Yoruba dili

Yoruba dili
Orijinal adı èdèe Yorùbá
Ölkələr Nigeriya Nigeriya
Toqo Toqo
Benin Benin
Danışanların ümumi sayı 19.4 milyon
Təsnifatı
Kateqoriya Afrika dilləri
Niger-Konqo dilləri[vd]
Atlantik-Konqo dilləri[vd]
Volta–Congo[vd]
Benue–Congo[vd]
Defoid[vd]
Yoruboid dilləri
Yoruba dili
Yazı latın əlifbası
Dil kodları
QOST 7.75–97 йор 245
ISO 639-1 yo
ISO 639-2 yor
ISO 639-3 yor
Dilin strukturlarının dünya atlası yor
Ethnologue yor
ABS ASCL 9212
IETF yo
Glottolog yoru1245
Bu dildə olan Vikipediya
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Yoruba dili (brit. /ˈjɒrʊbə/,[1] amer. /ˈjɔːrəbə/,[2] Èdè Yorùbá, Ajami: عِدعِ يوْرُبا) – Qərbi Afrikada, əsasən Cənub-Qərbi və Mərkəzi Nigeriyada danışılan dil.

Yorubalı ana və yeni evlənmiş qızı

Ümumi məlumat

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yoruba dili (yerli adı èdè Yorùbá, 'Yorùbá dili') Niger-konqolez dillərindən biridir ki, təxminən 20 milyon nəfər tərəfindən Qərbi Afrikada danışılır. Yoruba xalqının çoxu Yoruba dilində danışır. Yoruba dili İgala dili ilə çox bənzərlik göstərir. Bu dillər Yoruboid dili qrupuna aiddir. Forde (1951)və Westermann ilə Bryan (1952) İgala dilini Yoruba dilinə bir ləhcə kimi götürmüşdür. Yoruba dili Erdekir dillərinə aid olsa da bir-biri ilə çox yaxın olduğundan İgala ilə bu qədər bənzərlik göstərir. Ancaq ayrı-ayrı dillərdir.[3]

Ləhcələri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yoruba dilinin 3 əsas ləhcəsi var:

  • Şimalqərbi
  • Orta
  • Cənubşərqi Şimalqərbi Yoruba ləhcəsi daha çox yenilikçi olmaqla, orta və cənubşərqi ləhcələr çox dəyişməmişlərdir. Orta ilə Şimalqərbi ləhcələrin ortaq sözləri daha çoxdur, Cənubşərqi ilə daha çox etnoqrafik sözlər ortaqlıq təşkil edir. Oyo imperiyasında Şimalqərbi Yoruba ləhcəsindən istifadə olunurdu, Benin imperiyasında isə Cənubşərqi Yoruba daha yayğın idi.[4]

Müasir dövrdə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ədəbi Yoruba dili əsasən radio, televizorlarda spikerlər tərəfindən danışılan və məktəblərdə öyrədilən dil qəbul edilir. Bu dilin əsas iki qaynağı Oyos və Eqbas'ın şimalqərbi Yoruba dilidir. İlk anqlikan yepiskop Crowther öz kitabında xalqı Yoruba adlandırdı və Yoruba dilinin qrammatikasını və yazılışını müəyyənləşdirdi. Bundan başqa digər xristian misyanerlərdə Eqbasda olmuş və burada Yoruba dilinə töhfələr vermişlər. Fagborun'da (1994) bize söylədiyinə görə , Adetugbọ (1967) o vaxt Oyo-Yoruba dilinin Abẹokuta ləhcəsinin yaradılmasında, morfologiya və fonetikasında Xristian rahiblər çalışıblar.[5]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Laurie Bauer, 2007, The Linguistics Student's Handbook, Edinburgh
  2. ↑ "Yoruba". Merriam-Webster. 8 December 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 8 December 2022.
  3. ↑ Ethnologue 2009, with figures from 1993
  4. ↑ Adetugbọ, 1973. səh. 192–3. (See also the section Dialects.)
  5. ↑ This widely followed classification is based on Adetugbọ's (1982) dialectological study — the classification originated in his 1967 PhD thesis The Yoruba Language in Western Nigeria: Its Major Dialect Areas, ProQuest 288034744. See also Adetugbọ. The Yoruba Language in Yoruba History // Biobaku, Saburi O. (redaktor). Sources of Yoruba History. Oxford: Clarendon Press. 1973. 176–204 [esp. 183–193]. ISBN 0-19-821669-6.