Şimali Makedoniyada insan hüquqları

Məscidin üzərində makedon dilində yazılmış, "Şiptarlar üçün ölüm" mənasını verən anti-alban yazısı

Şimali Makedoniyada insan hüquqları və ya Şimali Makedoniyada insan haqları (mak. Човекови права во Македонија) — Şimali Makedoniya Respublikası Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasını və Qaçqınların Statusuna dair BMT Konvensiyası və İşgəncələrə Qarşı Konvensiya ilə bağlı Cenevrə Konvensiyasını imzalayıb. Şimali Makedoniya Konstitusiyası bütün vətəndaşlara əsas insan hüquqlarına zəmanət verir.

Lakin Şimali Makedoniyada insan haqları ilə bağlı problemlər hələ də qalmaqdadır. İnsan haqları təşkilatlarının məlumatına görə, 2003-cü ildə rejimə qarşı çıxan hüquq müdafiəçiləri və jurnalistlərin məhkəmədənkənar qətllər, təhdid və təhdidlər, həmçinin polis tərəfindən işgəncələrə məruz qalması ilə bağlı şübhələr var idi.[1][2]

Baxmayaraq ki, albanlara 2002-ci ildən alban dilində təhsil almağa icazə verilsə də, onlar universiteti bitirməzdən əvvəl makedon dilini başa düşmələri və istifadəsinə dair testdən keçməlidirlər.[3]

Ümumi məlumat

[redaktə | vikimətni redaktə et]

"Human Rights Watch" təşkilatına görə, Şimali Makedoniyanın Yuqoslaviya Sosialist Federativ Respublikasından ayrılmasından sonra işlənib hazırlanmış vətəndaşlıq qanunu nəticəsində bir çox keçmiş Yuqoslaviya vətəndaşları “effektiv şəkildə vətəndaşlığı olmayan” qalır.[3]

Etnik alban separatçıları ilə Şimali Makedoniya hökuməti arasında münaqişə hər iki tərəfdə ciddi insan haqlarının pozulması ilə nəticələnib.[2]

Beynəlxalq Helsinki İnsan Hüquqları Federasiyasının məlumatına görə, aşağıdakı insan hüquqları pozuntuları qeydə alınıb:[4]

  • Xüsusilə ilkin həbs və saxlanma zamanı şübhəlilərə qarşı polis vəhşiliyi;
  • Polisin etnik azlıqları, xüsusən də qaraçıları təqib etməsi;
  • Cəzasızlıq və polis korrupsiyası;
  • Məhkəməyə siyasi təzyiq;
  • Qadınlara, uşaqlara və etnik azlıqlara, xüsusən də qaraçılara qarşı sosial zorakılıq və ayrı-seçkilik;
  • Qadın və qızların cinsi istismar məqsədi ilə alveri;
  • Həmkarlar ittifaqlarının fəaliyyətinə dövlət müdaxiləsi;

Beynəlxalq reytinqlər

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Demokratiya İndeksi (Economist), 2020: 167-dən 78-ci (“qüsurlu demokratiya”);[5]

Dünya Mətbuat Azadlığı İndeksi 2020: 180-dən 92-ci;[6]

Dünya Həyat Keyfiyyəti İndeksi 2005:[7] 111-dən 89-u yer, İran (88) və Qvatemala (90) arasında.

Ombudsmanın hesabatı

[redaktə | vikimətni redaktə et]

Ombudsmanın 2005-ci il üzrə illik hesabatına əsasən:[8]

  • Dövlət idarəçiliyində bürokratik davranış, səmərəsizlik, fəaliyyətsizlik və vətəndaşların ehtiyaclarına maraqsızlıq, habelə onların hüquqlarını bilməmək elementləri nümayiş etdirilməkdə davam edir. Məhz buna görə də vətəndaş öz hüquqlarını çətinliklə, vaxtında və uzun sürən inzibati prosedurlarla, rəsmi icazədən sui-istifadə etməklə, səriştəsiz və ehtiyatsız davranışlarla insan ləyaqətinə və hüquq normalarına hörmətsizlik etməklə, onların lazımınca tətbiq edilməməsi ilə üzləşir.
  • Bu illər ərzində məhkəmə prosesləri ləng və səmərəsiz olmuşdur ki, bu da qismən səriştəsiz və səhlənkar davranış, məhkəmə və inzibati kadrların kifayət qədər hazırlığının olmaması, eyni zamanda məhkəmə sisteminin düşdüyü obyektiv şərait və imkanlar səbəbindən subyektiv zəifliyin nəticəsidir. Bu səbəbdən, müştərilər ağlabatan müddətdə məhkəmə araşdırması hüququndan istifadə edə bilmirlər.
  • Polisin araşdırması zamanı polis məmurları tərəfindən məcburi vasitələrdən həddən artıq istifadə və digər polis icazələrindən sui-istifadə şəklində insan hüquqlarının pozulması halları aşkar edilib.
  • Daxili nəzarət və peşəkar standartlar sektoru Ombudsmanın işinə mane olan polis proseduru zamanı neqativ halı gizlətməklə, daxili nəzarət mexanizminin funksiyasının yerinə yetirilməsinə qeyri-peşəkar münasibət nümayiş etdirir.
  • Penitensiar sistem ağır maliyyə vəziyyəti, qeyri-mütəşəkkil təhlükəsizlik şəraiti, islah və həbsxana yerlərinin qeyri-peşəkar idarə olunması səbəbindən çoxlu yüklənib və çoxsaylı problemlərlə işləyir və məhkumların layiqli şəraitdə yaşamasını təmin edə bilmir ki, bu da əhalinin bu təbəqəsini həbsxanaya salır.
  • Dövlətsizləşdirmə - dövlətsizləşdirmə sahəsində işlərin ikinci instansiyada inzibati qaydada həllinə Komissiyanın seçmə yanaşması səbəbindən əmlakın əvvəlki sahiblərinə qaytarılması dayandırılır ki, bu da bütün prosesi şübhə altına alır.

