Ələt
| Ələt Qəsəbəsi | |
|---|---|
 | |
| 39°56′54″ şm. e. 49°24′24″ ş. u.HGYO | |
| Ölkə |
 Azərbaycan |
| Rayon | Qaradağ rayonu |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi | 12600[1] nəfər |
|
| |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Ələt — Bakının Qaradağ rayonunda eyniadlı inzibati ərazi vahidində şəhər tipli qəsəbə. Xəzər dənizi sahilində, düzənlikdədir. Toponim türk-monqol mənşəli oyrat tayfasının ələt qolunun adından yaranmışdır. Etnotoponimdir.[2]
Tarixi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Ələt qəsəbəsinin ərazisində XIX əsrin 40–50-ci illərində bir neçə balıqçı evi olmuş, yaxın rayonların dağ kəndlərinin əhalisi heyvanların qışlaması üçün qəsəbənin ərazisindən istifadə etmiş və tədricən orada məskunlaşmışlar. 1881–1884-cü illərdə tikilən Bakı-Tiflis və 1921–1924-cü illərdə tikilən Bakı-İrəvan dəmir yolları Ələt qəsəbəsinin ərazisindən keçir. Ələt qəsəbəsi inzibati ərazi vahidliyi kimi 1935-ci ildə təşkil olunmuş, qəsəbənin ərazisində Bakı-Ələt və Yeni Ələt dəmir yol stansiyaları tikilmiş və balıq vətəgələrinə balıqla yüklənən gəmilərin yan aldığı Ələt-Pristan (Sahil) yaşayış məntəqəsi salınmışdır. Ələt qəsəbəsi 1956-cı ilə qədər Hacıqabul rayonunun tərkibində olmuş, 1956-cı ildən isə Qaradağ rayonunun tərkibindədir. Hazırda Ələt qəsəbəsinin inzibati ərazi vahidliyinə Şıxlar, Kötəl, Baş-Ələt, Ələt-Körpü və Pirsaat 2 yaşayış məntəqələri daxildir.[3]
Ərazidə "Ələt Azad İqtisadi Zonası" yerləşdir.[4]
Etimologiyası
[redaktə | mənbəni redaktə et]Ələt – Qaradağ rayonunda (Bakı) şəhər tipli qəsəbədir. Xəzər dənizinin sahilində yerləşir. Toponimikaya aid əsərlərdə Ələt adının türk-monqol mənşəli "oyrat" tayfasının Ələt//olet qolunun adından alındığı söylənilir.[5]
Heredotun məlumatına görə, Ələt Midiya çarlarından birinin adıdır. Ələt Midiyadan qaçmış skifləri müdafiə etdiyinə görə onun adı yerli tayfalar arasında geniş yayılmışdır.[5]
Qərbi Azərbaycan (indiki Ermənistan) ərazisində, Ələtli kəndi və Dağıstanda eyni adlı su obyekti olmuşdur. Fəzlullah Rəşidəddin Monqolustan ərazisində Ələt yaşayış məntəqəsi haqqında məlumat vermişdir.[6] Mənbələrdən aldığımız məlumatlara görə XVIII əsrin sonu XIX əsrin əvvəllərində Volqa boyunda Alat, Özbəkistan və digər Orta Asiya ölkələrində Ələt adlı oykonimlər olmuş və olmaqdadır. Özü də maraqlıdır ki, həmin onomastik vahidlərin hamısı türk xalqlarında mövcuddur. Hal-hazırda isə Azərbaycan Respublikası ərazisində müxtəlif yerlərdə Ələt, Ələtli, Baş Ələt və s. yaşayış məntəqələri mövcuddur.
Əhali
[redaktə | mənbəni redaktə et]| 1959[7] | 1970[8] | 1979[9] | 1989[10] | 2019[1] |
|---|---|---|---|---|
| 5118 | ▲7920 | ▲8355 | ▲11 455 | ▲12 600 |
İqtisadiyyatı
[redaktə | mənbəni redaktə et]
2014-cü ildə Ələtdə Bakı Limanının bərə terminalı tikilmişdir. Oktyabr ayından etibarən Bakı-Türkmənbaşı Bərə Keçidi Türkmənistana tərəf fəaliyyətə başlamışdır. 2017-ci ilin mart ayından Qazaxıstana Xəzər dənizi vasitəsilə "Ələt-Aktau limanı" bərə keçidi işə başlayıb.[11]
2018-ci ildə qəsəbədə Yeni Bakı Limanı açıldı. 2018-ci ilin mayında Prezident İlham Əliyev Ələtdə Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanı Kompleksinin açılışında iştirak edib.[12] Bu kompleks Rusiya ərazisindən yan keçən "İpək Yolu" (Ukrayna — Gürcüstan — Azərbaycan — Qazaxıstan — Çin) Beynəlxalq layihəsinin bir hissəsidir.[13]
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ 1 2 Azərbaycanın demoqrafik göstəriciləri Arxivləşdirilib 2020-06-07 at the Wayback Machine Səh 84
- ↑ Ələt // Azərbaycan toponimlərinin ensiklopedik lüğəti. I cild. Bakı: Şərq-Qərb. 2007. 304. ISBN 978-9952-34-155-3.
- ↑ "Bələdiyyələr". 2015-08-20 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-13.
- ↑ Şərifli, Yunis. "Azərbaycan və "Kəmər və Yol" Təşəbbüsü: regional nəqliyyat mərkəzi olma yolunda". Politicon.co (az.). Topçubaşov Mərkəzi. 13 iyun 2020. 2022-01-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 sentyabr 2021.
- ↑ 1 2 Azərbaycan xalq əfsanələri. Bakı, 1985, 285 s., 214
- ↑ R. Fəzlullah. "Oğuznamə". Bakı, 1992, 72 s., 19
- ↑ "Siyahıyaalma-1959". 2012-05-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-13.
- ↑ "Siyahıyaalma-1970". 2013-09-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-13.
- ↑ "Siyahıyaalma-1979". 2013-09-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-13.
- ↑ "Siyahıyaalma-1989". 2012-01-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-13.
- ↑ "Kurık (Qazaxıstan) – Ələt (Bakı, Azərbaycan) Bərəsi". 2018-10-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-13.
- ↑ İlham Əliyev Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanı Kompleksinin açılışında iştirak edib
- ↑ "Yeni "İpək Yolu" Rusiyadan yan keçən alternativ nəqliyyat dəhlizidir". 2016-01-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-13.
