olunur.^[8]

İstinadlar

↑ Peter N. Stearns, The Encyclopedia of World History (2001), ISBN 978-0395652374. p. 25
↑ Ong, W. J. Orality and Literacy: The Technologizing of the Word. Methuen. 1982. ISBN 978-0-416-71380-0.
↑ Roth, M. T. Law Collections from Mesopotamia and Asia Minor. Society of Biblical Literature. 1997. ISBN 978-0-7885-0378-8.
↑ Graff, H. J. The Legacies of Literacy: Continuities and Contradictions in Western Culture and Society. Indiana University Press. 1987. ISBN 978-0-253-14733-2.
↑ Chafe, W. Discourse, Consciousness, and Time: The Flow and Displacement of Conscious Experience in Speaking and Writing. University of Chicago Press. 1994. ISBN 978-0-226-10054-8.
↑ Pinker, Steven; Bloom, Paul. "Natural Language and Natural Selection". Behavioral and Brain Sciences. 13 (4). December 1990: 707–727. doi:10.1017/S0140525X00081061.
↑ Daniels, P. T.; Bright, W. The World's Writing Systems. Oxford University Press. 1996. ISBN 978-0-19-507993-7.
↑ Galea, Maria. SignWriting (SW) of Maltese Sign Language (LSM) and its development into an orthography: Linguistic considerations (Ph.D. dissertation). Malta: University of Malta. 2014. 13 May 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 February 2015.

[1] Peter N. Stearns, The Encyclopedia of World History (2001), ISBN 978-0395652374. p. 25

[2] Ong, W. J. Orality and Literacy: The Technologizing of the Word. Methuen. 1982. ISBN 978-0-416-71380-0.

[3] Roth, M. T. Law Collections from Mesopotamia and Asia Minor. Society of Biblical Literature. 1997. ISBN 978-0-7885-0378-8.

[4] Graff, H. J. The Legacies of Literacy: Continuities and Contradictions in Western Culture and Society. Indiana University Press. 1987. ISBN 978-0-253-14733-2.

[5] Chafe, W. Discourse, Consciousness, and Time: The Flow and Displacement of Conscious Experience in Speaking and Writing. University of Chicago Press. 1994. ISBN 978-0-226-10054-8.

[6] Pinker, Steven; Bloom, Paul. "Natural Language and Natural Selection". Behavioral and Brain Sciences. 13 (4). December 1990: 707–727. doi:10.1017/S0140525X00081061.

[7] Daniels, P. T.; Bright, W. The World's Writing Systems. Oxford University Press. 1996. ISBN 978-0-19-507993-7.

[GaleaLinguistic-8] Galea, Maria. SignWriting (SW) of Maltese Sign Language (LSM) and its development into an orthography: Linguistic considerations (Ph.D. dissertation). Malta: University of Malta. 2014. 13 May 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 February 2015.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]