Qanunsuz tikililərin sökülməsi ilə bağlı inzibati aktlar icra olunmur və cüzi icra faizi ilə bu, seçmə qaydada həyata keçirilir. Ətraf mühitin mühafizəsi ilə bağlı şüur ​​və məlumatsızlıq var, onun qorunması üçün heç bir tədbir görülmür. Əmək münasibətləri hüququnun həyata keçirilməsi prosedurlarında, xüsusən də dövlətdən yerli səviyyələrə işçilərin işə qəbulu zamanı boşluqlara və qanunsuz icraatlara yol verilir.

  • Makedoniya Respublikası Hökuməti yanında Yerləşdirmə Komissiyası vətəndaşların müraciəti əsasında vaxtında fəaliyyət göstərir.
  • Sosial təminat səviyyəsi qənaətbəxş səviyyədə deyil və sosial təminat, pensiya sığortası, əlillik sığortası və tibbi sığorta, habelə fəaliyyətin qiymətləndirilməsi komissiyalarının vaxtında, qeyri-obyektiv və rüşvətxorluq halları ilə bağlı problemləri, uyğunsuzluğu və hüquqların vaxtında həyata keçirilməməsi ilə üzləşir.

Makedoniya Respublikasında hər bir uşağın hüquqlarından ləyaqətlə istifadə etmək üçün qeyri-adekvat şərait və qeyri-bərabər imkanlar mövcuddur, lakin uşaqlara qarşı zorakılıq hallarının sayı artır. Tələbə standartı qeyri-qənaətbəxş olduğu halda, təhsil haqqının ödənilməsi və ya həyata keçirilməsi zamanı Ali Təhsil Qanunu düzgün tətbiq edilmir. Xidmət təminatçıları ilə vətəndaş istifadəçiləri arasında ünsiyyət səviyyəsi qeyri-peşəkardır, qeyri-qənaətbəxşdir və bazarda inhisarın adekvat müdafiəsini və nəzarətini təmin edəcək müvafiq tənzimləmə yoxdur. Ayrı-seçkilikdən müdafiə ilə bağlı konkret qanunun olmaması ayrı-seçkiliyin təzahürlərini müəyyən etməyi və ayrı-seçkilik qurbanlarının adekvat müdafiəsini təmin etməyi qeyri-mümkün edir. İcma üzvlərinin adekvat və bərabər təmsil olunması Prinsipinin ardıcıl həyata keçirilməsi təmin olunmur.

  • 2005-ci ildə Ombudsmanla əməkdaşlıq əvvəlki illərlə müqayisədə daha yüksək səviyyədə olsa da, əməkdaşlıq edilməməsi və verilən tövsiyələrin yerinə yetirilməməsi halları da işə mane olurdu. Xüsusilə Daxili İşlər Nazirliyi - Daxili Nəzarət və Peşə Standartları Sektoru tərəfindən xidməti səlahiyyətlərin aşılması və həddən artıq güc tətbiqi nəticəsində hüquqların pozulması ilə bağlı şikayətlər üzrə məlumat və məlumatlar təqdim edilmədiyindən əməkdaşlığın olmaması xüsusilə nəzərə çarpırdı.

İstinadlar

[redaktə | vikimətni redaktə et]
  1. ↑ "Amnesty International - Summary - Macedonia". 2007-12-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-09-15.
  2. ↑ 1 2 "Human Rights Watch - Campaigns - Conflict in Macedonia". 2008-11-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-09-15.
  3. ↑ 1 2 "Human Rights Watch - Macedonia". 2010-06-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-09-15.
  4. ↑ Country Reports on Human Rights Practices - 2005 (MHC) Arxiv surəti 11 mart 2007 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 2007-03-11 at the Wayback Machine
  5. ↑ "Democracy Index 2020: In sickness and in health?". EIU.com. 3 March 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2 February 2021.
  6. ↑ "Democracy Index 2020: In sickness and in health?". RSF.org. 23 April 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 March 2021.
  7. ↑ "Worldwide Quality of Life - 2005" (PDF). The Economist. www.economist.com. 2016-01-29 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2007-04-10.
  8. ↑ 2005 Ombudsman of the Republic of Macedonia