Əməvi məscidi

Əməvi məscidi
ərəb. جامع بني أمية الكبير‎
33°30′41″ şm. e. 36°18′24″ ş. u.^HGYO
Ölkə	Suriya
Şəhər	Şam
Yerləşir	Dəməşq[1]
Aidiyyatı	Əməvilər xilafəti
Tikilmə tarixi	715
Uzunluğu	125 m
Eni	50 m
Minarələri	3
Günbəzləri	1
Material	mərmər, daş^[d]
Vəziyyəti	stabil
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Əməvi məscidi (ərəb. جامع بني أمية الكبير‎ Jāmi' Banī 'Umayya al-Kabīr), Şam Cümə məscidi kimi də adlandırılan məscid Şam şəhərinin qədim şəhər hissəsində yerləşir və dünyanın ən böyük və ən qədim məscidlərindən biridir.

634-cü ildə Şam şəhərinin Ərəblər tərəfindən alınmasından sonra, Roma İmparatoru I Konstantin dövründə Yahya peyğəmbər şərəfinə tikilən Xıristiyan bazilikası, Ebu Ubeyde bin Cerrahın başçılığı ilə 635-ci ildə bəzi dəyişiklər edilərək məscid kimi istifadə edilirdi. Yetmiş il ərzində həm kilsə, həm də məscid kimi iki dinin ibadətxanası olmuş bina müsəlman əhalinin zaman keçtikcə artması ilə əlaqəli tamamilə məscidə çevrilmişdir.

Məsciddə bu gün hələ də qorunan Yahya peyğəmbərin qəbri və türbəsi kimi müqəddəs abidələri mühafizə edilir.Həmçinin məscidin içində Şiəlik üçün dəyərli əsərlər vardır. Məscidin şimal hissəsinə əlavə edilmiş balaca bir bağcada Səlahəddin Əyyubinin türbəsi tikilmişdir.

Orijinal planı ilə bu günə qədər öz gözəlliyini saxlaya bilən Şam Əməvi məscidinin tikilişindən sonra İslam dövlətlərində tikilən bütün məscidlərin memarlığına model olmuş bir binadır. Məscid memarlığına bir çox yeniliklər əlavə etmişdir.^[2]

Məscidin bitki və həndəsi motiflərilə, şəhər və bina təsvirləridən meydana gələn möhtəşəm mozaik bəzəkləri də memarlıq sənətinin tarixi üçün mühüm yer tutur. Məscidin başqa bir xüsusiyyəti də İslam aləmində ilk dəfə ümumi ayaqyolu burada tikilməsi olmuşdur.

Tarixi

İsa minarəsi məscidin ən hündür minarəsidir

Bizim eradan əvvəl I əsrə aid Yüpiter adı daşıyan Roma məbədinin və Roma imparatoru Theodosiosun dövründə tikilən Yahya Peyğəmbər Kilsəsi'nin yerində tikilmişdir. Şam şəhərinin 634-cü ildə müsəlman Ərəb orduları tərəfindən tutulmasından sonra Yüpiter məbədi Ebu Ubeyde bin Cerrahın başçılığı ilə məscidə çevrilmişdir. Bu məscid kiçik olduğu üçün Əməvi Xəlifəsi I. Velid tərəfindən bugünkü böyük məscidin tikilişi başladılmışdır.^[3]

İnşaatda xəlifənin istəyi ilə Bizans imperatorunun İstanbuldan göndərdiyi ustalar işləyirdi. İnşaat 714-cü ildə tamamlandı.X əsrin tarixçilərindən biri olan İbn el-Fakih el-Hamadaninin verdiyi məlumata görə məscidin tikintisinə 600.000 ilə 1.000.000 dinar arasında pul xərclənmiş və 12.000 işçi işləmişdir.

Şəkillər

• 
  Məscidin qapılarından biri
• 
  I. Velid dövründən qalma mozaiklər
• 
  Yahya peyğəmbər türbəsi
• 
  Məscidin içi
• 
  Məscidin həyəti
• 
  Şimal tərəfdəki al-Arus (Gəlin) minarəsi məscidin ilk inşa edilən minarəsidir
• 
  1488-ci ildə tikilən qərb tərəfdəki Sultan Qayıtbay minarəsi

İstinadlar

1. ArchINFORM (alm.). 1994.
2. "Arxivlənmiş surət". 2015-04-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-11-15.
3. "Arxivlənmiş surət". 2015-12-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-11-15.

Xarici keçidlər

• Christian Sahner, "A Glistening Crossroads," The Wall Street Journal, 17 July 2010 Arxivləşdirilib 30 iyul 2010 at the Wayback Machine
• For freely downloadable, high-resolution photographs of the Umayyad Mosque (for teaching, research, cultural heritage work, and publication) by archaeologists, visit Manar al-Athar Arxivləşdirilib 2020-01-23 at the Wayback Machine