İnternet botu

İnternet botu və ya qısaca bot — İnternet üzərindən avtomatlaşdırılmış tapşırıqları (skriptləri) icra edən proqram təminatı.[1] İnternet botu müştəri-server modelində müştəri rolunu oynayır, halbuki server rolunu adətən veb-serverlər oynayır. İnternet botları sadə və təkrarlanan tapşırıqları bir insanın edə biləcəyindən daha sürətli yerinə yetirməyə qadirdir. Botların ən geniş istifadəsi veb axtarış, yəni avtomatlaşdırılmış skriptin veb-serverlərdən məlumatı götürməsi, təhlil etməsi üçündür. Ümumi veb trafikin yarısından çoxu botlar tərəfindən yaradılır.[2]

Veb serverlərinin botları məhdudlaşdırmaq cəhdləri fərqlidir. Bəzi serverlərdə həmin serverdə bot davranışını tənzimləyən qaydaları ehtiva edən robots.txt faylı var. Qaydalara əməl etməyən istənilən botun veb-sayta girişi qadağan edilə bilər. Göndərilən mətn faylında əlaqəli proqram/tətbiq yoxdursa, qaydalara riayət etmək tamamilə könüllüdür. Çünki qaydaları tətbiq etmək və ya botun yaradıcısı və ya icraçısının robots.txt faylını oxumasını və ya onu tanımasını təmin etmək üçün heç bir yol olmayacaq. Axtarış botları adətən yaxşı niyyətli olur. Digərləri isə məsələn siyasi kampaniyalara zərərli hücumlar etmək üçün istifadə olunur.[2]

Mesajlaşma botları

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Bəzi botlar ani mesajlaşma, Internet Relay Chat (IRC) və ya Facebook və Twitter botları kimi digər veb-interfeyslər vasitəsilə İnternet əsaslı xidmətlərin istifadəçiləri ilə əlaqə qura bilir. Bu çat-botlar insanlara sadə ingilis dilində suallar verməyə və sonra cavab hazırlamağa imkan verə bilər. Bu cür botlar adətən hava proqnozu, poçt indeksi məlumatları, yarışdakı hesab, valyuta və ya digər vahid konvertasiyaları və s. barədə sualları cavablandıra bilir.[3] Digər botlar — AOL Instant Messenger və MSN Messenger-dəki SmarterChild isə əyləncə məqsədilə istifadə olunur.

IRC botunun əlavə rolları söhbət kanalında qulaq asmaq və iştirakçıların söylədiyi müəyyən ifadələri şərh etmək (obrazların tanınması əsasında) ola bilər. Bu bəzən yeni istifadəçilər üçün yardımçı kimi və ya yazılan təhqirləri senzura etmək üçün istifadə olunur.

Həmçinin bax

[redaktə | vikimətni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | vikimətni redaktə et]
  1. ↑ Dunham, Ken; Melnick, Jim. Malicious Bots: An outside look of the Internet. CRC Press. 2009. ISBN 978-1420069068.
  2. ↑ 1 2 Zeifman, Igal. "Bot Traffic Report 2016". Incapsula. 24 January 2017. 1 July 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 February 2017.
  3. ↑ "What is a bot: types and functions". IONOS Digitalguide (ingilis). 16 November 2021. 2022-01-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-01-28.

Xarici keçidlər

[redaktə | vikimətni redaktə et]